Topcongres Omgevingswet: nu doorpakken

Kampioenswedstrijd

Maarten Schurink, secretaris-generaal bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, opende het congres. Hij vergeleek de invoering van de Omgevingswet met de aanloop naar de kampioenswedstrijd van het voetbalteam van zijn zoon: 'Gespannen kijken ze uit naar de datum van de kampioenswedstrijd. En ze weten, die wedstrijd gaat gespeeld worden. Het is een beetje dezelfde spanning die ik voel richting 1 januari.

Bij voetbal kan je nog gered worden door het weer, maar wij niet. Er zijn nog 10 maanden te gaan en in die tijd moet er nog het nodige gebeuren. Aansluiten op het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en het digitaal regelen van de vergunningprocedure hebben de hoogste prioriteit. Met iets meer tijd toewerken naar de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan.

En misschien nog wel de grootste opgave: een organisatie die anders gaat werken en denken. Dat kan als een drempel voelen. Alsof je uit die kleedkamer stapt en denkt: nee, dit gaan we niet winnen! Maar nu de Eerste Kamer akkoord is gegaan met de Invoeringswet staat er één ding vast: we zullen er met zijn allen voor moeten gaan.'

Versterken van lokale democratie

De Omgevingswet biedt kansen om de lokale democratie te versterken. Schurink noemde een paar voorbeelden en ging met vertegenwoordigers van deze gemeenten in gesprek.

Bijvoorbeeld de uitgebreide recreatieve faciliteiten in het Spoorpark in Tilburg, het versterken van de dijk in Durgerdam en het door bewoners laten kiezen van de meest geschikte woningbouwlocatie in Heino met een digitale tool. 'Betrek inwoners, bedrijven en organisaties bij de dingen die hen raken. Laat ze vroegtijdig meedenken en bied ruimte om met ideeën te komen. Je krijgt dan een heel ander type dialoog met mensen. Betrokkenheid vooraf in plaats van bezwaren achteraf. Tegelijkertijd zijn we natuurlijk wel eindverantwoordelijk. Het algemeen belang is aan ons toevertrouwd.'

Voor alle burgers in Nederland

De Nationale ombudsman, Reinier van Zutphen, riep de aanwezigen op om als overheid ook te bewegen en te veranderen: 'Iedereen moet mee kunnen doen. De overheid moet hier een actieve rol in vervullen. Vraag mensen wat ze nodig hebben om mee te kunnen doen. En vraag door. Mensen willen serieus genomen worden.

Ze moeten het gevoel hebben dat ze erbij horen, dat ze geïnformeerd zijn. Het gaat niet om het gelijk krijgen maar dat je je gehoord voelt. Als bijvoorbeeld de buurman verantwoordelijk is voor een participatietraject over zijn bouwplan, maar niets organiseert? Nemen we als overheid dan nog enige regie of laten we volledig los? Hoe gaan we dat doen en wanneer? We kunnen niet wachten tot er iets fout gaat en zeggen dat we er niet over gaan. Burgers willen deskundigheid, een luisterend oor, en moeten kunnen aankloppen als er regie en deskundigheid nodig is als ze vastlopen.'

Van Zutphen benadrukte dat naast informeren de toegankelijkheid van informatie essentieel is: 'Je moet zorgen dat op een eenvoudige manier mensen worden bereikt. We hebben 2,5 miljoen mensen in Nederland die moeite hebben met lezen, schrijven en rekenen. Zorg dat ook zij begrijpelijke informatie krijgen. Ook in het Omgevingsloket. Een eyeopener voor mij was een project in Gelderland rondom de energietransitie. Om mensen in een wijk te betrekken bij duurzamer energiegebruik werden jongere buurtbewoners gevraagd om langs te gaan bij wijkgenoten en hen te vragen wat ze dachten te kunnen doen om hun energieverbruik te verminderen. Dit was makkelijker gezegd dan gedaan. We moeten ook de juiste taal spreken om met iedereen in gesprek te gaan. Want wat is bijvoorbeeld een tochtstrip in het Turks?'

Op naar 2021

De gemeente ’s-Hertogenbosch is een van de voorbeelden in het land die hard bezig zijn met de voorbereidingen op de Omgevingswet. Majola Boogmans, directielid Stadsontwikkeling gemeente ’s-Hertogenbosch, merkt dat de intensiviteit binnen de organisatie het laatste jaar flink is toegenomen: 'Op 1 januari 2021 willen we onze inwoners minimaal hetzelfde niveau van dienstverlening bieden als nu. Liefst nog beter.

