Meppel Noordpoort

In Meppel greep men de mogelijkheden van de Crisis- en herstelwet met beide handen aan om een nieuwe werkwijze te ontwikkelen en samen met bewoners en bedrijven het gebied Noordpoort te herontwikkelen. Procesmanager Frits Dijkstra en senior ruimtelijk adviseur Jan Cas Smit vertellen over de kracht van experimenteren.

'Noordpoort is een industriegebied dat kampt met milieuproblematiek en verloedering. Er bestond al langer ambitie om het gebied te herontwikkelen, maar regelgeving en de economische crisis beperkten de mogelijkheden', vertelt Dijkstra. 'Maar door de ruimte die ontstond met het gereedschap van de Crisis- en herstelwet en de naderende Omgevingswet, ontstonden kansen om als gemeente faciliterend op te treden en om kwalitatieve en creatieve initiatieven in het gebied een kans te geven.'

Meppel wees Noordpoort aan als ontwikkelgebied en paste het 'bestemmingsplan verbrede reikwijdte' toe. Het ontwikkelgebied geeft meer mogelijkheden om met de aanwezige milieuproblematiek om te gaan. Het bestemmingsplan verbrede reikwijdte verschafte de gemeente de mogelijkheid om een nieuwe werkwijze en een nieuw instrumentarium te ontwikkelen in de geest van de Omgevingswet. 'En dat was ook nodig, want zonder de nieuwe ruimte in regelgeving was die ontwikkeling niet mogelijk geweest', schetst Jan Cas Smit. Nu kunnen we faciliteren en sturen op kwaliteit.

Aanloop

Het bestemmingsplan voor Noordpoort, dat inmiddels ter inzage ligt en naar verwachting begin 2020 door de raad wordt vastgesteld, kende een lange aanloop. Smit: 'Toen we begonnen, vroeg de raad: 'Wanneer krijgen we het stedenbouwkundig plan voor het gebied te zien?' Ons antwoord was: dat willen we juist niet doen. We willen niet opleggen, maar juist met bewoners en bedrijven en initiatiefnemers in gesprek over de ontwikkeling en kwaliteit. Dit is goed opgepakt door raad en college. Hiervoor was bestuurlijk lef nodig. We hebben een voorontwerp bestemmingsplan gemaakt dat als discussiestuk diende. Met dit discussiestuk zijn wij het gesprek met de omgeving aangegaan.'

Meppel organiseerde vervolgens een participatiefestival voor professionals, ondernemers, initiatiefnemers, omgevingsdiensten, waterschap en provincie. Onderdeel daarvan was de Dag van Noordpoort waar de gemeente zich met bewoners, ondernemers en initiatiefnemers uit het gebied boog over de opgaven en de systematiek om op kwaliteit te sturen. Het participatieverhaal leverde veel fundamentele input op waarmee de systematiek verder geconcretiseerd kon worden. Het vergde toch nog wel veel inzet om enerzijds de kaders voor de transformatie en anderzijds de initiatieven uit het gebied goed met elkaar te verbinden. Meppel vond de oplossing in een 'mengpaneel'.

Smit: 'Het hele proces van participatie heeft het plan op onderdelen enorm gewijzigd, maar vooral veel beter gemaakt.' Dijkstra: 'Positieve energie bleek heel belangrijk in het traject. De raad had al vastgesteld dat Noordpoort niet in een woongebied zou transformeren, maar in een aantrekkelijk gemengd gebied van bedrijven, recreatie en wonen en groen. De mensen in het gebied bleken heel gedreven om de transformatie gestalte te geven. We benutten de kracht in het gebied en zeggen niet 'dit zijn de functies en dit willen we dáár'. Dus echt organisch ontwikkelen.'

Voorbeeld van de werking van het mengpaneel

Mengpaneel

Smit: 'We wilden kaders meegeven, maar flexibele kaders, waarbij wel minimaal aanvaardbare kwaliteit wordt vastgelegd. Door in het mengpaneel zeven schuifjes op te nemen die staan voor omgevingskwaliteiten, maakten we het mogelijk om in initiatieven de ene kwaliteit, bijvoorbeeld verkeersgeluid, te compenseren met een andere, zoals duurzaamheid. Een voorstel kan tussen de -1 en +1 scoren op zo'n kwaliteit. De score nul is de (prima) norm. Maar een -1 dient gecompenseerd te worden met een excellente +1 op een andere kwaliteit. En ergens lager scoren dan een -1 kan niet: dat betekent dat het sowieso geen goed initiatief is.'

