Regels die werken: Inzet op duidelijkheid en gebruiksgemak
Hoe zorg je ervoor dat regels niet alleen vanuit een overheidsbeeld juridisch kloppen, maar vanuit inwoners ook begrijpelijk en werkbaar zijn? Cornell Scherrenburg en Martijn Ligthart werken dagelijks aan deze uitdaging. Scherrenburg is lid van het Veranderteam Implementatie Omgevingswet Rijk en tevens lid van het team Bedrijfsleven binnen het Programma aan de slag met de Omgevingswet. Ligthart is lid van de Interbestuurlijke Programmaraad en MT-lid en houdt zich als programmamanager bezig met de verbinding tussen beleid, uitvoering en ICT-oplossingen.
Uitdagingen bij de implementatie van gebruikersvriendelijke oplossingen
Bij de implementatie van gebruiksvriendelijke oplossingen binnen het Digitaal Stelsel Omgevingswet merken Scherrenburg en Ligthart dat de alledaagse praktijk van het Omgevingsloket, door de ogen van de burger, weerbarstig is.
Eén van de grootste uitdagingen bij het gebruikersvriendelijk maken van het Omgevingsloket is bijvoorbeeld dat er naast ICT meer nodig is om de kloof tussen overheid en maatschappij te overbruggen. Scherrenburg: 'Het is verleidelijk om ICT-oplossingen centraal te stellen, maar als die niet aansluiten bij de behoeften van inwoners en bedrijven, bereik je weinig.'
'Een voorbeeld is de verwarring rondom wat een 'bouwwerk' betekent. Voor een jurist heeft dat begrip een andere betekenis dan voor een inwoner. Dat soort verwarring zorgt ervoor dat mensen vastlopen terwijl ze gewoon willen weten of ze een schuur in hun tuin mogen bouwen.' Ligthart vult aan: 'Een vergunningaanvraag moet niet voelen als een examen waarbij je de juiste termen moet kennen. Het moet logisch en toegankelijk zijn.' En dat begint niet bij ICT maar bij het begrijpelijk en toegankelijk formuleren van beleid.
Durf en bewustzijn
Dat voorbeeld illustreert de uitdaging van samenwerking tussen verschillende disciplines. 'Juristen kijken naar juridische correctheid, ICT’ers naar systemen en beleidsmakers naar bestuurlijke afwegingen. Ondertussen wil de gebruiker gewoon een duidelijk antwoord,' legt Martijn uit. 'Daaraan wordt gelukkig wel hard gewerkt.' En ergens begrijpen ze elkaar ook wel. Ze willen het exact hebben Een jurist wil graag weten of het wel of niet mag en een ICT'er graag een 1 of een 0.
Het Omgevingsloket toont hoe complex de Nederlandse regelgeving is. 'Minder regeldruk klinkt mooi, maar het gaat niet alleen om het schrappen van regels,' zegt Scherrenburg. 'Het gaat erom dat regels begrijpelijk en toepasbaar zijn.' Ligthart vult aan: 'Regels vervangen door algemene zorgplichten maakt het voor burgers maar ook voor overheden niet altijd duidelijker. Mag het ergens nu wel of niet?'
Ligthart benadrukt dat succesvolle deregulering een cultuurverandering vereist: 'Het vraagt om durf en bewustzijn bij beleidsmakers en juristen. Daarnaast is experimenteren en leren essentieel. 'De overheid moet blijven leren,' zegt hij. 'Alleen door voortdurend te kijken wat werkt en wat niet kunnen we systemen en regelgeving steeds beter laten aansluiten op de praktijk.' Ook is het belangrijk dat beide professies elkaar op blijven zoeken en vanuit gebruikers denken,' zegt Ligthart. 'Ze moeten zich afvragen: voor wie schrijf ik deze regels? hoe ervaart iemand dit loket? Als dat besef er is, kunnen we grote stappen maken.'
'Hulp bij uitvoering van beleid'
Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet is het implementatiewerk nog niet klaar. Scherrenburg: 'Het Rijk blijft het voortouw nemen. Niet alleen beleid maken, maar ook actief helpen bij de uitvoering ervan.' Dat gebeurt door het stimuleren van innovatie en het delen van best practices. Het gebruiken van feedback vanuit de praktijk om het DSO verder te verbeteren, noemt ze essentieel.
Ligthart vindt investeren in samenwerking en duidelijke communicatie naar inwoners en bedrijven belangrijk om zo optimaal te profiteren van de voordelen van de Omgevingswet. 'Het gaat erom dat iedereen, van inwoners tot lokale overheden, begrijpt wat er van hen wordt verwacht en hoe ze gebruik kunnen maken van beschikbare tools.' Scherrenburg is het daarmee eens. Volgens haar moet dat niet alleen leiden tot meer duidelijkheid en gebruiksgemak, maar ook tot meer vertrouwen in de overheid. Ligthart sluit af: 'Het draait allemaal om de vraag: voor wie doen we dit? Als je die vraag blijft stellen, maak je het verschil.'