Roadshow Omgevingswet: Heerhugowaard

'Het kan grandioos mislukken', is de openingszin van secretaris-directeur Martin Kuipers tijdens de Roadshow Omgevingswet in het hoofdkantoor van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. 'We kunnen elkaar de tent uit jagen, maar we kunnen ook de verbinding zoeken. Het is prachtig dat we bereid zijn over de grenzen van onze democratie heen te werken om de Omgevingswet te implementeren. Dat al die verschillende partijen aan de slag gaan met deze wetswijziging. Het is ingewikkeld en uitdagend, maar het moet een succes worden. We moeten met z'n allen gaan werken voor Nederland.'

Verbinden = investeren in de ander

Het succes zal in grote mate afhangen van houding en gedrag, stelt Ineke van der Hee, programmadirecteur Aan de slag met de Omgevingswet. 'Die wet zal niet het probleem worden, maar het zit in de verbinding en uitvoering. Het is zo belangrijk dat je gaat investeren in de ander. Dat wil je wel, maar er is altijd van alles om je heen dat je verhindert.' Toch ziet Van der Hee dat er al grote stappen worden gezet. 'Dat je houding en gedrag moet aanpassen als je iets wilt veranderen, dat was 20 jaar geleden nog niet zo logisch. De jongeren van nu vinden dat heel logisch.'

Verbinden vergt veel, maar het kan ook
heel mooie dingen opleveren

Verbinden vergt veel, maar het kan ook heel mooie dingen opleveren. In Katwijk is bijvoorbeeld het Kustwerk Katwijk aangelegd. Het Kustwerk zorgt niet alleen voor extra bescherming tegen het water. Het biedt ook een plek voor een parkeergarage met ruim 600 plekken en behoud de schoonheid van de natuur in het gebied. 'Katwijk heeft een hogere kwaliteit bereikt doordat al die verschillende partijen erbij betrokken zijn', stelt Van der Hee. 'Dat is de verbinding die de Omgevingswet beoogt.'

Verbinden = een gezamenlijk doel kiezen

Dat het al mogelijk is om te werken in de geest van die Omgevingswet blijkt wel uit het verhaal dat Michiel Schreijer deelt met de aanwezigen. Op Texel werkte strateeg Schreijer de afgelopen jaren aan Planet Texel. Dit project richt zich op de opgave hoe de verschillende ambities op Texel ruimtelijk zo goed mogelijk kunnen worden geïntegreerd. Een dossier waar agrariërs en natuurbeheerders vaak lijnrecht tegenover elkaar staan, maar het lukte de groep om de partijen rond de tafel te laten zitten door een gemeenschappelijk doel te formuleren: een klimaatbestendig Texel.

'Texel is namelijk de plek met het grootste neerslagtekort van Nederland in de toekomst', stipt Schreijer aan. 'Een probleem dat zowel bewoners, agrariërs en natuurbeheerders raakt.' Vanuit die gezamenlijke uitdaging zijn de partijen (o.a. Texels ondernemers platform, Drinkwaterbedrijf PWN, provincie Noord-Holland, HHNK, Rijkswaterstaat, gemeente Texel) gaan praten over de inrichting van Texel. Dit leidde uiteindelijk tot het Texel Water Manifest 2014. Dit manifest is ondertekend door een hechte groep betrokkenen. In dit manifest is de intentie uitgesproken om samen de ruimtelijke uitdagingen aan te pakken.

Verbinden = een unieke coalitie vormen

Mooi voorbeeld van die coalitie is het project Texelmeet, waarbij het zoutgehalte gemeten wordt op verschillende plekken in Texel. In de beeldvorming wordt het zoutgehalte in de grond vaak veel hoger geschat dan het daadwerkelijk is. Vandaar dat boeren en natuurbeschermers besloten hebben om dat samen inzichtelijk te maken, een win-winsituatie.

Dat zo'n samenwerking niet zonder slag of stoot gaat erkent Schreijer. Alle mogelijke maatregelen zijn opgeschreven, handtekening eronder, maar wie pakt het vervolgens op? 'Er zijn veel wensen bij agrariërs, bewoners en natuurbeheerders, maar de overheden blijven vooral faciliteren om initiatieven te stimuleren. Het netwerk opbouwen is een ding, maar de verbinding behouden is wellicht nog lastiger. Vandaar dat het HHNK iemand heeft aangesteld in een onafhankelijke rol om de bedachte ideeën verder te helpen.' Uiteindelijk merk je dat Texel een uniek stukje Nederland is, stelt Schreijer. 'Texelaars kunnen elkaar de tent uitvechten, maar beseffen ook dat ze op elkaar zijn aangewezen. Ze komen elkaar altijd weer tegen.'

