TEKST WEBCOLLEGE BRUIDSSCHAT
*Muziek speelt*
Beeldtekst: Aan de slag met de Omgevingswet.
De bruidsschat, webcollege.
Nicole: Hallo, ik ben Nicole Fikke en ik werk bij het ministerie van Binnenlandse Zaken aan de Omgevingswet.
Jos: Mijn naam is Jos Dolstra van team invoering Omgevingswet van de VNG.
En wij gaan jullie in dit webcollege meenemen in het onderwerp Bruidsschat.
Beeldtekst: Sheet - Wanneer decentrale regels en wanneer rijksregels?
Nicole: De bruidsschat zijn rijksregels die straks niet meer terugkomen onder de Omgevingswet.
Welke rijksregels dat zijn, die keuze is al gemaakt bij de vaststelling van de AMvB's, het Bal, het Bbl en het Bkl.
Maar wanneer lenen regels zich er nu eigenlijk voor om ze te stellen op rijksniveau en wanneer kunnen ze beter lokaal gesteld worden?
Regels lenen zich beter voor het stellen op rijksniveau wanneer ze passend zijn voor iedere locatie. En dat zijn vooral technische regels, die overal in Nederland moeten gelden.
Denk aan een vloeistofdichte vloer voor een tankstation, die moeten gelden in Den Helder en die moeten gelden in Den Haag.
Dat soort regels die worden straks op landelijk niveau gesteld in het Bal en in het Bbl.
En regels waarvan vooral de locatie bepaald welke regel passend is, die lenen zich meer om te stellen op lokaal niveau.
Denk bijvoorbeeld aan een geluidregel. In een horeca concentratiegebied zal bijvoorbeeld een ander geluidniveau passend zijn, dan is een rustige buitenwijk.
Dus dat soort regels lenen zich veel meer voor het stellen op lokaal niveau. En die regels die komen straks terug in de bruidsschat.
De bruidsschat bestaat dus uit huidige rijksregels waarvan vooral de locatie bepaalt welke regels passend zijn. Laten we nog eens even daar wat scherper naar kijken hoe die rijksregels er nu eigenlijk uitzien en waarom die zich beter lenen om die op lokaal niveau te stellen.
Dat zijn allereerst regels die op abstract niveau in rijksregels gesteld worden. En waarom moeten ze abstract? Dat is omdat het op rijksniveau heel lastig is om de lokale situatie mee te nemen. Een voorbeeld van zo'n regel die globaal is gesteld, is de regel over de opstelplaats van de brandweer. Een tweede voorbeeld van een kenmerk van bruidsschatregels is dat ze of heel complex of heel uitgebreid zijn met ook nog een afwijkmogelijkheid. Dat is nodig ook weer om die lokale situatie mee te nemen in de rijksregels.
Een voorbeeld daarvan is de geluidregels in het Activiteitenbesluit. Dat zijn maar liefst acht pagina's om rekening te kunnen houden met de verschillende lokale situaties. De bruidsschat zijn dus huidige rijksregels die niet meer terugkomen op rijksniveau onder de Omgevingswet. Het zijn regels waarvan straks gemeente en waterschappen passende regels stellen.
Om te voorkomen dat de rijksregels vervallen voordat er al passende regels zijn van waterschappen en gemeentes, wordt er gezorgd voor een goede overgang van het huidige stelsel naar het nieuwe stelsel. En daarom wordt via het Invoeringsbesluit de huidige rijksregels toegevoegd aan het omgevingsplan van rechtswege en de waterschapsverordening van rechtswege.
Op die manier wordt het beschermingsniveau bij inwerkingtreding gecontinueerd.
Jos: Een belangrijke vraag is natuurlijk waarom is die bruidsschat nodig? Die bruidsschat is er om te voorkomen dat we tussen het moment van het in werking treden van de Omgevingswet en het moment dat een gemeente zijn omgevingsplan nieuwe stijl heeft vormgegeven, een rechtsvacuüm ontstaat. Op het moment dat de Omgevingswet in werking treedt, laat het Rijk de regels uit de bruidsschat in feite los. Gemeente kunnen er vanaf dat moment mee doen wat ze daarmee willen gaan doen. Maar zullen vaak fasegewijs met dat omgevingsplan aan de slag gaan. En dus op het moment van inwerkingtreding van de Omgevingswet nog geen omgevingsplan nieuwe stijl te hebben om te voorkomen dat er in die periode dus geen regels zijn is er de bruidsschat.
