Spelregels voor het proces
De volgende uitgangspunten zijn relevant bij het maken van afspraken over het betrekken van bewoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties en mede-overheden. Punten waarvoor je aandacht kunt vragen in de participatieaanpak van een initiatiefnemer.
- Ga op zoek naar acceptatie in plaats van draagvlak. Draagvlak is moeilijk te meten en 100% draagvlak is moeilijk te bereiken. Wel is het mogelijk om toe te werken naar acceptatie van een besluit of keuze. Om te komen tot acceptatie zoek je naar begrip voor de noodzaak van een ingreep en ontstaat ruimte voor mensen/partijen om zich (uiteindelijk) neer te leggen bij de gevolgen. Wat kun je doen om acceptatie voor een besluit of keuze te krijgen? Bied ruimte aan partijen om hun zorgen te delen. En maak afspraken met elkaar over hoe je op die zorgpunten de vinger aan de pols houdt. Bijvoorbeeld in de vorm van een omgevingsconvenant.
- Wat ligt al vast? Zorg dat het huiswerk gedaan is. Wat is er eerder in een traject afgesproken over doelen en ambities? Meestal ligt er al het een en ander vast. Voorkom dat dit pas later in het proces naar boven komt. Online kun je heel goed de geschiedenis in beeld brengen.
- Verken de collectieve waarden. In een gebied zijn bepaalde waarden vaak voor alle stakeholders belangrijk. Waarden als inclusie en eigenaarschap bijvoorbeeld. Het is relevant om die collectieve waarden bij de start op te halen en/of mee te geven, omdat hier moeilijk achteraf nog in bijgestuurd kan worden.
- Benut alle kennis en expertise. Maak gebruik van álle betrokkenheid, kennis en ervaringen bij het zoeken naar oplossingen. Vertrouw op de kennis van bewoners, want die zijn betrokken (ze wonen er, hebben een mening), ze zijn deskundig (door ervaring, beroep of algemene kennis) en ze zijn belanghebbend. En voeg die toe aan de kennis van ambtenaren en experts.
- Organiseer het tegengeluid. Maak in het proces ruimte voor mensen om hun zorgen te delen of om te vertellen waarom zij iets niet willen. Zo voorkom je frustraties rond de besluitvorming. Dit vraagt om het goed opschrijven van afwegingen en keuzes in (raads- en staten-) voorstellen, zie ook punt 8.
- Benoem de gemeenschappelijke kaders. Neem de tijd om helderheid te krijgen over de punten, waarvoor iedereen zich hard voor wil maken. Stel deze punten gezamenlijk op. En neem vervolgens verantwoordelijkheid als partners.
- Heb aandacht voor oud zeer. Elk proces heeft een geschiedenis. Zorg dat je oud zeer expliciet benoemt en hier een plek voor inruimt in het proces en soms zelfs in de oplossingsrichtingen. Anders blijf je weerstand tegenkomen in het proces.
- Zorg voor een transparante aanpak en maak genoemde argumenten inzichtelijk. Wie spreek je waarover en wat doe je met hun input? Mensen nemen argumenten snel over als ze herkenbaar zijn en aansluiten bij de uitkomsten van meer algemene discussies. Argumenten worden echter op een goudschaaltje gelegd als ze ad hoc overkomen en al helemaal als er voor de betrokkenen ook nog negatieve consequenties aan kleven.
- Werk met deadlines en zorg voor herkenbare patronen. Regelmaat of een voorspelbaar patroon helpt om betrokkenen en partijen aangehaakt te houden. Dat geeft een proces structuur en zorgt voor tussenmomenten waarop bijgestuurd kan worden.
- Wees flexibel. Het is belangrijk om te kunnen meebewegen met ontwikkelingen. Doe een uitspraak over de manier waarop je die ontwikkelingen inbrengt in het proces dat je hebt uitgedacht.
- Heb aandacht voor onafhankelijke procesbegeleiding. Bij elk integraal traject spelen er verschillende belangen. Een procesbegeleider die boven die belangen staat en daardoor bruggen kan slaan en doorbraken kan bereiken, is dan een meerwaarde. Het toevoegen van zo’n persoon draagt bij aan het onderlinge vertrouwen. Als volksvertegenwoordiger kun je je uitspreken over het belang van onafhankelijke procesbegeleiding.
Omgevingsconvenant
Het omgevingscontract van Waterschap Amstel Gooi Vecht is een overeenkomst tussen alle betrokkenen in een gebied. Er staan afspraken in gebaseerd op de verschillende belangen, wensen en zorgen die omwonenden hebben ingebracht.
Essay Bewonersinitiatief en lokale politiek
LSA Bewoners geeft de lokale politiek tips om een open proces te organiseren.