Van 'moeten' naar 'nuttig zijn' – een terugblik op twee jaar Indringend Ketentesten (IKT)
Wat werkt goed in de ketens van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en wat nog niet? Met ruim 2300 geregistreerde testmeldingen en na 54 testweken blikken we terug op twee jaar Indringend Ketentesten (IKT). Dat doen we met projectleider uitvoering Ilona Wansinck, testmanager Sietse Senneker en projectleider Hennie Genee.
IKT sluit binnenkort een periode van 2 jaar intensief testen af. Wat waren jullie verwachtingen? En hoe kijken jullie terug?
Hennie: 'Ik ben trots op wat we hebben bereikt. Natuurlijk was de oorspronkelijke aanleiding voor IKT de verschillende kritische adviezen van het Adviescollege ICT. Tegelijkertijd is het mooi om te zien dat het besef om het DSO als geheel te testen, breed is geland. Van het oorspronkelijke ‘moeten’ zijn we opgeschoven naar ‘nuttig zijn’ van het IKT-testen.
Ilona: 'We hebben IKT als een complete ketenaanpak georganiseerd. Daarbij is nauw samengewerkt met alle betrokken partijen, in het bijzonder de koepels en de testende bevoegde gezagen. Wat daarbij heel goed werkte was de samenwerking van het centrale team van testexperts met de materiedeskundigen van de bevoegde gezagen. Die combinatie bleek een gouden greep te zijn.’
Sietse: 'Uitgangspunt voor de IKT-testen zijn de werkprocessen van de bevoegde gezagen onder de Omgevingswet. Hier hebben we IKT business scenario’s op gebaseerd waarmee vervolgens getest is. Hierdoor kregen we goed inzicht kregen in de werking van het DSO als geheel, maar juist ook in de ondersteuning van de bedrijfsprocessen door het DSO.'
De samenwerking tussen testexperts en materiedeskundigen bleek een gouden greep.
Kunnen jullie iets vertellen over de opzet van de organisatie van het IKT. Hoe zag het IKT-testen in de praktijk eruit?
Ilona: '6 centrale IKT-testers waren verdeeld over de koepels (gemeenten, waterschappen, provincies en Rijkspartijen). De afstemming over de testuitvoering vond wekelijks plaats in de projectgroep IKT. Voor elke testweek werd een testplan opgesteld.
Sietse: Het testproces volgde een gestructureerde cyclus: de ene week voorbereiden, de andere week testen. Dit zorgde voor duidelijkheid en ritme. Dagelijkse stand-ups en bevindingenoverleg zorgden voor voortgang en het snel oplossen van problemen.'
Hennie: Het IKT-testen was opgedeeld in Fasen, waarbij een Fase bestond uit alle testen in één kwartaal. Deze Faserapportages, met de duiding van de testresultaten, waren misschien wel het meest 'politiek'.'
Hoe ging die samenwerking met al die betrokken partijen en kregen jullie iedereen mee?
Ilona: 'In voorlichtingssessies bij provincies, gemeenten, waterschappen en Rijkspartijen en hebben wij onze werkwijze en ondersteuning toegelicht en ook de voordelen van deelname. Bevoegd gezagen vonden de werkwijze interessant en zij boden waardevolle testcases aan. Die cases leverden nieuwe inzichten en zorgden voor verbinding.
Sietse: 'Gezamenlijke 'eigenaarschap’ hielp ook. Het 'verkoopt' natuurlijk het beste als bijvoorbeeld een gemeente enthousiast en open over de IKT-testen en de resultaten ervan verteld tijdens een VNG-sessie. Deze openheid zorgde voor extra motivatie en enthousiasme, waardoor nieuwe bevoegd gezagen zich aanmeldden voor de volgende testrondes.'
Openheid over testbevindingen zorgde voor extra motivatie en enthousiasme.
Wat waren de grootste uitdagingen bij het ketentesten?
Ilona: 'De IKT-aanpak neerzetten als nuttig instrument voor het integraal testen van ketens en dat iedereen daarvan ook doordrongen is. Plus het zorgen voor een goede afstemming en samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen.
Hennie: Wat zeker geholpen heeft is een goed werkende projectorganisatie. Met een stevige stuurgroep, en efficiënt opererende projectgroep en heldere afspraken met de testende gezagen.’
Sietse: 'Een uitdaging was ook om vanaf het begin de juiste mensen erbij te halen die een goede bijdrage konden leveren. Ik ben blij dat dat goed gelukt is.’
Wat zijn belangrijke inzichten naar aanleiding van de ketentesten?
Hennie: 'Als je terugkijkt op de eerdere IKT-Fasen, zie je dat de software waarmee wordt getest, nu veel 'rijper' is dan in de beginfase. We haalden toen nog weleens dingen naar boven die de softwareleverancier eigenlijk in zijn eigen testproces boven water had moeten halen.
Sietse: 'We konden laten zien dat de correcte werking van het DSO als geheel meer is dan de som van de afzonderlijke componenten, zoals bijvoorbeeld het Omgevingsloket. En dat eerste is nu juist de focus van IKT. Verder hebben we te maken met het DSO als een open stelsel. Dus ook grootverbruikers kunnen 'aan de voorkant' aansluiten met hun eigen systemen. Denk daarbij aan grondroerders die grote aantallen vergunningaanvragen inschieten.’
De correcte werking van het DSO als geheel is meer dan de som van de afzonderlijke componenten.
Hoe heeft het Adviescollege ICT (AC-ICT) bijgedragen aan de vormgeving en evaluatie van de ketentesten?
Hennie: 'Met de adviezen van AC-ICT zijn we aan de slag gegaan om het IKT proces zo goed mogelijk op te zetten en te verbeteren. Daarbij ging het om zaken als: heldere rapportages, reproduceerbaarheid van de testen, de representativiteit voor de productiefase en het testen op basis van risico’s.
Sietse: 'Eerst rapporteerden we alleen over de bevindingen die we tegenkwamen. Wat we nu doen, is rapporteren over álle testen die we hebben uitgevoerd. Een groot aantal testen verloopt inmiddels gewoon naar tevredenheid. Ook dat laten we beter zien in overzichtelijke dashboards.’
Wat verandert er, nu IKT in de huidige vorm wordt afgesloten en per 1 juli 2024 in de organisatie wordt ingebed?
Ilona: 'Weliswaar stopt het project Indringend Ketentesten (IKT) per 1 juli, maar zal dit worden voortgezet als structurele voorziening Interbestuurlijk Ketentesten (IKT). Dezelfde afkorting dus maar met een andere naam en een deels gewijzigde invulling. De IKT-organisatie zal compacter zijn per 1 juli: minder sturing en minder testers. Dit past ook bij de afnemende vraag naar IKT-testen. Ikzelf en Hennie nemen afscheid van het project per 1 juli, de directe aansturing zal bij Sietse komen te liggen.’
Sietse: 'Het opdrachtgeverschap van IKT wordt nu echt onder de koepels gehangen. Dit wordt ingevuld door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) namens de koepels. De IKT-projectleider van de VNG zal de publicatie van de IKT-rapportages gaan begeleiden. Ik zie zeer uit naar de continuering van IKT!
Het IKT-testen gaat gewoon door.