Waar is die bruidsschat dan te vinden? Want veel regels vanuit de bruidsschat zijn al bekend.
Beeldtekst: Sheet - Waar vind ik de bruidsschat?
Jos: De bruidsschat is te vinden in het invoeringsspoor, in het Invoeringsbesluit van de afdeling 7.1.
Beeldtekst: Afdeling 7.1 van het Invoeringsbesluit Omgevingswet.
Jos: De regels uit de bruidsschat die komen uit de huidige rijksregelgeving, maar waar komen ze precies vandaan?
Ten eerste veel milieuregels die komen vanuit het Activiteitenbesluit en vanuit de Activiteitenregeling. Ten tweede komen er regels vanuit het Besluit omgevingsrecht, bouwregels vanuit het Bouwbesluit 2012 en vanuit de Woningwet. En regels ten aanzien van afvalwater komen vanuit het Besluit lozen buiten inrichtingen en vanuit het Besluit lozing afvalwater huishoudens.
Beeldtekst: Sheet - De inhoud van de bruidsschat.
Nicole: De bruidsschat bevat dus voormalige rijksregels, die onder andere staan in het Activiteitenbesluit. De bruidsschat die komt niet altijd op dezelfde wijze terug zoals ze nu staan in de rijksregels. Maar wel op een gelijkwaardige wijze. Dat uitgangspunt is vastgesteld in de Omgevingswet. Soms zijn bijvoorbeeld de begrippen aangepast en sluiten ze aan bij de Omgevingswet. Denk bijvoorbeeld aan het begrip milieubelastende activiteit.
Maar ook bijvoorbeeld de inhoud van de meldingsplicht en de informatieplicht die sluiten aan bij de AMvB's onder de Omgevingswet.
Dus op die manier komt de bruidsschat misschien niet identiek altijd terug, maar wel altijd gelijkwaardig.
Jos: Als straks de Omgevingswet in werking treedt dan is er een overgangsfase waarin gemeente de tijd hebben om toe te werken naar een echt omgevingsplan dat voldoet aan de Omgevingswet. Jullie zien dat hier schematisch weergegeven op het scherm.
Beeldtekst: Sheet - Overgangsfase. Afbeelding.
Jos: Er is een periode tot 2029 waarin vanuit het tijdelijk deel van het omgevingsplan wat bestaat uit bestemmingsplannen en andere ruimtelijke plannen en daarnaast ook de bruidsschat toegewerkt kan worden, samen met gemeentelijke verordeningen naar dat nieuwe omgevingsplan wat helemaal voldoet vanuit de eisen van Omgevingswet.
Nicole: De bruidsschat is vooral te vinden in het Invoeringsbesluit en voor een klein deel in de Aanvullingsbesluiten bodem en geluid.
De bruidsschat bevat allereerst milieuregels. Dat gaat over milieuregels over complete activiteiten, die beter lokaal geregeld kunnen worden, omdat ze vooral aspecten hebben zoals geluidshinder of geurhinder. Denk bijvoorbeeld aan horeca, maneges of sportinrichtingen. En daarnaast bevat de bruidsschat ook regels voor de emissies van geluid, geur en trillingen.
Daarnaast bevat de bruidsschat bijvoorbeeld ook milieuregels die gaan over bodem.
Denk bijvoorbeeld aan regels over kleinschalig graven in de bodem boven de interventiewaarde.
De gemeentes die stellen straks in het omgevingsplan de ruimtelijke regels over het bouwen.
En ze bepalen daarbij ook wanneer daarvoor een vergunningplicht nodig is. Om die reden bevat de bruidsschat ook de huidige rijksregels daarover. Dus de bruidsschat bevat bij inwerkingtreding een vergunningplicht voor het bouwen. Maar ook de vergunning vrije gevallen die in het BOR zijn geregeld. Denk aan het vergunningvrij bouwen van een serre of bijvoorbeeld een mantelzorgwoning.
De bruidsschat voor de waterschappen komt in de waterschapsverordening van rechtswege.
Het gaat onder andere over regels over afvloeiend hemelwater van daken of verhardingen wat terecht komt in het oppervlaktewater, maar ook bijvoorbeeld over lozingen van huishoudelijk afvalwater in het oppervlaktewater. Of regels over koelwater, maar ook de zogenaamde vangnetvergunningplichten. Daarnaast bevat de bruidsschat voor de waterschappen regels over het onttrekken van grondwater en het infiltreren van water.