We oefenen daarom heel veel met toepasbare regels want we moeten dingen anders gaan opschrijven. Iedere jurist kan 2 voor 12 een wet invoeren. Dat is een kwestie van bloed, zweet en tranen. Maar de Omgevingswet is iets anders. Die vraagt echt om een andere houding en gedrag. Voor het digitaal stelsel gaat het er dan vooral om dat juristen dingen anders gaan opschrijven.

Dat mensen op B1-niveau, op z’n minst, kunnen begrijpen wat er staat. En dat is een hele uitdaging. Wij hebben bijvoorbeeld een vragenboom gemaakt voor de kapvergunning. En die is lang, heel lang. Waarom? Omdat elke jurist ieder detail wil opnemen zodat het niet voor meerdere uitleg vatbaar is. Door hier veel mee te oefenen ervaren de mensen op de werkvloer wat het is om juridische regels zodanig op te schrijven dat ze in het digitale stelsel ontsloten kunnen worden. Daarmee zijn we dus intensief bezig met het veranderen van de mindset. En dat doen we over de hele breedte van de organisatie.'

Prioriteren

Heleen Groot, directeur interbestuurlijk programma Aan de slag met de Omgevingswet, vult aan met wat de komende 10 maanden echt belangrijk is om te doen: 'Een belangrijk onderdeel dit jaar is het aansluiten op het Digitaal Stelsel Omgevingswet.

Aansluiten is minimaal nodig om uw vergunningverlening door te kunnen laten gaan, dus het kunnen indienen, behandelen en afgeven van een vergunning. Aansluiten is mogelijk en gebeurt ook. Bepaal daarbij ook uw strategie voor dienstverlening aan de initiatiefnemers. Wilt u dat er zoveel mogelijk via het digitale loket verloopt? Vul het dan met uw eigen informatie zoals vragenbomen. Ook belangrijk: oefen met de mogelijkheden van het digitale stelsel en uw eigen lokale applicaties. Dit kan al sinds een paar maanden. Bij de planketen ligt het moeilijker. Daarvoor is helaas minder tijd dan beoogd. En hier hebben uw eigen softwareleveranciers ook nog een slag te maken; die zijn immers ook afhankelijk van ons. De tijd om daarmee te oefenen wordt krap. Maar mijn oproep aan u is: ga daar niet op wachten! Kijk vooral ook naar wat er wel kan en wacht niet totdat alles kan.'

Ondersteuning

Groot benadrukt dat er veel ondersteuning beschikbaar is vanuit de koepels en het programma Aan de slag met de Omgevingswet. Zo zijn er de Regionaal Implementatiecoaches Omgevingswet (RIO’s), het Informatiepunt Leefomgeving, er zijn spellen om mee te oefenen, materiaal om zelf demo’s te geven, een train de trainer-programma, praktijkvoorbeelden, schrijfwijzers voor het B1-taalniveau en kennisbijeenkomsten. Op de websites van het programma en de koepels staat veel informatie, waaronder de interbestuurlijke lijst met de minimale criteria. Groot: 'Maak gebruik van wat er is, zoek ons op en uw collega’s. Als we er samen de schouders onder zetten is de invoeringsdatum van 1 januari 2021 haalbaar. Het hoeft niet af om er klaar voor te zijn!'

Energietransitie

Olof van der Gaag, directeur Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), sloot de dag af met een inkijkje in de stand van zaken rondom de energietransitie en hoe de Omgevingswet hier een rol in speelt: 'In de Omgevingswet zitten tal van instrumenten die ons kunnen helpen allerlei ontwikkelingen mogelijk te maken. Waaronder duurzame energie.

Nederland heeft heel erg lang gewacht met duurzame energie en nu moeten we in de versnelling komen. Het goede is dat je dit ook op heel veel plekken ziet gebeuren met allerlei initiatieven zoals het maken van eigen stroom, het aanleggen van eigen warmtenetten, et cetera. Al die projecten moeten een plek krijgen in onze omgeving en daar komt die Omgevingswet heel erg in van pas. Bijvoorbeeld om te zorgen dat we netjes omgaan met de mensen in de buurt van zo’n project en ze goed betrekken. En dat er meer ruimte komt voor eigen initiatief waarmee maatschappelijke behoeften mogelijk gemaakt kunnen worden en hier ook ruimte voor is in Omgevingsvisies en Omgevingsplannen.'

Veel aspecten

Naast het plenaire deel van het congres konden de deelnemers in deelsessies verder aan de slag met verschillende aspecten van de Omgevingswet. Sprekers vanuit onder meer de overheid, ketenpartners, bedrijfsleven én ook millennials gaven sessies over leiderschap, verandering en vernieuwing, interbestuurlijke samenwerking, participatie, lessons learned, het Omgevingsloket en nog veel meer.

Meer informatie

• Bekijk de videoreportage en de foto's in de sfeerimpressie van het Topcongres.