Vastloper bij schrijven nieuw bestemmingsplan
Nog niet zo lang geleden lag aan de rand van Breda een verlaten industriegebied. Een schiereiland met een haven, ook wel bekend als het Havenkwartier. De plannen om erop te bouwen, strandden bij het begin van de kredietcrisis. Toch bleef het gebied niet onopgemerkt. Met de tijd trokken culturele ondernemers in een voormalige fabriek en dienden zich plannen aan bij de gemeente: een skatehal, een sloepensteiger, een stadsstrand en een lichtkunstproject.
De initiatieven spraken Daniëlle Dictus, senior projectmanager bij de gemeente Breda, stuk voor stuk aan. Het idee om culturele en maatschappelijke initiatieven een prominentere plek te geven in dit gebied, leefde al langer. Ze dragen namelijk bij aan de maatschappelijke waarde, vindt de gemeente.
Maar bij het schrijven van een nieuw bestemmingsplan voor het Havenkwartier liepen ze al snel vast. Dat bleek een te statisch instrument. Bij elk nieuw idee kwam er een nieuwe regel om de hoek. Of moest er een onderzoek worden verricht. ‘We zochten juist naar flexibiliteit en snelheid. We hebben toen alle regelgeving aan de kant geschoven. Heel rigoureus, bij wijze van experiment.’
Die werkwijze viel sommige collega’s zwaar. Vooral in het begin. Dat is niet vreemd, vindt de projectmanager: ‘Gemeenten nemen al tientallen jaren mensen aan om regels te maken en te handhaven. Toen kwam ik ineens om de hoek, vroeg hen om dat volledig opzij te zetten.’ Bij wijze van handvat, zetten ze gezamenlijk op papier wat ze het allerbelangrijkst vonden: veiligheid voor iedereen en overeenstemming met de buren.
Dat was de basis voor de ontwikkeling van het Havenkwartier. Elk initiatief dat aan beide uitgangspunten voldeed, kreeg vrij spel. Dat was in 2013, toen Dictus zelf nog niet van de Omgevingswet had gehoord. ‘Zonder dat we er erg in hadden, werkten we toen al in de geest van die wet. Meer toeval dan wijsheid.’
Op expeditie
Breda was al bezig met een omgevingsplan, toen de gemeente Dictus vroeg te verkennen wat de Omgevingswet nog meer betekent voor de stad. Op 17 november 2016 was de officiële aftrap, omgedoopt tot Expeditiedag. Achter die naam schuilt een gedachte, die staat voor de aanpak van Breda. ‘Sinds november zijn we met z’n allen op expeditie, op reis. Een reis waarvan we nog niet precies weten wat we allemaal tegen zullen komen en waar we eindigen. Zo’n grote wetsverandering maak je niet vaak mee.’
Drie spe(e)lregels
Samen met het college en haar collega’s bepaalde Dictus een drietal uitgangspunten die voor Breda belangrijk zijn tijdens het uitrollen van de Omgevingswet. Een soort spe(e)lregels. Regel de basis en lever maatwerk, luidt het eerste uitgangspunt. ‘Als er een goede reden voor is, moet de ene inwoner van Breda een hoger hek kunnen neerzetten dan de andere. Het is op dit moment nog niet gebruikelijk om onderscheid te maken als dit niet specifiek in de regelgeving is vastgelegd. Dat willen we anders. Maar dan moeten we wel kunnen uitleggen waarom we afwijken van regels. Dat is heel spannend’, vindt ze. ‘Het doet op een beroep op de vakinhoudelijke kennis van mij en mijn collega’s.
Het tweede uitgangspunt stelt: kom van je eiland af en ga in gesprek. Dat geldt volgens Dictus voor ambtenaren onderling, maar ook voor de overheid en burgers en voor burgers onderling: ‘Knoop eens een gesprek aan met je collega en kijk hoever je dan komt, in plaats van schriftelijk vanuit je theoretische kennis te reageren. Dat wordt te weinig gedaan. We lossen alle issues op, maar verzuimen te bekijken hoe we de integraliteit de volgende keer beter kunnen waarborgen. Vraag jezelf daarnaast eens af waarom je via een brief communiceert als een burger een bezwaarschrift indient. Misschien werkt het wel veel beter om eerst een telefoontje te plegen.’
‘Ook burgers kunnen veel sneller in gesprek met elkaar’, vult ze aan. ‘Want waarom vraag je eerst die vergunning voor je dakkapel aan en vertel je dit daarna pas aan de buurman? Wellicht had hij een welkome aanvulling. Als je hem betrekt, is de kans daarnaast kleiner dat hij bezwaar maakt.’ En de derde maatregel? ‘Organiseer en leer’, zegt Dictus resoluut. ‘De Omgevingswet is een veranderproces. Zoals onze wethouder Arbouw zegt: “Wat goed bevalt, blijven we doen en voor wat niet werkt zoeken we een andere manier.” Zo geven we deze grootse verandering stap voor stap vorm.’
Stop met klagen, kom zelf in actie!
De overgang naar de Omgevingswet behelst ook dat inwoners van Breda hun problemen niet meer zo snel neerleggen op het stadskantoor. Dictus: ‘Als gemeente willen wij inwoners met elkaar verbinden. Zodat zij het gesprek met elkaar aangaan en samen naar een oplossing zoeken. Een oplossing waar ze zelf deel van uitmaken. Dat gebeurt nu te weinig, vindt Dictus. ‘Wij als gemeente moeten de burger hierbij ondersteunen.’
Waar komt bij Dictus die drang toch vandaan, om zich zo in te zetten voor de Omgevingswet? ‘Dat heeft te maken met hoe ik in het leven sta. Mensen kunnen soms ontzettend klagen over een ander. Over een situatie die zij graag anders zouden zien. Vervolgens geven zij de gemeente of de buren de schuld. Neem het heft in eigen handen als je ergens ontevreden over bent. Wees eigenaar van een probleem. Probeer dat probleem op te lossen, in plaats van naar anderen te wijzen. Die gedachte past goed bij de Omgevingswet. Kijk naar de positieve kant van het verhaal’
Of Breda al resultaten boekt? ‘Ja! De afgelopen tijd draaiden we de pilot ‘Zuidwest op zijn best’. Dit is een omgevingsplan, waarbij we werken vanuit de bedoeling van de wet. Binnen die pilot denken burgers mee over wat zij belangrijk vinden in hun omgeving. Ook op andere terreinen zijn voorbeelden te noemen, vertelt Dictus. Neem nu Breda Begroot, een burgerbegroting. ‘Daar hebben we veel aan gehad. Zo weten we nu waar burgers willen dat wij ons geld aan uitgeven, in de fysieke leefomgeving.’
‘Uitdagingen zijn er overigens ook genoeg, hoor’, vult ze aan. ‘Zo onderzoeken we hoe we burgers zo goed mogelijk kunnen bereiken. We zetten veel middelen in, maar soms lukt dat niet goed. We hebben nog een lange weg te gaan. Maar, wat er ook gebeurt, in 2019 werken we in de geest van de Omgevingswet.
