Gelote Utrechters maken hun Energieplan in 3 dagen
Monique Hoogwijk van de gemeente Utrecht windt er geen doekjes om: JA, het is mogelijk om plannen te laten maken door een willekeurige groep gelote inwoners uit je stad! Lees hoe de gemeente vanaf de opstelling van het coalitieakkoord inwoners betrekt, hoe overheidsparticipatie terrein wint en het Energieplan tot stand kwam.
Ik geloof in bewoners die zelf lange termijn plannen maken, de huidige democratie is zo kort cyclisch.
Mijn participatieverhaal start bij 'Utrecht Maken We Samen'
Het is de naam van het coalitieakkoord 2014-2018 van de gemeente Utrecht. Het werd door ruim 400 Utrechters, organisaties, ambtenaren en politici samen opgesteld. We startten als gemeente de beleidsvorming samen met de bewoners. Een uitnodiging aan Utrechters om initiatief te tonen. Op het gebied van energie hadden we al eerder minder goede ervaring met bewonersinitiatieven. In 2011 ontstond er een burgerinitiatief voor een windpark op Lage Weide. De ene groep inwoners vond dit een fantastisch idee. De andere groep zei: Geen windmolens in mijn woonwijk. We ontvingen 1.100 inspraakreacties. Ongeveer 350 mensen waren vóór en 750 mensen tégen het windmolenpark.
Mijn overtuiging is dat je politieke besluiten wél aan je buurman kunt overlaten. Onze ervaring op basis van de impasse rond het windpark was dat we niet moeten polariseren maar samen met inwoners een Energieplan te gaan maken. Een plan dat over veel meer gaat dan windmolens. Een plan dat antwoord geeft op de vraag: Wat moet Utrecht extra doen om de energievoorziening klimaatneutraal te hebben?
Not the usual suspects: loting
Een groep inwoners werd via loting uitgenodigd om het Energieplan Utrecht te maken. Onder de aanmeldingen die daarop volgden, moest opnieuw worden geloot. De belangstelling bleek namelijk heel groot. Uiteindelijk maakten we met 165 inwoners samen in 3 zaterdagen het Energieplan. De 165 deelnemers kregen hiervoor een vergoeding. Ze mochten kiezen uit € 300 aan VVV-bonnen of € 600 aan energievouchers.
We waren geïnspireerd geraakt door David van Reybrouck en zijn boek Tegen Verkiezingen en de daaruit volgende G1000 aanpak.
Participatie-avonturen
Energie-experts zeiden vooraf dat inwoners een dergelijk plan niet zelf konden maken. Inwoners hebben simpelweg te weinig kennis van beschikbare technieken en wattages. Dat klopt gedeeltelijk want bewoners brachten ook veel kennis in. We wilden eerst een gelijk speelveld maken. Daarom werd de eerste zaterdag besteed om kennis aan te vullen. Ook was er op de eerste zaterdag volop ruimte om te dromen en voor diverse belangen en meningen.
Op basis van de uitkomsten van de droom-zaterdag bouwden we 2 concrete scenario's, die op de tweede zaterdag aan de groep werden gepresenteerd. De dromen waren vertaald in meetbare cijfers en we gingen in gesprek over keuzes tussen verschillende maatregelen.
Op de derde dag werd er een conceptplan gepresenteerd. Ambtenaren, woningbouwcorporaties, het netwerkbedrijf, en energiespecialisten reageerden op de haalbaarheid van het plan. Met deze reacties konden we het plan afmaken. Het Energieplan vormt de basis voor de toekomst, hoe Utrecht verder gaat met energie besparen en opwekken.
Als je binnen het afgesproken kader blijft, ga ik altijd akkoord
Dit was de afspraak - vooraf - met de wethouder over het Energieplan. Maar de praktijk bleek weerbarstig. Met een aantal voorstellen in het Energieplan traden we buiten de wettelijke kaders. Dat bleek lastig vaststellen voor de gemeenteraad. Daarom is toen afgesproken dat het Energieplan van Utrecht ongewijzigd werd gepubliceerd, maar voorzien werd van een ambtelijke duiding dat door de raad werd vastgesteld. Zo bleef het plan van de Utrechters overeind.
Leerervaringen
Het waren drie leuke dagen, mensen hadden allen het gevoel dat ze mee konden doen. Wat mij ook opviel was dat je helemaal geen gespreksleiders nodig had. Mensen gingen respectvol met elkaar om. Ze luisterden naar elkaar.
We hebben er nieuwe energie-experts erbij. Deze aanpak vergroot eigenaarschap bij de Utrechters. Energie is emotie geworden. We hebben nu een regietafel met naast de instituten en de gemeente ook een groep bewoners aan tafel.
Samen stemmen we af over grote infrastructurele investeringen.
Wat ik ook niet had verwacht is dat deze gemiddelde aselecte groep veel verder durft te gaan dan de ambtenaren en politiek. Ambtenaren en politici blijken eigenlijk ontzettend voorzichtig en conservatief. Een voorbeeld hiervan is dat het de groep logisch leek dat je in een 75% gasvrije woonwijk de andere 25% dwingt om ook van het gas af te koppelen.
