1 00:00:06,520 --> 00:00:09,320 Hallo. Ik ben Annemieke Elfferich-Schattenberg. 2 00:00:09,440 --> 00:00:12,560 Ik werk bij het Informatiepunt Omgevingswet bij Rijkswaterstaat. 3 00:00:12,680 --> 00:00:18,520 Met Gerrie Fenten heb ik gewerkt aan de pilot Energietransitie versnellen met de Omgevingswet. 4 00:00:18,640 --> 00:00:20,640 In het tweede deel van het college laat ik zien... 5 00:00:20,760 --> 00:00:24,080 hoe de instrumenten van de Omgevingswet werken met de energietransitie. 6 00:00:24,200 --> 00:00:28,200 Hallo. Mijn naam is Gerrie Fenten. Ik werk als senior beleidsmedewerker... 7 00:00:28,320 --> 00:00:31,760 bij de directie Ruimtelijke Ordening van het ministerie van Binnenlandse Zaken. 8 00:00:31,880 --> 00:00:34,720 De helft van m'n tijd ben ik thema-expert Ruimte... 9 00:00:34,840 --> 00:00:37,720 bij het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie. 10 00:00:42,480 --> 00:00:45,120 Waarom is een andere energievoorziening nodig? 11 00:00:45,240 --> 00:00:49,440 U kent de filmpjes over de toenemende hitte en de smeltende ijskappen... 12 00:00:49,560 --> 00:00:51,240 in bepaalde delen van de wereld... 13 00:00:51,360 --> 00:00:55,520 en de vaak hevige stortbuien met enorme overstromingen. 14 00:00:55,640 --> 00:01:00,520 Om hier iets aan te doen, zijn eind 2015 afspraken gemaakt in Parijs. 15 00:01:00,640 --> 00:01:04,080 Tijdens de 21e klimaatconferentie van de Verenigde Naties... 16 00:01:04,200 --> 00:01:07,680 bereikten de bijna 200 deelnemende landen overeenstemming... 17 00:01:07,800 --> 00:01:10,080 over een bindend klimaatakkoord. 18 00:01:10,200 --> 00:01:14,800 Het doel van dit akkoord is de uitstoot van broeikasgassen, zoals CO2... 19 00:01:14,920 --> 00:01:20,440 verder terug te dringen en de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal twee graden... 20 00:01:20,560 --> 00:01:23,200 met 1,5 graad als streefwaarde. 21 00:01:23,320 --> 00:01:27,160 De mondiale temperatuurstijging moet onder de twee graden blijven. 22 00:01:27,280 --> 00:01:29,240 Het doel hierbij is het reduceren... 23 00:01:29,360 --> 00:01:36,320 van 80 tot 95 procent van de broeikasgasemissies in 2050 ten opzichte van 1990. 24 00:01:36,440 --> 00:01:40,920 Dit zou gerealiseerd moeten worden door enerzijds een daling van het energieverbruik... 25 00:01:41,040 --> 00:01:46,440 en vooral energiebesparing en anderzijds het gebruik van hernieuwbare energiebronnen. 26 00:01:51,080 --> 00:01:54,320 De afspraken die in Parijs zijn gemaakt, zijn in Nederland overgenomen... 27 00:01:54,440 --> 00:02:00,240 in het Regeerakkoord van dit kabinet voor de periode 2017-2021. 28 00:02:00,360 --> 00:02:03,920 Hierin staat dat we Nederland beschermen tegen de klimaatverandering... 29 00:02:04,040 --> 00:02:11,160 en de CO2-uitstoot verminderen met als doel 49 procent minder uitstoot ten opzichte van 1990. 30 00:02:11,280 --> 00:02:14,840 Deze doelen zijn daarna niet alleen door het Kabinet uitgewerkt. 31 00:02:14,960 --> 00:02:19,040 Er zijn Klimaattafels ingesteld en deze hebben het voortouw genomen. 32 00:02:19,160 --> 00:02:23,480 Voor de sectoren industrie, landbouw en landgebruik, mobiliteit... 33 00:02:23,600 --> 00:02:26,000 elektriciteit en gebouwde omgeving... 