Roadshow Omgevingswet: Lelystad

'Als we aan de voorkant in de visie met alle stakeholders, burgers en ketenpartners afstemmen wat we willen, zal er achteraf veel minder behoefte zijn om naar de rechter te stappen. Ik weet het, dit klinkt tamelijk romantisch, maar je moet ergens van dromen. Het gaat erom dat we díé kerngedachte omarmen. Consensus aan de voorkant.' Daarmee opende wethouder Jop Fackeldey de eerste Roadshow van de nieuwe reeks die de komende maanden door ons land trekt, met als thema ketensamenwerking.

Ketensamenwerking: 'weten wat ieders inbreng is'

Ketensamenwerking lijkt het nieuwe sleutelwoord voor succes onder de Omgevingswet. Maar wat bedoelen we er precies mee? En waaruit bestaat de keten? In zijn inleiding legde Gerd de Kruif, programmamanager Aan de slag met de Omgevingswet, het als volgt uit:

Ketensamenwerking en integraal werken liggen heel dicht tegen elkaar aan. Waar het om gaat, is het betrekken van de verschillende partijen en overheidslagen op het juiste moment. En dan bedoel ik niet alleen provincies en gemeenten, maar ook om waterschappen, GGD, veiligheidsregio's, omgevingsdiensten, burgers en initiatiefnemers. Je kunt een vergunning alleen verlenen als je dat vooraf samen met elkaar hebt afgestemd. Dat vraagt dus ook dat je van elkaar weet wie welke inbreng levert.'

Elkaars inbreng kennen, blijkt in de praktijk nog wel een lastige. 'Een veiligheidsregio spreekt namelijk een andere taal dan een GGD, op een ander abstractieniveau', merkt één van de aanwezigen op. En 'de verbinding tussen gezondheid en de omgeving is echt nog geen vanzelfsprekendheid, hoe evident deze ook is'. Moeten we als ketenpartners dan onze eigen gedrevenheid voor het vakgebied opzij zetten? 'Nee', stelt De Kruijff. 'We zijn niet voor niets deskundigen. De passie voor ons eigen vak moeten we zeker niet kwijtraken. We moeten alleen samen snappen dat onze expertise niet het enige is, maar onderdeel uitmaakt van één geheel: de leefomgeving. Daarin moeten we het samen doen.'

Workshops:

1. Pionieren in de polder

In aansluitende workshopsessies werd de 'Flevolandse werkwijze' voor ketensamenwerking gepresenteerd. Binnen de provincie zijn de eerste afspraken tussen ketenpartners gemaakt en is reeds een gezamenlijke aanpak vastgesteld. Programmamanager Omgevingswet Thijs Harmsen van de provincie Flevoland: 'De basis voor ketensamenwerking is gelegd door van elke partner concreet te maken voor welk belang hij staat en wat de dilemma's per partner zijn. Zo staat de GGD onder meer voor het belang van voldoende luchtkwaliteit en is de relatie tussen snelweg en woonbestemming daarin een belangrijk bespreekpunt. Dit hebben we van elke partner geïnventariseerd, waarmee we inzicht hebben verkregen in elkaars positie binnen de keten. Dit heeft geleid tot wat we hebben bestempeld als "de Flevolandse werkwijze".'

Die Flevolandse werkwijze kenmerkt zich enerzijds door een open houding en respect voor elkaars positie en taak binnen de keten, en anderzijds door transparantie, korte lijntjes en zoveel mogelijk sturing met beleid zonder te veel blind te staren op regels. Harmsen: 'We profiteren hier van een pioniershouding die in onze genen zit, het gevoel van "samen polders kunnen bouwen". Dat maakt de bereidheid om elkaar wat te gunnen groot en dat is een voordeel'. Helemaal klaar is de werkwijze nog niet. 'We zijn de werkwijze nu verder aan het invullen, ook bestuurlijk. Daarom organiseren we zes keer per jaar een bestuurderstafel om te leren van elkaar en te oefenen. Ook op ambtelijk niveau werken we nog aan verdere afstemming en inrichting. Bijvoorbeeld over hoe de bestuurlijke afwegingsruimte moet worden ingevuld.'

