Slagsessie Communicatieadviseurs en de Omgevingswet
Hoe pak je de Omgevingswet communicatief aan? Hoe doen andere communicatieadviseurs dat? Deze vragen stonden op 4 juli 2018 in de Jaarbeurs Utrecht centraal tijdens een bijeenkomst speciaal voor communicatieadviseurs bij overheden. Deze eerste bijeenkomst liet zien dat er veel behoefte is aan contact met elkaar.
‘Lekker netwerken’, ‘Wij zijn echt al goed bezig’, ‘Dat lijkt me leuk!’. Zomaar wat kreten die voorbijkomen wanneer zo’n tachtig communicatieadviseurs de ruimte betreden waarin de plenaire sessie plaatsvindt. Al tijdens de inloop met broodje raakten de deelnemers enthousiast met elkaar in gesprek.
Sessieleider Anke Glasmeier geeft in de opening meteen al het interactieve karakter van de middag aan: door handen op te steken geven de deelnemers antwoord op vragen. Wie is er al een half jaar met de Omgevingswet bezig? Wie twee jaar? Wie heeft er meer dan twee uur over gedaan om hier te komen? Een aantal handen gaat de lucht in. Anke: ‘Hulde!’ Vervolgens neemt ze hen in vogelvlucht mee door de Omgevingswet, daarna volgen twee rondes workshop en een ‘Meet & Greet’ ter extra netwerkversteviging.
Gluren bij de buren
In de plenaire sessie spitst Anke Glasmeier van het programma Aan de slag met de Omgevingswet haar uitleg over de Omgevingswet toe op de rol van de communicatieadviseur. Waar kan die al mee aan de slag? Ze adviseert om de tijd te nemen om de wet te doorgronden en te gluren bij de buren. Ofwel: weet wie de communicatieprofessionals in je omgeving zijn om snel te schakelen wanneer er iets moet gebeuren. Anke: ‘Informeer en faciliteer anderen om samen aan de wet te bouwen.’
Ook vertelt ze dat je als communicatieprofessional je toegevoegde waarde bepaalt door de ambitie van je organisatie, de veranderhistorie en de veranderaanpak te kennen. En daarin zit hem nu juist de kneep, want er zijn diverse strategieën hoe mensen omgaan met veranderingen: calculerend, vernieuwend, consoliderend of onderscheidend. Anke verdeelt de ruimte in een kwadrant en de communicatieadviseurs gaan staan in de strategie waarbij zij zich het prettigst voelen. Dit kan overigens best een andere strategie zijn dan die van de organisatie. Zo licht een deelnemer toe: ‘Ik ben meer vernieuwend, maar mijn burgers meer calculerend en ik moet ook rekening houden met hen.’ Waarop anderen meteen inhaken: ‘Dat is ook onze focus, dat we vanuit de inwoner denken.’
Hetzelfde schuitje
Omdat de Omgevingswet meer ruimte biedt aan plannen van ondernemers, burgers en maatschappelijke organisaties, zal de overheid steeds vaker te maken krijgen met participatietrajecten van anderen. Het is de taak van de overheid om tips en adviezen te geven.
Welke rol kan de communicatieadviseur pakken? Daarover gaat de workshop participatie. Peter Paul Kloosterman van GOUDasfalt vertelt hoe hij een bewonersinitiatief van de grond kreeg om een asfaltcentrale in Gouda te veranderen in een plek voor creatieve bedrijvigheid, horeca en evenementen. Vragen uit de zaal breken los. ‘Hoe kreeg je mensen bij elkaar?’ ‘Als je terugkijkt op het proces, had je het weer gedaan?’ Sessieleider Marte Kappert kapt het gesprek af wegens tijdsdruk. Vervolgens legt ze uit dat er vijf types communicatieadviseur zijn – kadersteller, toetser, adviseur, coach of verbinder – en vraagt hen op type in een kring te gaan zitten. In het groepje beantwoorden ze wat ze kunnen betekenen voor particuliere en sociale initiatiefnemers. Uit de korte centrale terugkoppeling blijkt dat er vooral veel vragen opkwamen over de rol die ze willen spelen.
‘Ik heb stof tot nadenken gekregen, vertelt Manuela Lima van Duoplus. ‘Anderen zitten met hetzelfde vraagstuk.’ Anke van Ansenwoude van de gemeente Woerden merkt dat ook. ‘Ik vind het lastig om mijn rol goed helder te krijgen. Inhoudelijk zijn de stappen die de gemeente Woerden gaat zetten nog niet helder en daarvan ben ik afhankelijk. Deze workshop helpt mee, maar ik word ook naar huis gestuurd met de vraag waarvoor ik hier kom. ‘Ga eens nadenken over.’ Ik kom hier juist omdát ik erover nadenk en geen antwoord heb. Vandaag hoor ik mensen die het ook nog niet weten. Graag hoor ik hoe ik het wél kan aanpakken.’
