Blog - De noodzaak tot samenhang

In samenhang, niet volgtijdelijk

Bestuurders zeggen nog te vaak dat zij éérst de droogte/krimp/woningbouw/energietransitie (doorhalen wat niet van toepassing is) willen aanpakken. Daarna komt de Omgevingswet wel. Terwijl bij al die opgaven de kernpunten van de Omgevingswet centraal staan: een integrale benadering, samenwerking binnen de eigen organisatie, samenwerking met andere overheden, maatschappelijke betrokkenheid (participatie), zoeken naar innovatieve oplossingen… Wat ligt er nu meer voor de hand dan die opgaven in samenhang met de Omgevingswet aan te pakken en vooruit te lopen op haar instrumentarium?

Samenhang en samenwerking gaan hand in hand

Regionale energiestrategie

Een van de grootste opgaven de komende decennia is de energietransitie. In 30 regio's wordt gewerkt aan een regionale energiestrategie (RES). Daarin geven gemeenten, provincies en waterschappen aan hoe zij samen met maatschappelijke partners, bedrijfsleven en bewoners invulling willen geven aan de afspraken uit het Klimaatakkoord.

Het gaat om regionaal gedragen keuzes voor:

• duurzame elektriciteit
• warmtetransitie in de gebouwde omgeving
• de daarvoor benodigde opslag en energie-infrastructuur

Op de beoogde ingrepen – windmolens, zonnepanelen, warmtebronnen, transportvoorzieningen en opslagmogelijkheden – is binnenkort de Omgevingswet van toepassing.

Rapport Energietransitie versnellen met de Omgevingswet

Recent is een rapport verschenen waarin 8 pilotgemeenten de verbinding leggen tussen de energietransitie en de Omgevingswet. 20 andere gemeenten waren als waarnemers betrokken. In de pilots is onderzocht hoe de keuzes uit de RES geconcretiseerd kunnen worden in de instrumenten van de Omgevingswet.

Op gemeentelijk niveau gaat het om de omgevingsvisie, het omgevingsplan, het programma en de vergunning. Het omgevingsplan beslaat een breder terrein dan het bestemmingsplan en biedt daarmee meer mogelijkheden. Bijvoorbeeld rond milieuhinder en energiegebruik. Het is aan de gemeente om de keuzes en eisen uit de energietransitie te borgen in het omgevingsplan, zodat de duurzaamheid van toekomstige ontwikkelingen kan worden gegarandeerd.

Ook kan het omgevingsplan gebodsbepalingen bevatten, waarmee een gemeente dwingender kan sturen in haar beleid. De gemeente kan in het omgevingsplan ook omgevingswaarden opnemen. Dat kan een resultaats- of inspanningsverplichting zijn. Bijvoorbeeld dat alle woningen over x jaar minimaal een label B hebben en dat 70% van het energieverbruik duurzaam moet zijn. De gemeente geeft in een programma aan welke maatregelen zij treft om te voldoen aan die omgevingswaarden. Denk niet alleen aan regelgeving, maar ook aan voorlichting en subsidies. Door monitoring houdt de gemeente een vinger aan de pols. Als tegen het jaar x blijkt dat het doel niet gehaald wordt, moet de gemeente het programma bijstellen met aanvullende maatregelen. Zo'n omgevingswaarde is dus niet vrijblijvend. Net als de energietransitie...

Geen gescheiden werelden

In de pilots is naar voren gekomen dat het cruciaal is dat betrokkenen bij de Omgevingswet en de Energietransitie gezamenlijk met elkaar aan de slag gaan. Geen gescheiden werelden. Vanuit beide expertises naar gezamenlijke oplossingen toewerken.

Over participatie merkt het rapport op: "De integrale afweging kan tevens de haalbaarheid van energiedoelen beter afzetten tegen de andere ruimtelijke vraagstukken zoals wonen, werken en recreatie." Daarbij wordt de vraag gesteld "hoe voorkomen kan worden dat de energietransitie sectoraal wordt benaderd, terwijl het één van de opgaven in het gebied is." Wat ik maar even 'de noodzaak tot samenhang' noem, wordt dus breder onderkend. Niet alleen de Omgevingswet in samenhang met maatschappelijke opgaven, maar ook de samenhang tussen die maatschappelijke opgaven onderling. Dit past in een recent pleidooi van hoogleraar Co Verdaas om alleen te investeren in de fysieke leefomgeving als de samenhang tussen opgaven ermee gediend is. Hij verwees daarbij naar de Omgevingswet.

Het lijkt er overigens op dat de samenwerking met provincie en waterschappen er bij de meeste pilots bekaaid afkomt. En die interbestuurlijke samenwerking – een uitgangspunt van de Omgevingswet – lijkt mij cruciaal voor de huidige maatschappelijke opgaven. Samenhang en samenwerking gaan hand in hand.

Online bijeenkomst: Energietransitie versnellen met de Omgevingswet

Op 23 juni 2020 vindt een online bijeenkomst Energietransitie versnellen met de Omgevingswet plaats over het genoemde rapport. Nuttig voor iedereen die, niet alleen bij gemeenten, de implementatie van de Omgevingswet wil verbinden aan de energietransitie en andere maatschappelijke opgaven. De ‘noodzaak tot samenhang’ is evident. Wellicht doe je inspiratie op om ook je wethouder, gedeputeerde of dijkgraaf daarvan te overtuigen.

Meer informatie

• Download het rapport 'Energietransitie versnellen met de Omgevingswet'