4 tips voor participatie van gemeente Veendam: van meedenken naar meebeslissen
Gemeente Veendam wil niet meer alles achter gesloten deuren beslissen. De Omgevingswet vraagt hen om bewoners al bij het begin te betrekken bij plannen voor de fysieke leefomgeving. Daarbij is de 'inspraak achteraf' zoals die voorheen was, aangepast naar ‘meebeslissen vooraf’. Inwoners kunnen zo meer initiatief nemen en er ontstaat meer draagvlak. Maar dit vraagt voor zowel de inwoners, als de gemeente om een andere denkwijze in participatie. Hoe pak je zoiets aan? Dave Schut deelt deze 4 tips.
Samenwerken aan draagvlak
'Wij willen dat inwoners voelen dat hun mening telt.' Dave Schut is adviseur en begeleider implementatie Omgevingswet. 'Inwoners hebben toch vaak het gevoel dat wij bij de gemeente bepalen hoe hun wijk eruit komt te zien. Dat het ons omgevingsplan is. En niet dat van hen. Vanuit die gedachte startten we dit participatietraject.' Wethouder Henk-Jan Schmaal zei het al: 'Samenwerken met inwoners zorgt voor meer draagvlak.' 'Daar geloven wij in. Deze aanpak leidt tot betere plannen die aansluiten bij wat mensen willen en nodig hebben. En dat vraagt de Omgevingswet ook van ons. Met de inwerkingtreding kregen we de boodschap: er verandert al zoveel. Houd het nog maar even bij de technische omzetting van regels. Ga nog niet naar buiten met participatie. Maar we dachten: dat doen we wel. Ook al is het maar een klein stapje. We wilden in Veendam ervaren hoe het is om samen met de inwoners regels te bepalen.'
4 tips om aan de slag te gaan
Tip 1: Maak het mensen duidelijk wat meebeslissen betekent
'Leg inwoners uit wat het inhoudt om mee te beslissen en verantwoordelijkheid te nemen. Begin met een kennismakingsavond zonder inhoudelijke discussies. Laat bewoners samen met hun buren praten over ontwikkeling. Gebruik speelse elementen, zoals een levend spel ‘Catan’. Dit ontwikkelden we om het proces te verhelderen. In het spel bespreekt een initiatiefnemer met de gemeente zijn plannen. Zo begrijpen mensen wat het betekent om samen te werken. Het helpt om te laten zien dat dit proces ingewikkeld kan zijn, en waardevol is. Voor iedereen. In het spel is het gesprek tussen de initiatiefnemer en gemeente nog best eenvoudig. Maar wat komt er kijken bij een discussie met je buren? Dat vinden mensen spannend. Een inwoner kwam naar me toe met de vraag of hij straks nog wel gewoon op de koffie kon bij z’n buurman. Dat weten we natuurlijk niet zeker.'
Tip 2: Werk van binnenuit aan vertrouwen en loslaten
'Ook binnen de gemeente is verandering nodig. Onze planologen en stedenbouwkundigen zijn zo gewend om te bepalen hoe een wijk eruit moet zien. Loslaten en meer samenspel met bewoners is voor hen een proces op zich. Laat het vertrouwen groeien. Sta open voor wat het betekent om regels te veranderen. Ook inwoners kunnen ‘goede’ keuzes maken. We kozen – om te beginnen – voor vijf regels waar inwoners over meebepaalden. Zo mochten inwoners invulling geven of zij hun percelen voor 50% zoals nu is bepaald wilden oprekken naar 75% bebouwingspercentage. Aan de ene kant om het behapbaar te houden en aan de andere kant om ook duidelijk te maken wat er al komt kijken bij die vijf regels. Laat staan bij het veelvoud van regels daarvan die nu gelden. Voor elke regel heeft de stedenbouwkundige op borden duidelijk laten zien wat de gevolgen zijn van de flexibiliteit. Dit helpt om de inwoners weloverwogen keuzes te laten maken.'
Tip 3: Neem kleine stapjes en wees transparant
'Begin met kleine stappen. Mensen vinden het spannend om zelf te kiezen. Aan de ene kant roepen inwoners dat de gemeente bepaalt. Maar puntje bij paaltje, komen 60 van de 1000 uitgenodigde inwoners opdagen bij een participatie-avond. Voer daarom een goede, feitelijke campagne die eerlijk en helder is. Wij deden dat met de naam ‘Veendam Vooruit!’ Zo begrijpt iedere inwoner wat hun inbreng betekent. Zij maken een verschil. Zo weten ze: zo’n participatie-avond, dat gaat wel ergens over.'
Tip 4. Geef vertrouwen en doe wat je zegt
'Geef inwoners het vertrouwen dat hun beslissingen echt worden uitgevoerd. Zorg dat wethouders dit bevestigen in het openbaar. Zo hebben wij toegezegd dat de uitkomsten worden opgenomen in het ontwerp omgevingsplan. Het laat zien dat inbreng van inwoners serieus wordt genomen en daadwerkelijk wordt opgevolgd. Dit zorgt voor een gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid bij de plannen. Uiteraard kunnen de inwoners die er niet bij waren in de formele procedure nog aangeven wat zij ervan vinden. En de raad bepaalt uiteindelijk welke regels er definitief gelden. Maar de mening van inwoners in het voortraject, weegt zwaar.'
Tevreden en betrokken
'De aanpak van gemeente Veendam vraagt lef en samenwerking, maar levert veel op. Het zorgt voor meer tevreden en betrokken inwoners. In Veendam zien we dat inwoners vaak de beste ideeën hebben voor hun eigen buurt. Uiteindelijke plannen werken zo beter voor iedereen. Het bouwt aan vertrouwen tussen gemeente en inwoners. Uiteindelijk willen we dat iedereen trots is op hun buurt en zich thuis voelt. In Veendam doen we het samen.'