Via de bruidsschat bevat het omgevingsplan dus straks milieuregels, maar in het Besluit activiteiten leefomgeving staan ook milieuregels. Hoe zit dat dan?
De hoofdregel is dat de milieuregels die in het omgevingsplan staan ook gelden voor de bedrijven waarvoor milieuregels in het Besluit activiteiten leefomgeving staan.
Denk bijvoorbeeld aan de regels voor geluid, geur of trillingen. Die gelden ook voor bedrijven waarvoor regels in het Bal staan. Soms geldt dit niet. Dan is het toepassingsbereik, zo noemen we dat dan, is smaller. En wanneer dit zo is is dit ook concreet aangegeven in de bruidsschat. De eerste uitzondering zijn bruidsschat regels die alleen gelden voor bedrijven die we niet meer regelen in het Besluit activiteiten leefomgeving.
Denk bijvoorbeeld aan de regels over energiebesparing, die gelden alleen voor bijvoorbeeld supermarkten of bijvoorbeeld horeca of sportvelden. Die gelden dus niet voor bedrijven waarvan regels in het Bal staan. We hebben namelijk in het Bal aparte regels voor deze bedrijven. De tweede uitzondering is dat voor sommige bedrijven de regels alleen gelden voor bedrijven die we regelen in het Bal. Een voorbeeld daarvan zijn de geurregels voor rioolwaterzuiveringsinstallaties. Die gelden alleen voor rioolwaterzuiveringsinstallaties die we regelen in het Bal, maar ook dan staat het heel concreet aangegeven in de bruidsschat. Op die manier weet iedereen precies waar die aan toe is.
Jos: Waarom is het belangrijk om te gaan kijken naar de bruidsschat? Daar zijn een aantal redenen voor. Ten eerste, omdat niet alle regels uit de bruidsschat voldoen aan de eisen van de Omgevingswet. Niet allemaal voldoen aan de instructies regels vanuit het Besluit kwaliteit leefomgeving. Een voorbeeld daarvan dat zijn de regels voor geluid. En op zijn laatst in 2029 moeten alle regels uit het omgevingsplan voldoen aan de eisen van de Omgevingswet.
De gemeenten bepalen zelf of en hoe ze de bruidsschat gaan omzetten. Dat moet wel binnen de kaders van het Besluit kwaliteit leefomgeving. Want in veel gevallen voldoet een besluit wel al aan een Besluit kwaliteit leefomgeving, maar soms ook niet en moet er bijvoorbeeld terminologie worden aangepast. Of is er een aanpassing nodig om te voldoen aan de constructieregels vanuit het Besluit kwaliteit leefomgeving.
Een tweede belangrijke regel om te kijken naar de bruidsschat, is dat regels uit de bruidsschat geschrapt kunnen worden op een moment dat activiteiten niet plaatsvinden binnen het grondgebied van de gemeente. Regels kunnen ook beter op maat gemaakt worden op de locatie. En een derde regels moeten worden aangepast aan eventuele nieuwe ontwikkelingen die zich voordoen. Nicole zal nu een aantal voorbeelden geven.
Nicole: Het eerste voorbeeld dat ik graag wil noemen is een regel die gaat over het lozen van huishoudelijk afvalwater.
Beeldtekst: Sheet – Voorbeeld lozen van huishoudelijk afvalwater.
Nicole: In het buitengebied bijvoorbeeld. Voor die situaties bevatten de rijksregels nu best wel een uitgebreide en complexe regeling, omdat de rijksregel nou eenmaal niet weet hoe de lokale situatie is. De gemeente die kent die situatie wel, die weet bijvoorbeeld: Ligt er in het buitengebied een riolering? Of ga ik die binnenkort aanleggen of vervangen. En wat is de afstand van de bewoners in het buitengebied tot de riolering.
De gemeente kan dus de rijksregel, die staat in de bruidsschat, vervangen door een duidelijke en concrete regel. Bijvoorbeeld dat in dit gebied wel of niet geloosd mag worden op het riool of dat er geloosd mag worden op de bodem met een bepaalde voorziening.
Op die manier bevat het omgevingsplan een duidelijke en concrete regel die helder is voor zowel bewoners als bedrijven. Een tweede voorbeeld van een rijksregel die lokaal eigenlijk veel concreter of duidelijker kan gaat over de interferentie van bodemenergiesystemen.
