We zijn allemaal gelijk

Zeventien gemeenten, verdeeld over de deelregio’s Drechtsteden, Alblasserwaard/Vijfheerenlanden en Hoeksche Waard, Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid, Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid en de Dienst Gezondheid & Jeugd werken sinds 2016 samen in het project Omgevingswet ZHZ. ‘Toen de wet in beeld kwam, voelde het heel logisch om elkaar op te zoeken’, vertelt Martien van der Kraan. Hij is gemeentesecretaris van Dordrecht en voorzitter van de ambtelijke stuurgroep Omgevingswet ZHZ. In de stuurgroep zitten nog twee andere gemeentesecretarissen en directieleden van de drie uitvoeringsorganisaties. ‘We moeten ons allemaal voorbereiden op de wet. Waarom zou je dan niet samen op ontdekkingstocht gaan?’

De stuurgroep komt elke zes weken bij elkaar en organiseert daarnaast lokale bijeenkomsten. Ook verzorgt ze een gezamenlijke nieuwsbrief over de vorderingen met de Omgevingswet in de regio.

Bestuurlijke keten

De betrokkenen bij het project Omgevingswet ZHZ delen kennis en informatie, oefenen met pilots en bepalen gezamenlijk strategieën. Ook leggen ze verbinding met de provincie, Rijkswaterstaat en de waterschappen, zodat er een zo breed mogelijk platform ontstaat.

Tijdens een verkenning in 2015, formuleerden de stuurgroepleden een aantal belangrijke thema’s om mee te oefenen. De bestuurlijke keten is zo’n thema. Dat gaat bijvoorbeeld over samenwerking tussen de verschillende overheden en de verdeling van bevoegdheden. In het licht van dat thema organiseerde de stuurgroep niet zo lang geleden een bestuurdersbijeenkomst, vertelt stuurgroeplid en gemeentesecretaris van Molenwaard, Bas Nootenboom. ‘Tijdens die bijeenkomst speelden we een serious game waarin mensen van verschillende overheden moesten samenwerken en in elkaars huid kropen. Een goede oefening, want daardoor ontstond meer begrip voor elkaar.’

Kerninstrumenten

Een tweede thema waar het samenwerkingsverband mee oefent, is kerninstrumenten. Wat moet je opnemen in je documenten? Hoe werk je samen op verschillende niveaus? Aaike Kamsteeg, ChristenUnie-SGP-wethouder van Zwijndrecht: ‘De deelregio Drechtsteden, waar Zwijndrecht bij hoort, bestaat uit zeven gemeenten. Die zijn ieder bezig met hun eigen omgevingsvisie. Maar we streven er wel naar om straks één hoofdstuk over samenhang in de regio op te nemen in alle omgevingsvisies. Want hoewel we van elkaar verschillen, hebben we ook gezamenlijke doelen. Bijvoorbeeld op het gebied van woningbouw, natuur, recreatie en andere ruimtelijke vraagstukken. Op die raakvlakken willen we zoveel mogelijk samenwerken.’

Wat betreft het delen van kennis ziet Kamsteeg vooral voordelen voor de kleinere gemeenten: ‘Die hebben niet allemaal de capaciteit om iemand fulltime op de Omgevingswet te zetten. Het fijne aan zo’n regionale samenwerking is dat je elkaar kunt aanvullen. Door dat in de praktijk te brengen, kom je ook tegemoet aan de nieuwe wetgeving, waarin gemeenten meer ruimte krijgen.’

Ook digitalisering staat op de agenda van Omgevingswet ZHZ. ‘We hoeven niet per se helemaal hetzelfde te werken, maar het zou wel handig zijn als alle partijen in de provincie hetzelfde systeem gebruiken’, zegt voorzitter Van der Kraan. En dan is er nog het thema proces en organisatie. Nootenboom: ‘We zoeken nu naar pilotprojecten die we in het kader van dit thema en de Omgevingswet samen kunnen uitvoeren.’

Molenwaards kookboek

Er speelt veel in de regio Zuid-Holland Zuid. Verschillende gemeenten hebben met herindelingen en fusies te maken. Dat leidt tot veel bestuurlijke drukte. Het is dan weleens lastig om óók nog aandacht te besteden aan de Omgevingswet, merkt Nootenboom. Zeker nu de invoering weer is uitgesteld. ‘Maar we proberen dat toch te doen. Waar het kan, combineren we die ontwikkelingen met het oefenen met de wet. Zo fuseert Molenwaard met buurgemeente Giessenlanden. In Molenwaard werkten we vorig jaar aan het zogeheten Molenwaards kookboek, waarin we de juiste ingrediënten zoeken voor onze ruimtelijke vraagstukken. Giessenlanden was op datzelfde moment bezig met een omgevingsvisie. Beide zijn inmiddels vastgesteld. Nu bekijken we hoe we het kookboek en de omgevingsvisie kunnen samenvoegen. Zo combineren we de fusie met de Omgevingswet.’

Belangrijk om te oefenen

Nootenboom merkt dat medewerkers en raadsleden het wel lastig vinden dat de wet weer is uitgesteld. ‘Het kost best veel energie om steeds te blijven duiden waarom we niet hoeven te wachten met het werken in de geest van de wet.’ Van der Kraan voegt er een positieve noot aan toe: ‘Maar laten we ervan uitgaan dat het belangrijk is om alvast zoveel mogelijk te delen en te oefenen. We moeten in de toekomst toch anders gaan werken. Ons op een andere manier gaan verhouden tot de maatschappij.’

Geen gedwongen samenwerking

Tot nu toe zijn ze alle drie tevreden over deze manier van samenwerken. Waarom dat zo is? Nootenboom heeft wel een idee: ‘Deze samenwerking verloopt goed, omdat de deelnemers de noodzaak ervan inzien. Het is het geen gedwongen samenwerking. Daarnaast speelt een rol dat geen van de deelnemers zich beter of belangrijker voelt dan de ander, iedereen is gelijk. Grote partijen zoals de provincie Zuid-Holland, gemeente Dordrecht of de Veiligheidsregio ZHZ zien de kleinere deelnemers niet als lastig of onbelangrijk. Andersom kijken de kleinere deelnemers niet op tegen de grote partijen.’

Van der Kraan heeft wel een punt van kritiek: ‘Niet iedereen doet altijd even enthousiast mee, daar heb ik soms moeite mee. Toch blijven we initiatief nemen en informatie delen. Zo hopen we de mensen die op dit moment nog niet zo gemotiveerd zijn uiteindelijk wél mee te krijgen.’