34 00:02:26,120 --> 00:02:31,000 hebben stakeholders samen gekeken hoe ze de CO2-uitstoot kunnen verminderen. 35 00:02:31,120 --> 00:02:35,560 De doelen die per tafel zijn geformuleerd, staan in dit schema. 36 00:02:35,680 --> 00:02:38,320 Deze voorstellen zijn voorgelegd aan het Kabinet. 37 00:02:38,440 --> 00:02:45,000 Dit heeft geleid tot het Klimaatakkoord dat in juni 2019 in Nederland is getekend. 38 00:02:45,120 --> 00:02:51,720 De rode draad in alle voorstellen is: hoe gaan we van fossiele naar duurzame energie komen? 39 00:02:56,560 --> 00:02:58,720 In dit webcollege gaan we dieper in... 40 00:02:58,840 --> 00:03:02,920 op de inzet van de instrumenten uit de Omgevingswet voor de energietransitie. 41 00:03:03,040 --> 00:03:05,920 Hierbij is het van belang een beeld te hebben... 42 00:03:06,040 --> 00:03:11,160 welke voorstellen uit het Klimaatakkoord gevolgen hebben voor die fysieke leefomgeving. 43 00:03:11,280 --> 00:03:13,560 En waar rekening mee moet worden gehouden... 44 00:03:13,680 --> 00:03:17,200 bij het opstellen van omgevingsvisies en omgevingsplannen. 45 00:03:17,320 --> 00:03:19,960 Ik zal dit, zonder volledig te willen zijn... 46 00:03:20,080 --> 00:03:24,320 voor de verschillende sectoren uit het Klimaatakkoord kort aangeven. 47 00:03:29,000 --> 00:03:34,480 In 2030 moet 70 procent van alle elektriciteit uit hernieuwbare bronnen komen. 48 00:03:34,600 --> 00:03:37,520 Dit gebeurt met windturbines op zee en op land... 49 00:03:37,640 --> 00:03:40,880 en met zonnepanelen op daken en in zonneparken. 50 00:03:41,000 --> 00:03:43,200 Omdat er veel duurzame energie nodig is... 51 00:03:43,320 --> 00:03:48,360 is afgesproken dat een fors deel van de windopgave op zee zal worden gerealiseerd. 52 00:03:48,480 --> 00:03:55,760 Voor de liefhebbers van cijfers: In 2030 moet 49 TWh op zee gerealiseerd zijn. 53 00:03:55,880 --> 00:04:03,560 Naast wind op zee moet er in 2030 35 TWh duurzame energie op land zijn gerealiseerd. 54 00:04:03,680 --> 00:04:09,480 Decentrale overheden kunnen zelf beslissen of ze dit doen in de vorm van zon of wind. 55 00:04:09,600 --> 00:04:14,520 Ik kom daar straks op terug bij de Regionale Energie Strategieën: de RES'en. 56 00:04:14,640 --> 00:04:21,880 Zoals ik aangaf, moet in 2030 70 procent van alle elektriciteit uit hernieuwbare bronnen komen. 57 00:04:22,000 --> 00:04:27,200 Of dit met de nu voorgestelde TWh voldoende is, is nog niet duidelijk. 58 00:04:27,320 --> 00:04:31,400 We weten namelijk dat de vraag naar elektriciteit verder zal groeien. 59 00:04:31,520 --> 00:04:33,520 Denk hierbij aan het elektrisch rijden... 60 00:04:33,640 --> 00:04:38,440 maar ook aan het thuiswerken met al onze computers en het gebruik van data. 61 00:04:38,560 --> 00:04:42,200 Omdat de stroomvoorziening afhankelijker wordt van het grillige weer... 62 00:04:42,320 --> 00:04:46,320 zijn veel maatregelen nodig om de levering betrouwbaar te houden. 63 00:04:51,240 --> 00:04:55,560 In 2050 moeten 7 miljoen woningen en 1 miljoen gebouwen... 64 00:04:55,680 --> 00:04:58,840 met name de utiliteitsbouw, van het aardgas af zijn. 65 00:04:58,960 --> 00:05:01,760 De eerste stap hierin is dat in 2030... 