Omgevingsdialoog Uden

De gemeente Uden stelde in 2015 een omgevingsvisie op, als een van de eerste gemeenten in Nederland. In de visie stelt de gemeente het verplicht dat initiatiefnemers in gesprek gaan met de omgeving. Dit wordt de omgevingsdialoog genoemd. Die helpt om nieuwe plannen meer met de omgeving af te stemmen. Dat wil zeggen: niet alleen een informatieavond organiseren om te vertellen wat je van plan bent, maar de omgeving ook echt betrekken in de planvorming.

De gemeente had nog onvoldoende scherp waaraan een goede omgevingsdialoog moest voldoen. Daarom kozen ze als pilotproject het gebied Volkelseweg-Loopkantstraat. Dit gebied is van oudsher vooral gericht op bedrijven, maar er komen steeds meer woningen. Zo maakte projectontwikkelaar Hendriks Coppelmans een bouwplan voor 39 appartementen. Zij moesten even wennen aan deze nieuwe werkwijze, waarbij alle belanghebbenden mee mogen denken. Toch is het uiteindelijk goed bevallen.

Bijeenkomsten

Linda: 'Als aftrap voor de pilot 'omgevingsdialoog' organiseerden we een bijeenkomst voor alle belanghebbenden. De insteek daarvan was: hoe pakken we dit aan? Aan het einde van de avond hebben we een werkgroep opgericht met bewoners, gemeente en initiatiefnemers. Deze werkgroep kwam vier keer bij elkaar. Het leuke hieraan was dat bewoners direct in gesprek konden gaan met initiatiefnemers.'

Van onbekende naar buurvrouw

Anita: 'Ik deed als initiatiefnemer mee aan deze werkgroep. Eerst was er wel wat weerstand tegen de bouw van de appartementen. Veel omwonenden wilden dit liever niet in hun 'achtertuin'. Voor mij was het daarom best spannend om aan tafel te gaan zitten, en ook negatieve reacties over me heen te krijgen. Toch werkte het verrassend goed. Ik nam een open houding aan. En vertelde bijvoorbeeld dat ik het gebied goed kende, omdat ook ons kantoor er zit. Het leuke hieraan was dat je de houding van bewoners zag veranderen. Een van de omwonenden sprak me op een gegeven moment aan met 'buurvrouw'. Voor mij was de les vooral dat omwonenden die bezwaar maken vaak niet per se tegen de plannen zelf zijn. Meestal speelt er meer en reageren ze hun frustratie daarover af op nieuwe plannen. De kunst is om die achterliggende oorzaak boven water te krijgen.'

De regie uit handen

Linda: 'Bij dit project leefde er bij de omwonenden bijvoorbeeld veel zorgen over de verkeerssituatie. Het gaat hier om een smalle weg met een fietspad waarover veel scholieren fietsen. De bewoners waren ongerust dat dit in combinatie met meer bewonersverkeer een onveilige situatie op zou leveren. Om deze zorgen weg te nemen organiseerden we een extra bijeenkomst over dit onderwerp. Verder was het voor ons als gemeente ook best wennen om een groot stuk regie uit handen te geven. Je moet erop vertrouwen dat iedereen echt gehoord is, en zijn wensen kenbaar heeft gemaakt. Daarnaast moeten wij nog uitzoeken hoe we precies met wensen van de omgeving omgaan. We bepalen niet meer alleen zelf. Dat vraagt om een andere houding.'

Wel of geen belanghebbende?

Anita: 'Ik herken dat wel. Ook wij zoeken nog naar grenzen van waar betrokkenen wel of geen invloed op moeten hebben. Natuurlijk wil je de belanghebbenden inspraak geven, maar hoe ver gaat dat? Heb je het bijvoorbeeld over waar bomen moeten komen, of mogen ze ook de boomsoort bepalen? Bij andere punten is het wel heel duidelijk dat zij invloed moeten hebben, bijvoorbeeld de locatie van parkeerplekken of keuzes voor het uitzicht dat ze hebben vanuit hun woning. Een ander punt is de keuze wie er inspraak heeft. Zo kwamen er op een bijeenkomst ook toekomstige bewoners van de nieuwbouw af. Die hebben natuurlijk weer andere belangen, maar moet je die dan wél of niet laten meewegen?'

Spelregels

Linda: 'Uiteindelijk hebben we samen met de werkgroep een Handvat Omgevingsdialoog op papier gezet. Hierin geven we tips voor een goede dialoog. Je kunt het zien als een soort spelregels om iedereen bij je project te betrekken. We hebben daarbij verschillende stappen aangegeven, namelijk: omgeving bepalen, dialoog organiseren, dialoog voeren en verslag maken. Met dit document zou iedereen binnen onze gemeenten aan de slag moeten kunnen. Het komende jaar mogen de initiatiefnemers in het pilotgebied hiermee aan de slag. We evalueren dit en kijken daarna of het Handvat Omgevingsdialoog moet worden aangepast.'

Mini-masterclass projectontwikkeling

Anita: 'Mijn advies voor andere projectontwikkelaars is om altijd een stapje terug te nemen in de planvorming, op het moment dat je belanghebbenden vraagt om mee te denken. Presenteer in ieder geval nooit een kant-en-klaar plan, dat werkt niet motiverend. Wel is het goed om het doel duidelijk te communiceren, in dit geval de bouw van 39 appartementen. Maar als er bijvoorbeeld een artist impression op tafel ligt, krijgen mensen meteen het gevoel dat ze niks meer te zeggen hebben. Terwijl dat natuurlijk alleen nog maar plannen zijn. Om de werkgroep meer inzicht te geven in hoe het proces bij ons werkt, heb ik een mini masterclass projectontwikkeling gegeven. Dat was leuk en leerzaam. Zo kregen ze bijvoorbeeld inzicht in de belangen waar wij rekening mee moeten houden.'

Iedereen telt mee

Linda: 'Mijn tip is om alle geluiden uit de omgeving serieus te nemen. Bij een omgevingsdialoog is het belangrijk om te zorgen voor een goede afspiegeling van alle betrokkenen. Wij noemen dit nu kijken door je 'democratische bril'. Geef dus iedereen uitgebreid de kans om zijn of haar verhaal te doen. Ook al betekent dit dat het langer gaat duren. Uiteindelijk krijg je anders aan het einde van het project toch te maken met bezwaren. Die fase wil je liever voordat de plannen al helemaal zijn uitgewerkt. Dus bereid je er vast op voor dat het langer duurt dan je van tevoren verwacht.'