Beeldtekst: Sheet – Voorbeeld interferentie van bodemenergiesystemen.
Nicole: Interferentie is het verschijnsel dat bodemenergiesystemen elkaar negatief kunnen beïnvloeden. Daarvoor bevatten de rijksregels nu een vergunningplicht. Maar gemeentes die zijn nu ook al bezig met regels te stellen over het bodemenergiesysteem en het ruimte gebruik wat daarmee samenhangt. Op die manier kunnen gemeentes veel beter de ruimteverdeling vanwege bodemenergiesystemen, maar bijvoorbeeld ook vanwege kabels en leidingen in samenhang regelen in het omgevingsplan.
Op die manier is voor de burgers en bedrijven op voorhand duidelijk welke regels er gelden wanneer ze een bodemenergiesysteem willen aanleggen.
Jos: Moet ik dan het omzetten van die bruidsschat prioriteiten gaan geven? Dat hangt van verschillende factoren af. De bruidsschat maakt onderdeel uit van de bestuurlijke afwegingsruimte van de Omgevingswet en het is dus onder andere afhankelijk van de ambities van de gemeente en van maatschappelijke vraagstukken die eventueel op een locatie spelen. Of je prioriteit geeft aan het aanpassen van de bruidsschat op een bepaalde locatie.
Belangrijk is om als gemeente een visie te hebben op je omgevingsplan. De visie op de manier waarop je je veranderopgave wilt vormgeven en ook daarbij de vraag te stellen of daar verschillen zijn tussen gebieden. De vraag is of je regels nodig hebt om je doelstellingen te realiseren en als je regels nodig hebt, welke regels je nodig hebt? Of dat je andere instrumentarium uit de Omgevingswet inzet. Pak je dat omgevingsplan gebiedsgericht aan of kies je voor een themagerichte aanpak en ten slotte als je vanuit een gebiedsopgave aan de slag gaat en vanuit de kenmerken van dat gebied. Welke doelstellingen en ambities heb je dan?
Stel ik heb in 2029 aan het einde van overgangsfase de bruidsschatregels niet omgezet, wat dan? Dan is het maar de vraag of je de maatschappelijke doelen van de Omgevingswet hebt kunnen bereiken. Regels uit de bruidsschat vervallen op dat moment echter niet.
Beeldtekst: Sheet – Welke aandachtspunten zijn er?
Jos: Wat zijn dan de belangrijkste aandachtspunten voor de bruidsschat voor de komende tijd? Ten eerste om te gaan inlezen in de bruidsschat. De teksten zijn voor een heel groot deel bekend. Te vinden in het Invoeringsbesluit. Dus ga lezen in die bruidsschat, ga hem analyseren op de regels en op de lokale situatie daar waar eventueel urgentie bestaat om de regels aan te passen daar kun je vast dingen gaan voorbereiden. Stem ook vanwege indirecte lozingen af met het waterschap en bedenk dat de bruidsschat voor een heel groot deel ook milieuregels bevat. Dus betrek ook je omgevingsdienst daarbij, want daar zit de expertise om te helpen bij het analyseren en verwerken van de bruidsschat.
Want de bruidsschat is immers een lokaal maatwerk.
Nicole: We hebben gezien dat de bruidsschatregels bevat die vooral lokaal passend gesteld kunnen worden. En welke regel dan past dat hangt af van de locatie, maar ook bijvoorbeeld ambities van waterschappen en gemeentes. De dynamiek van een gebied en de manier waarop zij op dat gebied willen sturen.
Met de overdracht van rijksregels aan gemeente en waterschappen ontstaat ook de ruimte dat zij zelf die passende regels kunnen stellen. En daarom zeg ik ook dat de echte schat dus eigenlijk niet de bruidsschat zelf is, maar de ruimte die met die overdracht van regels ontstaat om zelf passende lokale regels te stellen.
Hiermee zijn we dan aan het einde gekomen van dit webcollege, bedankt voor het kijken.
*Muziek zwelt aan*
Jos: Zoals ook in het webcollege aan de orde is geweest is er heel veel bekend rondom de bruidsschat, dus we kunnen met zijn allen echt aan de slag. Heel veel succes en dank jullie wel.
Beeldtekst: Aan de slag met de Omgevingswet.
Dit webcollege is tot stand gekomen in samenwerking met de VNG.
Voor meer informatie:
https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/
https://vng.nl/rubrieken/omgevingswet
postbus.eenvoudigbeter@minbzk.nl