66 00:05:01,880 --> 00:05:05,920 de eerste 1,5 miljoen bestaande woningen moeten verduurzamen. 67 00:05:06,040 --> 00:05:09,120 Voor deze opgave ligt het voortouw bij de gemeenten. 68 00:05:09,240 --> 00:05:12,880 Zij moeten aan de slag met het maken van een Transitievisie Warmte. 69 00:05:13,000 --> 00:05:18,040 Dit is een visie van de gemeente over wanneer en hoe een wijk van het gas af zou kunnen. 70 00:05:18,160 --> 00:05:20,680 Zoals welke bronnen hiervoor gebruikt kunnen worden: 71 00:05:20,800 --> 00:05:24,400 Een collectief warmtenet of misschien wel individuele bronnen. 72 00:05:24,520 --> 00:05:30,320 Nieuwbouwwoningen krijgen sinds enige tijd geen aansluiting meer op het aardgasnet. 73 00:05:30,440 --> 00:05:36,440 Deze Transitievisie moet opgenomen worden in de Omgevingswet, mogelijk als programma. 74 00:05:41,560 --> 00:05:46,080 In 2050 moet de landbouw en het landgebruik klimaatneutraal zijn. 75 00:05:46,200 --> 00:05:49,240 Zeker de glastuinbouw is een groot energieverbruiker... 76 00:05:49,360 --> 00:05:51,800 en moet op zoek naar alternatieve bronnen. 77 00:05:51,920 --> 00:05:56,240 Op diverse plaatsen wordt in opdracht van deze sector naar geothermie geboord. 78 00:05:56,360 --> 00:05:59,520 Voor wat betreft vermindering van uitstoot van broeikasgassen... 79 00:05:59,640 --> 00:06:02,600 zit de landbouwsector in een lastig parket. 80 00:06:02,720 --> 00:06:05,760 Bepaalde broeikasgassen zijn namelijk niet te vermijden. 81 00:06:05,880 --> 00:06:10,480 Zo produceren koeien methaan en bij kunstmest komt lachgas vrij. 82 00:06:10,600 --> 00:06:14,320 CO2 komt niet alleen vrij bij het verbranden van fossiele brandstoffen... 83 00:06:14,440 --> 00:06:19,440 maar ook bij veenweidegebieden. Dit zijn gebieden waar nu nog veel koeien grazen. 84 00:06:19,560 --> 00:06:24,480 De CO2-uitstoot zou kunnen verminderen door de grondwaterstand te verhogen. 85 00:06:24,600 --> 00:06:28,320 Het zou goed zijn om hier in de omgevingsvisies van provincies en gemeenten... 86 00:06:28,440 --> 00:06:30,400 aandacht aan te besteden. 87 00:06:30,520 --> 00:06:35,080 Naast het feit dat ook deze sector een opgave heeft voor het verminderen van CO2... 88 00:06:35,200 --> 00:06:40,000 kan de sector ook CO2 vastleggen, namelijk door het aanplanten van bomen. 89 00:06:40,120 --> 00:06:42,800 Dat draagt weer bij aan de reductiedoelstelling. 90 00:06:47,560 --> 00:06:53,800 Het doel van de sector Mobiliteit is in 2050 zorgeloze mobiliteit zonder emissies. 91 00:06:53,920 --> 00:06:56,720 Maar ook slimme, duurzame, compacte steden... 92 00:06:56,840 --> 00:07:00,080 met een optimale doorstroming van mensen en goederen. 93 00:07:00,200 --> 00:07:03,880 Mooie, leefbare en goed ontsloten gebieden en dorpen... 94 00:07:04,000 --> 00:07:08,960 waarbij mobiliteit de schakel is tussen wonen, werken en vrije tijd. 95 00:07:09,080 --> 00:07:12,480 Allemaal doelen met een component in de fysieke leefomgeving. 96 00:07:12,600 --> 00:07:16,920 Oftewel doelen waar met een goede ruimtelijke ordening aan kan worden bijgedragen. 97 00:07:17,040 --> 00:07:21,040 Wat we met betrekking tot de emissieloze voertuigen nu al zien ontstaan... 