Omgevingswet: het zoeken naar balans

Balans tussen beschermen en benutten

Artikel 1.3 beschrijft de maatschappelijke doelen van de Omgevingswet als een zoektocht naar de balans tussen beschermen en benutten. Die balans moet op alle niveaus gezocht worden. En op gemeentelijk niveau kan die balans natuurlijk ook per buurt verschillen: een regelrijke cultuurhistorische wijk naast een verlaten bedrijventerrein met uitnodigings­planologie.

De Omgevingswet biedt kansen

De Omgevingswet biedt kansen om beschermen en benutten scherper te markeren. Echter, wat een kans is voor de één, vormt een bedreiging voor de ander. Het bedrijfsleven, VNO/NCW/MKB, vreest dat gemeenten te veel milieumaatregelen in hun omgevings­plannen gaan opnemen, waardoor ondernemers in hun activiteiten worden beperkt. Natuur- en milieuorganisaties uiten een tegenovergestelde vrees, namelijk dat gemeenten in hun afweging uiteindelijk altijd de kant van economie (werkgelegenheid) zullen kiezen. En sinds kort voegen wethouders zich in deze discussie. De meesten willen dat de Omgevingswet over een dik jaar wordt ingevoerd, maar sommigen vragen zich wel af hoe groot hun bestuurlijke afwegingsruimte in de praktijk zal blijken te zijn.

Balans redelijk in evenwicht

Friso de Zeeuw, die als praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling TU Delft en directeur Nieuwe Markten van Bouwfonds betrokken is geweest bij de totstandkoming van de Omgevingswet, verwacht dat de balans gemiddeld genomen niet sterk zal uitslaan. "Er zijn geen onderzoeken waaruit zou blijken dat gemeenten de neiging zouden hebben hun beleidsruimte zo extreem te gebruiken dat hetzij voor duurzaamheid, hetzij voor economische ontwikkeling een onwerkbare situatie ontstaat. Dat zijn wel de traditionele rechtse en linkse angstsyndromen. De balans tussen benutten en beschermen is doorgaans redelijk in evenwicht."

Praktijkinzicht

Kijkend vanuit het wettelijk stelsel sluit ik me graag aan bij dit praktijkinzicht. De Omgevingswet en de daaruit voortvloeiende regelgeving biedt naast afweegruimte ook duidelijke kaders. Voor veel onderwerpen gelden vaak Europese regels en daar kunnen overheden niet vanaf wijken. Ook de Algemene wet bestuursrecht met de motiveringsplicht, het zorgvuldigheidsvereiste en de rechtsbescherming, zorgt er voor dat de gemeente niet te wild te werk kan gaan. En er zijn veel belanghebbende partijen: gemeenteraad, college van burgemeester en wethouders, omgevingsdiensten, ambtelijk apparaat, ondernemers, bewoners, maatschappelijke organisaties, GGD, veiligheidsregio...

Zij vormen met de wettelijke kaders, de lokale democratie en de voorgeschreven participatie gezamenlijk de checks and balances. Zij zullen er voor zorgen dat het niet het één óf het ander is. Als ieder de kans krijgt zijn of haar rol goed te vervullen, zullen economische activiteiten (het benutten) zo veel mogelijk worden ingebed in maatre­gelen ten gunste van een veilige en gezonde leefomgeving (het beschermen). Dat is de kern van de Omgevingswet, zoals verwoord in artikel 1.3.