Digitaal bestemmingsplan Rijssen-Holten: tijdwinst en flexibiliteit voor burgers én ambtenaren

Voorwerk omgevingsplan

Het plan is gemaakt in de geest van de Omgevingswet en geldt als belangrijk voorwerk voor het omgevingsplan dat straks onder de Omgevingswet moet worden opgesteld. Nicky Luttikhuis, projectleider en beleidsmedewerker Ruimtelijke Ordening bij de gemeente Rijssen-Holten, vertelt.

'We wilden sinds 2012 een ontwikkelgericht bestemmingsplan maken en toen de Crisis- en herstelwet zich aandiende, zagen we hierin een perfecte gelegenheid om te pionieren en te kijken hoe we het bestemmingsplan flexibeler konden inrichten.' Een 'traditioneel' bestemmingsplan doet geen recht aan de complexiteit van het buitengebied.

Luttikhuis: 'In de gangbare systematiek voor bestemmingsplannen werken we met de standaard IMRO-codering en bestemmingsvlakken en -regels. Maar in de praktijk zien we dat ontwikkelingen vaak niet passen bij vooraf getekende vlakken. Terwijl die ontwikkelingen vaak wél wenselijk of logisch zijn. Ontwikkelingen in het buitengebied vragen om een maatwerkoplossing die we nog niet goed konden bieden. Tot nu toe moet een bestemmingsplan dan steeds gewijzigd worden, wat veel tijd en geld kost en bij alle partijen tot frustratie leidt.'

Werkgroep digitaal bestemmingsplan hanteert 4 uitgangspunten

Er werd een werkgroep samengesteld die klein begon en bestond uit een jurist, een Geo-ambtenaar en een RO-ambtenaar. Luttikhuis, die later aanschoof en zijn RO-collega verving, zegt: 'Het moest een digitaal bestemmingsplan worden, op basis van de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT), een gedetailleerde digitale kaart van Nederland waarop gebouwen, wegen, waterlopen, terreinen en spoorlijnen eenduidig zijn vastgelegd.'
De werkgroep hanteerde vier uitgangspunten voor de pilot digitaal bestemmingsplan:

1. Bundel alle regels in één plan.
2. Neem de informatie 'perceelgericht' op.
3. Zorg ervoor dat de informatie digitaal opvraagbaar is via een gemeentelijke viewer.
4. Maak slim gebruik van toepasbare regels en werk met vraagbomen en begrijpelijke taal, om aanvragen voor burgers en ondernemers te vereenvoudigen.

Zo ontstaat een bestemmingsplan dat gebruiksvriendelijk is voor ambtenaar en inwoners. 'En dat is gelukt', vertelt Luttikhuis.

Onder de radar, mét draagvlak

De ontwikkeling had wel wat voeten in de aarde. Luttikhuis: 'Je moet je systemen op orde hebben. En we wilden de monitoring van het bestemmingsplan verbeteren door wijzigingen op de ondergrond toonbaar te maken en relevante informatie te ontsluiten, zodat je weet tot welke afweging wijzigingen leiden.'

De hele ontwikkeling is door de kleine werkgroep gedaan, in eerste instantie nogal onder de radar. Gelukkig was er vanaf het begin bestuurlijk draagvlak: de verantwoordelijke wethouder was enthousiast en het college ook. De werkgroep ontwikkelde samen met een softwarepartij een viewer. 'De viewer is gemaakt voor de inwoners van de gemeente, voor burgers en bedrijven. De viewer toont een luchtfoto waar mensen op kunnen klikken of op adres kunnen zoeken. Je ziet dan de regels die voor dat adres gelden en ook eventuele zoneringen in omliggende gebieden,' aldus Luttikhuis.

