Tussenruimtes
Een katalysator voor duurzame en sociale leefomgevingen
Sinds omgeving niet meer alleen gaat over gebouwen, wegen, natuur en landbouw, maar vooral over sociale relaties, is ook de manier waarop we onze leefomgeving ontwikkelen veranderd. Een ontwerp maken van de fysieke ruimte kun je met een beetje verstand van zaken, in principe in je eentje achter een bureau doen. Een beweeglijke en samenhangende verzameling sociale relaties beïnvloed je niet met een ontwerp alleen. Het vraagt oog voor wat aan het ontstaan is, samenwerking met alle spelers en een ontwikkelende en lerende aanpak leidt tot welzijn voor iedereen in harmonie met de aarde.
Om opgaven als energietransitie, klimaatverandering en urbanisatie op te pakken moet je de deur uit. Na tien interviews met gebiedsmakers van allerlei pluimage is één ding duidelijk: iedereen ziet dat we een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben in het werkzamer, mooier, vitaler maken van die samenhangende, fysieke, virtuele, sociale, imaginaire omgeving.
We moeten samen met burgers, ondernemers, wetenschappers, kunstenaars, verschillende overheden, media en anderen om de tafel en aan de slag. Alleen in de tussenruimte tussen al die verschillende partijen kunnen we vormgeven aan duurzame en sociale leefomgevingen. Dat vraagt om samenwerking tussen appels en peren, tussen onvergelijkbare eenheden. Hoe leer je elkaar verstaan en versterken? Hoe kun je collectieve en individuele belangen verenigen? Wereldbeelden en verschillende soorten kennis verbinden? Hoe beweeg je heen en weer tussen je eigen organisatie en de tussenruimte? Hoe zorg je dat je niet verstrikt of verloren raakt in al die verschillende onderdelen van de leefomgeving? Dat betekent een ander spel en een andere mindset.
Na tien interviews zie ik een paar contouren van een werkzame tussenruimte:
- Werken met meervoudige vraagstukken:
- “Als je alle afzonderlijke problemen samenbrengt en omdenkt is de oplossing eigenlijk heel simpel.” Joop Mulder, Oerol
- In de tussenruimte ben je vooral maker, activist en/of denker en minder je functie:
- “Dat vraagt soms om een beetje burgerlijke en ambtelijke ongehoorzaamheid.” Geert van der Veer, Herenboeren
- De tussenruimte is een gelijkwaardig speelveld en vraagt om verbindend (situationeel) leiderschap:
- Het is een nomadische vorm van werken en leiderschap omdat je moet navigeren en verbinding maken tussen verschillende soorten kennis en wereldbeelden. Ina Horlings, RUG
Tussenruimtes ontstaan vanuit de praktijk, zijn allemaal anders en vragen een transitie van mensen en organisaties die erin participeren. Ondanks de verschillen zijn er ontwikkelingen te duiden in hoe tussenruimtes functioneren en over de systeemveranderingen die ze uitlokken en mee vormgeven.
Alle reden om die te oogsten en te delen zodat we de sociale en duurzame opgaven voor de leefomgeving beter, sneller en werkzamer kunnen realiseren.
Godelieve Spaas
Kenniscurator nieuwe economie
