Omgevingsvisie Vleuten De Meern

Eerst participatie, dan pas een plan. Die werkwijze paste Utrecht toe in de wijk Vleuten-De Meern. De gemeente sprak eerst uitgebreid met bewoners en belanghebbenden om zo te achterhalen wat zij belangrijk vinden. En hoe zij hun wijk in de komende 10 tot 25 jaar het liefst zien ontwikkelen. Allemaal input voor de omgevingsvisie die inmiddels zo goed als af is. Aan het woord is projectleider Martine van Rijn.

Verschillende fasen

Ons participatieproces bestond uit 3 fasen. Allereerst hebben we bewoners via een online enquête gevraagd naar de thema's die zij belangrijk vinden in hun wijk. Het bleek niet gemakkelijk om in al die reacties een duidelijke lijn te ontdekken, maar het lukte ons om de belangrijkste onderwerpen eruit te vissen. We kwamen uit op 'groen', 'woonomgeving', 'ontmoeten' en 'verplaatsen'.

Die thema's diepten we in fase 2 uit. Door de straat op te gaan en mensen te interviewen. We vroegen ze om concrete ideeën. Ook nodigden we onszelf uit bij bij de '3^e helft' van de voetbalvereniging, bij de pubers op het schoolplein, bij de moeders langs de kant van zwemles. Maar ook gingen we met professionele partijen om de tafel, zoals de woningcorporatie, het waterschap, welzijnswerk en Natuurmonumenten. Vervolgens organiseerden we wijkgesprekken: fase 3. Per thema spraken we aan de hand van stellingen over de bijbehorende dilemma's en keuzes.

Elke mening telt

De straatinterviews waren wel spannend. Je hebt het gevoel dat je mensen overvalt. Maar veel mensen vonden het juist heel leuk. Soms krijg je ook antwoorden waar je het zelf helemaal niet mee eens bent. Bijvoorbeeld over de opvang van asielzoekers. Daar kunnen mensen heel hard over zijn. Toch moet je ook die meningen opnemen in je visie. Je kunt daar niet selectief in zijn. Als je dat wel bent, kun je net zo goed niet participeren.

Website

De omgevingsvisie is nu zo goed als af. Binnenkort publiceren we hem online. Ook daar kunnen mensen reageren. We denken nu na over hoe we de visie straks up-to-date kunnen houden. Ideeën veranderen immers. Pas je de visie telkens aan? En als je dat doet, hoeveel rechtszekerheid bied je dan eigenlijk nog? Waar haal je de informatie vandaan? Op die vragen heb ik nog geen antwoord. Daarom willen we een jaar proefdraaien met de website. Bij de omgevingsvisie publiceren we straks ook het logboek dat we bijhielden tijdens het participatieproces. Daarin staan alle resultaten van de enquête, interviews en wijkgesprekken. Op die manier proberen we zo transparant mogelijk te zijn.

Representatieve groep

Ik denk dat we bij een volgende project een manier moeten zoeken om de informatie die we ophalen nog meer representatief te krijgen voor de gehele wijk. In Vleuten-De Meern wonen zo'n 40.000 mensen. We hebben met deze pilot ongeveer 500 mensen bereikt. Dat is veel, maar ik vraag mij af of het genoeg is als je je bedenkt hoeveel mensen er wonen. Daarnaast is het de vraag hoe je alle groepen in de wijk bereikt. Daar heb ik helaas nog geen antwoord op.

Te veel op het proces

Of ik helemaal tevreden ben met de uiteindelijke omgevingsvisie? Ik denk eerlijk gezegd dat we ons iets te veel op het participatieproces hebben gericht. We zijn de inhoud daardoor een beetje uit het oog verloren. Ik zie sommige belangrijke onderwerpen niet voldoende terugkomen. Klimaatadaptatie bijvoorbeeld. Dat werd helemaal niet genoemd door de mensen die we interviewden, maar we moeten er wel iets mee doen. In het vervolg kunnen we dat denk ik voorkomen door al van tevoren na te denken over wat wij als gemeente belangrijk vinden. Dan kunnen we daarop doorvragen. Binnenkort starten we een nieuwe, soortgelijke pilot in de wijk Lunetten. Dan gaan we dat uitproberen. Het kan ook handig zijn als er al bepaalde kaders zijn voordat je de burger betrekt, maar ik vind dat niet altijd goed. Je sluit zo ook verrassingen uit.

Waarom participatie?

Houd goed voor ogen waarvoor je participatie wilt inzetten. Is het om de inhoud van je plannen te verrijken? Of wil je graag draagvlak creëren, mensen echt laten meepraten? Dat laatste doen we in Utrecht al veel, maar het blijft zoeken naar hoeveel je als overheid los kunt en wilt laten. Als het slechts om informatie ophalen gaat, is het dan zinvol om er zo veel tijd in te steken? Veel van de inhoud die we hebben opgehaald in Vleuten-De Meern was al bekend. Kun je dan niet beter gebruikmaken van de kennis binnen de organisatie, aangevuld met open data die beschikbaar zijn? Als je dat bij elkaar harkt, leer je een hele hoop over een gebied.

Tip: stedelijke doelen behalen

Je kunt de informatie die je ophaalt uit een wijk ook gebruiken voor stedelijke doelen. In Utrecht moeten we bijvoorbeeld extra woningen bijbouwen. De stad is immens populair, waardoor we met een tekort zitten. Over het algemeen is er veel verzet tegen het bouwen van nieuwe huizen in bestaande wijken. Maar als we kunnen zorgen dat ze goed aansluiten op de wensen van de wijk, merk je dat er wél te praten valt. Dan blijkt het toch mogelijk om je wensen door te voeren.

Ook kun je als overheid je rol pakken door mensen te inspireren. Veel mensen willen best nadenken over bijvoorbeeld energiebeperking en klimaatadaptatie, maar hebben zelf niet de tijd om de informatie te verzamelen waarop zij hun mening kunnen baseren. En om ideeën voor zichzelf en hun omgeving te bedenken. Wij hebben die informatie en kunnen daarmee inspireren en op weg helpen. Dat kan ook goede input opleveren voor in de omgevingsvisie.