Vereende inspanning
Laat Julie Köler van Ons Water daar nou net iets over gaan vertellen in de workshop themagericht communiceren. De Omgevingswet en andere grote maatschappelijke opgaven vragen om vereende inspanning: van de overheid, het bedrijfsleven, maatschappelijke partners en burgers. Hoe werk je samen en wat betekent het voor de communicatie? Een manier is themagericht communiceren. Julie vertelt dat Ons Water een samenwerkingsverband is dat zich richt op de versterking van het waterbewustzijn van Nederlanders. Dit blijkt pas echt te werken met kleine boodschappen in de eigen leefomgeving. Een team bestaande uit onder meer professionals van het ministerie, de VNG en de Unie van Waterschappen zette de communicatiecontouren uit.
Vervolgens bekeek elke regio de lokale behoeften. Julie: ‘Gezamenlijk wil niet zeggen dat communicatie in een format moet passen en elke partij dat moet uitvoeren. We hebben dezelfde missie, dus kijken we waar we elkaar kunnen vinden en versterken.’ Een gesprek komt op gang. Dat vindt Julie leuk om te zien. ‘Er is niet één gouden oplossing die voor elk vraagstuk werkt. Je ontdekt dingen waar je gebruik van kunt maken.’
Daarna deelt de groep ideeën en ervaringen aan de hand van stellingen. De stelling “Themagericht werken vraagt een andere manier van werken en ook andere vaardigheden van ons als communicatieadviseur” brengt tussen ‘eens’ en ‘oneens’ een levendige discussie: ‘Het maakt niet zoveel uit, geld is het probleem als je met meerdere partijen samenwerkt. Wie gaat dat betalen?’ ‘Je hebt meer overtuigingskracht nodig en betere netwerkvaardigheden.’ ‘Meer vraaggericht werken, zijn we nog niet gewend.’ ‘Als je je publiek voor ogen hebt, doe je dat allemaal al.’ ‘Dat netwerken vond ik ook een twijfelgeval’ ‘Je kunt nog overlopen!’ De discussie mondt uit in een lachsalvo.
Brainpicking
De workshop Anders Werken loopt uit. ‘Jammer dat we moesten opbreken’, vindt Mieke Vuijk van de omgevingsdienst regio Nijmegen. ‘Hoe krijg je de urgentie van een wet die pas in 2021 van kracht wordt nu al in je organisatie? Daar zei Fred van den Bosch, implementatiemanager Omgevingswet van de gemeente Den Bosch, heel goede dingen over. Bijvoorbeeld dat je cirkel van betrokkenheid niet groter mag zijn dan je cirkel van invloed. Anders ga je eraan onderdoor. En dat de boodschap niet is dat we het nieuw gaan doen omdat het verkeerd ging. Maar: je doet het al goed, de samenleving verandert en wij veranderen gewoon mee.’
Ook Suzanne de Beer vindt dat Fred goede handvatten geeft. Vandaag slurpt ze alle informatie op. Suzanne is sinds kort in dienst bij de omgevingsdienst IJsselland én kersvers in overheidsland. ‘Ik hoopte hier andere omgevingsdienstcollega’s te vinden om te kijken hoe zij het aanpakken. Die heb ik gelukkig gevonden!’ Eén daarvan is Liesbeth van Greuningen van de omgevingsdienst West-Holland. Liesbeth: ‘Netwerken is belangrijk. Soms haal je wat, soms kun je wat brengen. Ik stoei zelf met de vraag hoe ik initiatiefnemers moet meenemen en hoorde dat ze daar in Delft een toolkit voor hebben. Die ga ik jatten.’ Brainpicking, noemt David Bosch van de provincie Noord-Holland dat. ‘We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden.’ Tijdens de Meet & Greet delen deelnemers met elkaar wat ze van vandaag meenemen naar hun werk en waar ze nog behoefte aan hebben.
Het programma Aan de slag met de Omgevingswet kijkt samen met de beroepsvereniging voor communicatie, Logeion, naar een vervolg op deze bijeenkomst. In ieder geval volgt een aantal regiobijeenkomsten. Dinsdagmiddag 27 september zal de eerste in Utrecht zijn, daarna volgen Arnhem en eentje in Zuid-Holland. Beide waarschijnlijk in november. Houd de sites van Logeion en het programma Aan de slag met de Omgevingswet in de gaten.