Leeuwarden bindt de ijzers onder voor de Omgevingswet
Aan de slag met de omgeving met een drietrapsraket. Met 3 ontwikkelprincipes, 3 ambities en 3 gebiedstypen geeft de gemeente Leeuwarden vorm aan haar omgevingsvisie. Met grote en kleine stappen sorteert deze koplopergemeente voor op de invoering van de Omgevingswet. Onlangs kreeg programma-directeur-generaal Ruimtelijke Ordening Marjolein Jansen tijdens een werkbezoek een update over de stand van zaken in Leeuwarden.
Verbinden, vergroenen, verwaarden
Dat voorsorteren begon in 2017 met het (deel)omgevingsplan 'Leeuwarden Buitengebied-Zuid'. Dat betreft het noordelijke gedeelte van de voormalige gemeente Boarnsterhim. Dat omvat veel agrarische graslanden en een zestal dorpen. 'We zijn daarmee toen heel low profile gestart', vertelt Marianne Swart, opgavemanager omgevingsplan van de gemeente Leeuwarden. De gemeente was destijds gestart met een zogeheten 'bestemmingsplan verbrede reikwijdte', maar zag daarvan toch af. 'Voordat we het wisten hadden we een omgevingsplan te pakken. We dachten toen: 'We maken gewoon een echt omgevingsplan, met alles erop en eraan.' Daarmee doelt ze onder meer op alle nieuwe onderwerpen die in het plan worden opgenomen én het omgevingseffectrapport. (Hiervoor is Leeuwarden ook een pilotgemeente bij de Commissie m.e.r.).
Op dit omgevingsplan zijn 3 ontwikkelprincipes toegepast. Die zijn vastgelegd in de omgevingsvisie van de gemeente Leeuwarden. Met 'verbinden, vergroenen en verwaarden' geeft Leeuwarden richting aan de inrichting en opgaven. Daarbij onderscheidt de gemeente 3 gebiedstypes. Namelijk de dorpen, de stad en het buitengebied. Voor die gebieden zijn 3 ambities geformuleerd: 'een sterke economische positie', 'goed leven in Leeuwarden' en een 'groen blauwe regio'.
Goed beslagen ten ijs
Leeuwarden werkt hard aan het eerdergenoemde omgevingsplan voor het buitengebied, dat een kwart van het totale gemeenteoppervlakte beslaat. Bijna 60 medewerkers werken er aan mee, onder wie kennisexperts, tekenaars en juristen. Inmiddels is de gemeente een eind op streek. Onlangs nog kon het onderwerp 'Externe veiligheid' worden toegevoegd aan het omgevingsplan. 'Daarmee hebben we een mooie slag geslagen', vertelt Swart.
Swart ziet op organisatorisch vlak nog wel de nodige uitdagingen als het gaat om het doorvoeren van wijzigingen in het omgevingsplan. 'Nu werken we nog aan 30 à 40 plannen tegelijk. De grote vraag is hoe we dat straks gaan doen als al die afzonderlijke initiatieven in dat ene omgevingsplan moeten passen. Dat is echt wel een zorg.'
Voor die opgave maakt de gemeente Leeuwarden straks voorlopig geen gebruik meer van externe bureaus. 'We zijn nu de basis aan het opbouwen qua kennis op het gebied van regels en tekenwerk. We vinden het riskant om diverse bureaus daaraan te laten werken.' Om die reden ligt de focus op kennisverbreding binnen de eigen organisatie.
Na het zomerreces krijgen betrokken medewerkers een passend cursusaanbod voorgeschoteld. Dat omvat een totaalaanbod van rond de 25 cursussen. 'Daarmee komen we goed beslagen ten ijs.'
Optimaliseren van dienstverlening
Ondertussen worden zowel de front- als backoffice klaargestoomd voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet voor concrete dienstverlening aan burgers en bedrijven. Zo sleutelt de gemeente aan een top 10 van meestgestelde vragen. Ook zijn er extra medewerkers aangetrokken. 'We verwachten extra vragen. Daarop willen we goed voorbereid zijn.' Daarnaast zijn er korte lijnen met de provincie om te kunnen bepalen welk onderwerp bij welke overheid thuishoort. Dit omdat in het DSO wordt verwezen naar de gemeente als organisatie die het dichtst bij de burger/klant staat.
Ook werft Leeuwarden actief 'puzzelaars': regelanalisten (voor het opstellen van toepasbare regels) en 'procesbewakers' (die uitpluizen welke plannen met dezelfde set regels gelijktijdig kunnen worden aangeboden voor vaststelling door de gemeenteraad). Naar de verdere optimalisering van dienstverlening zoals met Regels op de kaart kijkt de gemeente verwachtingsvol uit. 'Hopelijk haalt de techniek ons in.'
Applaus bij een slecht nieuws-boodschap
Voor participatie met burgers en bedrijven voor bijvoorbeeld bouwaanvragen hanteert Leeuwarden een andere techniek. Er is een leidraad beschikbaar aan de hand waarvan een initiatiefnemer de omgeving kan informeren over zijn plannen. In de praktijk is er bij het opstellen van een omgevingsplan een opvallend proces te zien. 'In het begin van het proces is er veel draagvlak. Ook wordt er creatief meegedacht. Maar naarmate het omgevingsplan concreter wordt, laten belanghebbenden zich sterker gelden en komen de diverse belangen op scherp te staan', legt Rob Leemhuis, communicatieadviseur bij de gemeente Leeuwarden, uit. 'Als het dan even knettert, zoek je daarna natuurlijk weer het gesprek op. Je wilt tenslotte stappen zetten.' Dat gebeurde tijdens de behandeling van het pre-omgevingsplan, als voorschot op het 'echte' omgevingsplan. Bijvoorbeeld toen het ging om onderwerpen als stikstof of veenweidegebied. 'Je luistert en je probeert uit te leggen waar je als gemeente mee bezig bent. Dat helpt. Zo krijg je soms – ondanks dat de boodschap echt niet goed is – toch applaus', vult Swart aan.
De hoofdstad van Fryslân werkt voor de omgevingsvisie en andere onderwerpen hard aan de veranderopgave, samen met andere bestuurlijke partners binnen 'De Friese Aanpak'. Met vertrouwen kijkt men uit naar 1 januari 2024. 'Er ligt al heel veel op de plank te wachten.'