Toen Luttikhuis zelf aan boord van het team kwam, groeide het besef dat het draagvlak binnen de organisatie versterkt moest worden. 'Je ontwikkelt een instrument waar je collega's van de gemeente mee gaan werken. Het is dus logisch dat je hen meeneemt en betrekt bij de ontwikkeling. Verandering in processen en werkwijzen is altijd lastig, zeker in complexe organisaties. Maar door verschillende sessies die we vorig jaar en dit jaar georganiseerd hebben, is het draagvlak aanzienlijk toegenomen. Bovendien is het digitale bestemmingsplan er beter door geworden, omdat we goede feedback hebben gekregen van de collega's die er straks mee gaan werken. Zoals: zorg voor goede omschrijvingen en maak meetbaar wat meetbaar is.'

Toelichting bestemmingsplan blijkt goede 'introductie' Omgevingswet

Volgens Luttikhuis hadden de interne 'rondes' onder medewerkers nog een belangrijk voordeel. 'We ontwikkelen een tool in de geest van de Omgevingswet, die een andere manier van werken met zich meebrengt. Door het digitale bestemmingsplan toe te lichten en daarbij ook concrete cases te gebruiken, is het bewustzijn over de Omgevingswet toegenomen en hebben we collega's ook al enigszins getraind in wat dat voor hen betekent.'

Uiteraard is er ook buiten de organisatie de nodige feedback opgehaald. 'We hebben externe sessies gehouden en klankbordgroepen ingericht. Eerst heel breed en later op thema's, zoals agrarisch, recreatie, overige bedrijven, natuur, wonen. Daarin hebben we transparant de inhoud en onze argumenten op tafel gelegd en aangegeven: 'help ons om de plannen nog beter te maken'.'

Mede dankzij de feedback is de viewer voorzien van slimme functionaliteiten, zoals een vergunningcheck. 'Daarmee kun je achterhalen wat je op het aangegeven adres vergunningvrij kunt bouwen. En je kunt opzoeken welke vergunningen je volgens het bestemmingsplan op dit adres kunt aanvragen,' licht Luttikhuis toe. 'Daarbij kun je zoeken met gangbare zoekwoorden, zoals 'schuur'. Dan toont de viewer de officiële term – in dit geval 'bijbehorend bouwwerk' - en de regels die hiervoor op dat adres gelden. En je kunt doorklikken naar de vragenboom die je helpt bij een eventuele vergunningaanvraag.'

Digitaal bestemmingsplan is eenvoudiger te actualiseren

Het digitale bestemmingsplan verbetert en vereenvoudigt zo de dienstverlening rondom omgevingsvraagstukken. Maar belangrijker nog vindt Luttikhuis de flexibiliteit die een bestemmingsplan op basis van de BGT biedt: 'Bestemmingsplannen voor buitengebieden kennen vaak een langere aanloop. En dan heb je na 5 tot 10 jaar een volledig 'ingekleurd plan' dat helemaal vastligt. Nu doen we het anders. Door de koppeling met de BGT en onze eigen gemeentelijke bronnen, worden wijzigingen die van invloed zijn op de omgeving en het bestemmingsplan, automatisch ingevoerd. Met één druk op de knop kunnen wij zien waar beleids- of wetswijzigingen knelpunten veroorzaken. Dan pas je de bestemmingsregels aan, zodat het weer klopt. Zo hebben we alle wijzigingen over een periode van twee jaar in slechts drie middagen verwerkt. En we willen toe naar een periodieke update, waardoor het bijwerken natuurlijk nog veel sneller gaat.'

Het digitale bestemmingsplan zorgt op die manier niet alleen voor betere dienstverlening en flexibiliteit in de gebruiksmogelijkheden van een gebied, maar ook voor veel tijdwinst. 'En we beheren natuurlijk zelf de informatie in het systeem. Onlangs hebben we nog een jonge RO-collega opgeleid in de technische wereld van GIS, zodat we nu iemand hebben die 'beide talen' spreekt.'

Het ontwerp van het digitale bestemmingsplan ligt tussen 6 november en 17 december 2019 ter inzage. Na het verwerken van eventuele zienswijzen wordt het dan waarschijnlijk in de loop van 2020 door het college van B&W vastgesteld. Mooi op tijd voor de Omgevingswet.

Lees meer over het omgevingsplan en het overgangsrecht op de pagina's over instrumenten van de Omgevingswet.