2. Bestuurlijke afwegingsruimte of lef?

Ook rondom de bestuurlijke afwegingsruimte, één van de vier verbeterdoelen van de Omgevingswet, bood de Roadshow verdieping. Met name over de vraag wáár die ruimte precies zit voor de verschillende ketenpartners. 'Onder de Omgevingswet is maatwerk mogelijk, doordat er Rijksregels zijn geschrapt, die onder de nieuwe situatie lokaal worden vastgesteld. Daarnaast kunnen regels per gebiedstype worden opgesteld, door gebruik te maken van bandbreedtes per kwaliteit. Op een bedrijventerrein kunnen andere regels met betrekking tot geluid en geur worden gesteld dan in een stedelijke woonwijk. Tot slot kunnen nog aanvullende omgevingswaarden worden gesteld binnen een specifiek gebied. Dat is eigenlijk een uitbreiding van de Crisis- en herstelwet', legt Omgevingswetexpert Sarah Ros uit.

Het invullen van die afwegingsruimte schuurt tegen bestuurlijk lef aan. Ros: 'Om maatwerk te kunnen leveren moet je uit je comfortzone durven stappen en de ruimte durven nemen als bevoegd gezag'. Dat blijkt ook uit een van de ingebrachte praktijkcasus over de locatiekeuze voor een basisschool. 'Door lokale afwegingsruimte zouden er meer locatie-opties zijn om de school te huisvesten, waar onder het huidige omgevingsrecht strakke geluidsnormen de keuze beperken. Ondanks dit gegeven hebben lokale bestuurders gezegd geen gebruik te zullen maken van die extra milieuruimte. Waarom? Omdat het te veel onrust onder omwonenden veroorzaakt zou hebben en men dat niet aandurfde.'

Naast lef is ook vroegtijdig inzicht in de dialoog en belangen noodzakelijk voor maatwerk. 'Alleen door iedereen vooraf te betrekken kun je constructief samenwerken en voorkom je dergelijke situaties. Het kan niet zo zijn dat degene die het hardst schreeuwt z'n zin krijgt. Je zult alle partijen onderdeel moeten maken van de opgave, helemaal als je niet op de regels wilt terugvallen', vult één van de aanwezigen aan.

3. Middel is bijzaak

Maurice Arnoldy van de gemeente Noordoostpolder houdt zich bezig met veruit de belangrijkste opgave van de Omgevingswet: de cultuuromslag. Daarin zijn er volgens hem twee aanvliegroutes: 1) samen aan de slag gaan met een product, bijvoorbeeld een omgevingsvisie, en er al doende achter komen waar de grote veranderingen nodig zijn. 2) organisatieverandering als onderwerp op zich behandelen, zoals in de Noordoostpolder is gedaan. De afgelopen maanden zijn in een volledige open proces de kaders geschetst die de basis vormen voor de invoering. Arnoldy: 'Hoe je het doet of met welk instrument is niet belangrijk. Uiteindelijk gaat het erom dat je het goede gesprek voert met elkaar. Het gaat om vertrouwen.'

4. Driedimensionale plankaart

Wim Drost (Eenvoudig Beter), betrokken bij het opstellen van het omgevingsplan voor de Binckhorst in Den Haag, presenteerde in zijn workshop het 'digitaal dynamisch 3D-model'. Hierin worden alle facetten van de leefomgeving (water, grondgebruik, eigendom, zonering, et cetera) gemonitord. Het 3D-model zal in 2024 deel uitmaken van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO).

'Thuiswedstrijd'

Na afloop van de workshops stroomden de deelnemers samen voor de netwerkborrel op het provinciehuis. De meeste keken tevreden terug op de middag. 'De Roadshow voelt als een thuiswedstrijd', aldus een medewerker van de gemeente Almere. 'Met directe collega's en vertegenwoordigers van instanties uit de regio heb je meer het gevoel dat je met je eigen specifieke omgeving bezig bent. Inspirerend, zeker!'

Terug naar overzicht Roadshows 2017