Het klinkt relatief eenvoudig, maar alleen omdat er veel denkwerk én waardevolle input tijdens het participatietraject aan vooraf ging. 'Onze ambitie was een systeem waarmee je enerzijds flexibiliteit biedt en anderzijds wilt garanderen dat de omgevingskwaliteit van voorstellen goed is. Je maakt kwalitatieve kaders terwijl je kwantitatief wilt toetsen. Dat was een tijdrovende puzzel, maar dat hoort bij experimenteren.'

In Meppel heeft men ervaren dat experimenteren soms nodig is en loont. 'We gaan aan de slag en als zich een probleem aandient, dan zoeken we een oplossing. Dat past wel bij Meppel. Vaak is alles oplosbaar, als je maar niet stopt met puzzelen', aldus Dijkstra. Smit: 'We experimenteren op bijna alle onderdelen van de Crisis- en herstelwet. Niet omdat het experimenteren leuk is, maar omdat het nodig is. Het helpt ons voorbereiden op de nieuwe werkwijze van de Omgevingswet.'

Dezoneren

Het mengpaneel helpt om initiatieven te toetsen aan omgevingskwaliteiten. Maar de schuifjes an sich zorgen niet voor de mogelijkheid meerdere functies te ontwikkelen in het gebied. 'Daarvoor moet je eerst de randvoorwaarden scheppen', zegt Dijkstra. 'Zo gaan we het gebied dezoneren', vult Smit aan. 'Een groot deel van het gebied is nog geluid-gezoneerd, zodat bedrijven daar tot een wettelijk maximum geluidsoverlast kunnen produceren. Die zonering moet ervan af, zodat er andere functies, zoals woningbouw, in het gebied mogelijk worden. De bedrijven moeten dan voldoen aan de normen van het activiteitenbesluit. Overigens hebben we wel geborgd dat bedrijven kunnen blijven en niet beperkt worden in hun activiteiten. Dat was ook een eis van de gemeenteraad.'

Er is veel mogelijk in Noordpoort en een functiemix is onderdeel van de opgave. Dijkstra en Smit benadrukken dan ook dat Noordpoort een gemengd en aantrekkelijk gebied moet worden. 'Er zijn binnen Meppel al andere locaties waar op grotere schaal woningen gerealiseerd worden. Maar Noordpoort is wel een uniek gebied met water en een infrastructuur die uitnodigt tot onderscheidende en creatieve plannen, ook voor woningen. Dus 'kom met plannen die goed zijn voor Meppel!' is ons devies', aldus Dijkstra.

In het plan is rekening gehouden met een eventueel toekomstige nieuwe stadsentree voor Meppel. Dijkstra: 'Dat betekent dat we een strook markeren waar geen geluidsgevoelige activiteiten ontwikkeld worden. Door zo te anticiperen op een mogelijk toekomstscenario, weet iedereen waar hij aan toe is.'

Iedereen betrekken

'Het is vooral experimenteren in het voortraject met als doel om tot kwaliteit en uitvoerbaarheid te komen. Dit hebben we gedaan met botsproeven met realistische initiatieven. Als iets na een botsproef niet bleek te werken, pasten we de regeling aan', reflecteert Smit. 'En je betrekt dus iedereen al in die aanloopfase. Zo hebben we vanaf dag 1 de omgevingsdiensten erbij gehaald en het waterschap. De omgevingsdiensten werken nu zelfs al 1 dag per week bij ons vanuit het stadhuis.'

Ruimte in regels creëert mogelijkheden, maar vooral de nieuwe werkwijze die daarmee ontstaat, is krachtig, volgens Smit. 'We hebben gemerkt dat je met die benadering – 'we doen het samen' – verder komt, omdat je problemen kunt aanpakken vóórdat ze echt groot worden.'

Foto: Sander Koning