Zeeuwse omgevingsvisie komt via slimme co-creatie tot stand

'Participatie is essentieel bij het opstellen van onze omgevingsvisie. Daarbij richten we ons als provincie in eerste instantie vooral op stakeholders als gemeenten en de vele maatschappelijke organisaties op het gebied van milieu, recreatie, visserij et cetera,' vertelt Scherbeijn. 'We hebben niet alleen voor deze aanpak gekozen omdat de Omgevingswet dat vraagt, maar ook omdat het college dit belangrijk vindt. Het motto van dit college is dan ook 'samen verschil maken'. Samen weten en kunnen we meer dan alleen. Het doel van het college is een gedragen Zeeuwse omgevingsvisie 2021.'

Kustvisie als voorbeeld van gezamenlijk product

De samenwerking tussen de provincie en de stakeholders was niet altijd vanzelfsprekend, reden voor de provincie om de samenwerking actief op te zoeken. Scherbeijn: 'Gevraagd naar waar ze de samenwerking goed vonden verlopen, noemden velen de Kustvisie. Dat was een gezamenlijk product van verschillende partijen, waarbij de provincie vooral een coördinerende en organisatorische rol had. Dus besloten we de omgevingsvisie via een vergelijkbaar proces te ontwikkelen.'

'Slim combineren' om participatiedruk op stakeholders te beperken

Bijzonder in de aanpak van de provincie Zeeland is dat zowel bij het 'ophalen' van input voor de visie, als bij het uitwerken van de bouwstenen ervan, gekeken wordt naar slimme combinaties die het proces efficiënter maken. 'Kortom: geen dubbel werk', licht Scherbeijn toe. 'Dat is niet alleen efficiënt, maar ook broodnodig. In een kleine provincie met kleine gemeenten, maar wel grote opgaven, is de druk erg hoog. Je komt elkaar, als organisaties en als individuele medewerkers, dus veelvuldig tegen. We hebben het – ook door die intensievere samenwerking – allemaal heel erg druk. En met deze nieuwe manier van samenwerken leg je veel druk op externe partners. Dat is best een groot dilemma.'

En dus, redeneerde de provincie, gaan we ook voor de omgevingsvisie slim gebruikmaken van 'wat er al is'. Scherbeijn: 'Zo zijn we ons participatietraject niet begonnen met het organiseren van evenementen, maar met het opzoeken van onze stakeholders op bestaande evenementen. Een voorbeeld hiervan is dat we zijn aangesloten bij een bijeenkomstenreeks voor culturele organisaties over Erfgoedlijnen. Hier hebben we al veel input opgehaald. We vroegen de deelnemers onder andere naar hun tien belangrijkste punten voor de Zeeuwse omgevingsvisie. Op andere bijeenkomsten deelden we kaartjes uit of lieten we mensen via stemknoppen hun prioritaire thema's voor de omgevingsvisie kiezen. Later hebben we zelf nog wel bijeenkomsten georganiseerd om ook andere doelgroepen te bereiken. Het bezoeken van de bestaande evenementen leverde ons behalve veel input ook op dat de omgevingsvisie goed geagendeerd werd.'

Benut inzichten RES en Klimaatadaptatie voor omgevingsvisie

Deze efficiënte manier van input verzamelen, werd niet alleen op organisatorisch gebied toegepast. Ook op inhoudelijk gebied nam de provincie zich nadrukkelijk voor niet opnieuw het wiel uit te vinden. Scherbeijn: 'We proberen heel erg samen op te trekken met andere lopende projecten. Zo willen we dezelfde inhoudelijke experts die werken aan de Regionale Energiestrategie niet opnieuw over onze bouwsteen Energie bevragen, maar hun input voor de RES ook benutten voor de omgevingsvisie. Ditzelfde geldt voor regionale samenwerking op het gebied van bijvoorbeeld klimaatadaptatie en slimme mobiliteit.'

De provincie haalde zo ruim 600 onderwerpen op. Veel onderwerpen vertoonden overlap en zo kon de input worden gerubriceerd en teruggebracht tot 39 thema's. Uiteindelijk zijn 22 bouwstenen uitgewerkt. Alle 39 onderwerpen hebben hier een plek in gekregen.

Wie helpt ons mee?

Die 22 bouwstenen werden voorgelegd in gebiedstafelbijeenkomsten. 'In deze bijeenkomsten gaan naast stakeholders ook burgers, actiegroepen, raads- en statenleden met elkaar in gesprek. Zo hebben we in één van de gebiedstafels met 200 vertegenwoordigers van alle belanghebbende partijen gekeken naar trends en ambities binnen de bouwstenen. Daar hebben we de vraag gesteld: 'wie wil helpen met het uitschrijven van de bouwstenen?' Daar meldden zich 25 mensen van 15 organisaties voor aan. En nog eens 80 mensen wilden meelezen met de conceptversies van de bouwstenen.'

In een ambtelijke integratiegroep werken de verschillende stakeholders samen om de bouwstenen goed op elkaar aan te laten sluiten. Resterende dilemma's worden besproken in een bestuurlijke integratiegroep. En de voortgang wordt regelmatig besproken in Provinciale Staten.

Nu begint de spannende fase van het integreren van die bouwstenen en het vertalen ervan

naar een coherente visie. 'Spannend, omdat er uiteraard ook tegenstrijdigheden zijn, binnen en tussen verschillende bouwstenen van de visie', vertelt Scherbeijn. 'Die tegenstrijdigheden gaan we nu opsporen en inventariseren. Een hypothetisch voorbeeld is windmolenparken in zee die weliswaar veel energie produceren maar op gespannen voet staan met de ambitie om de Zeeuwse visserij op peil te houden.'

Blij met massale denkkracht stakeholders

Provinciale Staten heeft aan de start duidelijke kaders meegegeven voor de omgevingsvisie. Scherbeijn: 'Die kaders geven aan welk beleid Provinciale Staten wil handhaven én op welke beleidsterreinen juist ander beleid gewenst is.' Hoewel er dus nog een aantal hordes genomen moeten worden, is Scherbeijn blij verrast door de 'massale bereidheid om mee te doen en mee te denken' bij de stakeholders. Ook is Scherbeijn ervan overtuigd dat het goed is dat de provincie het participatietraject zelf heeft vormgegeven. 'Dat was een bewuste keuze. Als je een adviesbureau inhuurt, is het toch een 'kunstje' dat je een ander laat doen. Je krijgt er dan zelf minder van mee. Als je het echt goed wilt leren, moet je het zelf doen.'

De integratiegroepen komen in 2020 weer een aantal keren bij elkaar. In mei/juni 2020 staat nog een brede raadpleging van de achterban gepland. in Scherbeijn hoopt dat de visie eind augustus 2020 ter inzage gelegd kan worden. 'Dan kunnen we de antwoordnota nog in de bestuurlijke integratiegroep bespreken. Nieuwe inzichten die een breed draagvlak hebben, kunnen zo nog meegenomen in de uiteindelijke omgevingsvisie die in december 2020 door Provinciale Staten goedgekeurd moet worden.'