Verbinden = intergemeentelijk samenwerken

Hetzelfde geldt wellicht voor de Westfriezen waar in 2010 het Pact van Westfriesland werd gesloten. Dit samenwerkingsverband tussen de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec wil van Westfriesland een van de aantrekkelijkste regio's van Nederland maken. Die samenwerking leidt wellicht ook tot een gezamenlijke implementatie van de Omgevingswet voor de regio. Anneke van der Meer, projectleider bij de gemeente Medemblik, is een van de personen die elke maand aanschuift om een verkenning te maken van de kansen voor de gezamenlijke implementatie.

We zoeken ook de interactie met andere overheidslagen,
ondernemers en burgers

Dat leidde tot een document met een voorstel dat binnenkort in de verschillende raden wordt behandeld. Het document gaat in op kostenverdeling, tijdsinspanning en bijbehorende tijdlijn. Een slimme zet, denken de deelnemers van de sessie. 'In dit document worden heel veel argumenten al voorbereid om de slagingskans zo groot mogelijk te maken.' En als de gemeenten het straks toch allemaal apart gaan doen? 'Ook dat is mogelijk', stelt Van der Meer. 'Dit is een verkennende fase, maar het zou wel heel mooi zijn om de implementatie samen met alle gemeenten doen. Het scheelt kosten, je leert van elkaar en je kunt op regioniveau afwegingen maken. 'De volgende stap is het informeren van de verschillende raden. Vervolgens wil Van der Meer ook meer partijen betrekken bij dit plan. 'Het is nu nog erg naar binnen gericht, maar we zoeken ook graag de interactie op met andere overheidslagen, ondernemers en burgers.'

Verbinden = samen aanschuiven voor de omgevingsvisie

Wat kan Rijkswaterstaat voor gemeenten en provincies betekenen bij het maken van een omgevingsvisie? Die vraag staat centraal in de sessie van Peter Harmsen, adviseur ruimtelijke ontwikkelingen voor de regio Noord-Holland bij Rijkswaterstaat. 'Het toevoegen van de gele laag', noemt Harmsen dat. 'Rijkswaterstaat wil graag deelnemen bij het maken van omgevingsvisies en heeft ook veel expertise in huis.'

Harmsen benadrukt dat Rijkswaterstaat nog erg zoekende is naar hun rol, maar dat ze wel veel te bieden hebben. 'We zijn in staat grensoverschrijdende belangen mee te wegen, vervangingsopgaven te koppelen aan duurzame gebiedsontwikkelingen en regionale aandachtspunten aan te stippen. Rijkswaterstaat wil de duurzame leefomgeving als fundament gebruiken.' Rijkswaterstaat is een van de vele spelers in het ruimtelijk domein en ook een van de logische gesprekspartners bij het opstellen van een omgevingsvisies voor provincies en gemeenten is de gezamenlijke conclusie.

Verbinden = bestuurlijk lef tonen

Ook rondom de bestuurlijke afwegingsruimte, één van de vier verbeterdoelen van de Omgevingswet, biedt de Roadshow verdieping. Vooral over de vraag wáár die ruimte precies zit voor de verschillende ketenpartners. 'Onder de Omgevingswet is maatwerk mogelijk, doordat er Rijksregels zijn geschrapt, die nu lokaal worden vastgesteld. Daarnaast kunnen regels per gebiedstype worden opgesteld, door gebruik te maken van bandbreedtes per kwaliteit. Op een bedrijventerrein kunnen andere regels voor geluid en geur worden gesteld dan in een stedelijke woonwijk. Tot slot kunnen nog aanvullende omgevingswaardes worden gesteld binnen een specifiek gebied. Dat is eigenlijk een uitbreiding van de Crisis- en herstelwet', legt Omgevingswetexpert Sarah Ros uit.

Het invullen van die afwegingsruimte schuurt tegen bestuurlijk lef aan. Ros: 'Om maatwerk te kunnen leveren, moet je uit je comfortzone durven stappen en de ruimte durven nemen als bevoegd gezag'. Dat blijkt ook uit de waargebeurde casus die tijdens de sessie aan de deelnemers wordt voorgelegd. Het ging om de locatiekeuze voor een basisschool. 'Onder de Omgevingswet zou één van de vier locaties meer mogelijkheden bieden voor het realiseren van een school dan onder huidig recht, omdat geluidsregels versoepeld kunnen worden. Ondanks dit feit zou het lokale bestuur toch dezelfde keuze gemaakt hebben als nu en die ruimte niet nemen. Waarom? Omdat het te veel onrust onder omwonenden veroorzaakt zou hebben en men dat niet aandurfde.'

Maak alle partijen onderdeel van de opgave, als je niet op de regels wilt terugvallen

Naast lef is ook vroegtijdig inzicht in de dialoog en belangen nodig voor maatwerk. 'Alleen door iedereen vooraf te betrekken kun je constructief samenwerken en voorkom je dergelijke situaties. Het kan niet zo zijn dat degene die het hardst schreeuwt z'n zin krijgt. Je zult alle partijen onderdeel moeten maken van de opgave. Helemaal als je niet op de regels wilt terugvallen', aldus Ros.

Terug naar het overzicht Roadshows 2017