Leren werken volgens de Omgevingswet mag ook leuk zijn

Lückers: 'Heemstede en Bloemendaal werken ambtelijk samen en de voorbereiding op de komst van de Omgevingswet in 2021 doen we dan ook samen. In ons programmateam realiseerden we ons al snel: er moet een hoop werk verzet worden. Belangrijk vraagstuk daarbij was: hoe krijg je de medewerkers allemaal mee?' Lückers merkte dat de urgentie nog niet overal gevoeld werd. 'En ook de Raad dacht in eerste instantie ‘2021, dat is nog zo ver weg’.'

Belangrijk om alle medewerkers mee te krijgen

Toch, zo vindt Lückers, is het belangrijk dat de belangrijkste voorbereidingen getroffen worden. Ze merkte dat er weliswaar veel informatie beschikbaar is, via de VNG en het programma Aan de slag met de Omgevingswet, maar dat het voor veel collega’s toch een ‘ver van mijn bed’-show bleef. 'Vanuit de voorbereidingen die we als programmateam coördineren, waren al zo’n 80 collega’s nauw betrokken. Dat zijn onder andere juristen en beleidsmedewerkers die zich met milieu en ruimte bezighouden. Zij zijn aangehaakt omdat ze zelf nadrukkelijk met de Omgevingswet te maken krijgen. Maar in onze twee gemeenten samen werken zo’n 400 ambtenaren. Om de invoering van de wet succesvol te laten verlopen, is het belangrijk dat zij allemaal weten wat er gaat veranderen.'

En zo werd het idee geboren voor de ‘Maand van de Omgevingswet’: 'We wilden belangrijke kennis over de Omgevingswet delen met zo veel mogelijk collega’s. We benoemden daarbij vier thema’s: Participatie, Integraal werken, Aandacht voor de klantreis en tot slot: een doorkijkje in het DSO (Digitaal Stelsel Omgevingswet, red.) en de informatie waarmee we het stelsel gaan vullen. Elk thema werd door drie programmateamleden ‘geadopteerd’ en voorbereid. Naast thematische workshops, wilden we ook een aantal activiteiten organiseren, waarbij collega’s spelenderwijs kennis konden opdoen. Omdat we zoveel mogelijk collega’s wilden bereiken, was het belangrijk dat alle workshops in beide gemeenten een keer werden aangeboden. Zo kom je al gauw op een programma waarmee je een maand kunt vullen.'

In één dag bereik je niet alle medewerkers

En dat terwijl het MT van de gemeenten eerder had geopperd dat het wellicht wel in één dag zou kunnen. Lückers: 'Toen ik ons idee van de Maand van de Omgevingswet ging toelichten in het MT, bleek dat de Omgevingswet ook daar niet altijd als prioriteit gevoeld wordt. Toen ze aangaven dat een ‘Dag van de Omgevingswet’ wellicht zou volstaan, heb ik voet bij stuk gehouden.' En Lückers kreeg gelijk. Want in juni, toen de Maand van de Omgevingswet georganiseerd werd, namen maar liefst 150 collega’s deel aan één of meerdere onderdelen van het programma. Meer dan één derde van alle medewerkers. 'En daar waren we natuurlijk erg enthousiast over. Want nogmaals, de ‘koplopers’ die zelf met de Omgevingswet werken, die heb je al mee. Maar door de veranderingen op het gebied van onder andere participatie en integraal werken, is het belangrijk dat iedereen binnen de gemeente de beginselen van de Omgevingswet kent.'

Cruciaal bij het organiseren van de Maand van de Omgevingswet, was volgens Lückers dat een aantal partners en omgevingsdiensten nauw betrokken werden. 'Integraal werken volgens de Omgevingswet is niet alleen beter samenwerken binnen je organisatie, maar zeker ook met mede-overheden en andere stakeholders. Daarom waren onder andere de omgevingsdienst IJmond, de veiligheidsregio, de Nationale monumentenorganisatie en andere instellingen, nauw betrokken bij het organiseren van de maand. “Deze stakeholders namen zelfs het voortouw in de voorbereiding van het thema ‘integraal werken’. En ze hebben aan verschillende programmaonderdelen deelgenomen', vertelt Lückers.

'De workshop over Integraal werken was echt een succes en we werken nu aan een vervolg. Doordat we oefenden met een bestemmingsplan en de veranderopgave, leerden de deelnemers dat je breder moet kijken en ook tijdig moet anticiperen op mogelijke problemen waar partnerorganisaties tegenaan kunnen lopen.'

Toch schuilt het succes van de ‘Maand’ volgens Lückers niet alleen in de sterke inhoud van de workshops. 'Ik denk dat het belangrijk is dat het ook af en toe best luchtig of ludiek mag zijn. Onze boodschap was eigenlijk ook: ‘Ja, er is veel werk te doen maar maak het niet te zwaar. Als we met elkaar de schouders eronder zetten, komen we een heel eind’.' Om de Omgevingswet speels onder de aandacht te brengen, werd de Maand op 3 juni afgetrapt met een ontbijt met theatersport en op 26 juni met een live ‘talkshow’ afgesloten. Daarnaast verlevendigden activiteiten als een kampvuur, een run en een fietstocht het programma. En de Escaperoom natuurlijk.

Escaperoom toont belang samenwerken met ‘buiten’

Lückers: 'De Escaperoom hebben we dankbaar geleend van Breda, nadat we deze vorig jaar op het Praktijkfestival Omgevingswet zagen. Het bijzondere aan deze Escaperoom is dat de deelnemers ín de room hun opdracht alleen kunnen oplossen met behulp van aanwijzingen van mensen die buiten de room staan. Daarmee is het een erg effectieve oefening om het besef te versterken dat je onder de Omgevingswet, vanaf het begin van het proces, naar ‘buiten’ moet en goed met andere partijen moet samenwerken.'

Wat Lückers aan andere organisaties mee zou willen geven – naast: ‘besteed voldoende aandacht aan ludieke manieren om alle collega’s aan te haken’ – is: ‘begin tijdig met de voorbereidingen op de Omgevingswet en neem de hele organisatie daarbij mee’. Dat klinkt voor de hand liggend, maar in veel gemeenten krijgt de waan van de dag toch voorrang. 'In onze gemeenten zijn we dit gelukkig vanaf 2016 meteen als programma gaan oppakken. Met duidelijk belegde verantwoordelijkheden. Het vergt ook tijd om bestuurders mee te krijgen – dat is logisch, want die zijn ook druk met andere en soms acute opgaven binnen de gemeentegrenzen. Maar daarom heb je dus voldoende aanlooptijd nodig.'

Deel creatieve ideeën

Het succes van de Maand van de Omgevingswet is niet onopgemerkt gebleven. De gemeente Zaanstad meldde zich met belangstelling, ook omdat een collega van Lückers daar inmiddels was gaan werken. 'Zij waren enthousiast en nieuwsgierig naar ons programma. Ik heb begrepen dat zij zelfs een Jaar van de Omgevingswet willen organiseren!'

Lückers vindt het belangrijk dat gemeenten elkaar onderling weten te vinden, ‘zodat je niet allemaal het wiel opnieuw hoeft uit te vinden’. 'Ik hoop dat al die leuke, creatieve ideeën om je organisatie te laten kennismaken met de Omgevingswet landelijk nog wat meer gedeeld en benut gaan worden. Landelijke bijeenkomsten, zoals het Praktijkfestival, dragen hier ook aan bij.'