98 00:07:21,160 --> 00:07:25,080 zijn bijvoorbeeld laadpalen in onze directe woon- en leefomgeving. 99 00:07:25,200 --> 00:07:29,120 En niet alleen voor het personenvervoer en het openbaar vervoer... 100 00:07:29,240 --> 00:07:33,800 maar ook voor vrachtauto's en schepen zullen hier voorzieningen voor moeten komen. 101 00:07:33,920 --> 00:07:39,480 Om alles elektrisch te laten rijden en varen moet veel duurzame energie worden opgewekt. 102 00:07:39,600 --> 00:07:43,920 Ook zal het elektriciteitsnet op meerdere plaatsen verzwaard moeten worden. 103 00:07:44,040 --> 00:07:48,000 Voor zowel deze laadpalen als de bijbehorende opwekkingseenheden... 104 00:07:48,120 --> 00:07:53,840 en het verzwaren van het net moet ruimte worden gereserveerd, boven en onder de grond. 105 00:07:58,400 --> 00:08:01,480 De vraagt die rijst is: en de industrie dan? 106 00:08:01,600 --> 00:08:07,080 In het Klimaatakkoord is afgesproken dat de sector in 2050 circulair moet zijn... 107 00:08:07,200 --> 00:08:10,520 en dan vrijwel geen broeikasgassen meer uitstoot. 108 00:08:10,640 --> 00:08:15,040 De fabrieken moeten dan draaien op duurzame elektriciteit uit zon en wind... 109 00:08:15,160 --> 00:08:19,120 of energie uit aardwarmte, waterstof en biogas. 110 00:08:19,240 --> 00:08:24,160 De grondstoffen moeten uit biomassa, reststromen en restgassen komen. 111 00:08:24,280 --> 00:08:27,280 Voor de korte termijn wordt vooral gekeken naar de restwarmte... 112 00:08:27,400 --> 00:08:30,040 die beschikbaar kan komen uit de industrie. 113 00:08:30,160 --> 00:08:33,920 Restwarmte die vooral naar de gebouwde omgeving moet gaan. 114 00:08:34,040 --> 00:08:37,720 Om dit mogelijk te maken, moeten warmtepijpen aangelegd worden. 115 00:08:37,840 --> 00:08:41,640 Zeker in sterk verstedelijkte gebieden waar het in de ondergrond druk is... 116 00:08:41,760 --> 00:08:46,160 is het aanleggen van een warmtepijp op z'n zachtst gezegd een uitdaging. 117 00:08:50,680 --> 00:08:56,080 Eén van de afspraken uit het Klimaatakkoord is dat 30 energieregio's in Nederland onderzoeken... 118 00:08:56,200 --> 00:09:01,640 waar en hoe het beste duurzame elektriciteit op land kan worden opgewekt... 119 00:09:01,760 --> 00:09:05,560 maar ook welke bovengemeentelijke warmtebronnen gebruikt kunnen worden... 120 00:09:05,680 --> 00:09:08,720 zodat wijken en gebouwen van het aardgas af kunnen. 121 00:09:08,840 --> 00:09:14,120 RES'en gaan dus over twee blokken uit het Klimaatakkoord, zoals u hier ziet. 122 00:09:14,240 --> 00:09:19,520 Ze moeten zowel voor de elektriciteitsopgave als de warmteopgave een visie ontwikkelen... 123 00:09:19,640 --> 00:09:23,320 en deze verankeren in de instrumenten van de Omgevingswet. 124 00:09:23,440 --> 00:09:28,400 Het opstellen van deze visie moeten ze samen met de stakeholders in het gebied doen. 125 00:09:28,520 --> 00:09:32,240 Dit zijn natuurlijk inwoners van Nederland, maar ook bijvoorbeeld netbeheerders... 126 00:09:32,360 --> 00:09:35,200 natuur- en milieuorganisaties en landbouwers. 127 00:09:40,080 --> 00:09:43,560 Een RES is in eerste instantie een samenwerkingsverband... 128 00:09:43,680 --> 00:09:47,560 tussen gemeenten, provincies en waterschappen... 129 00:09:47,680 --> 00:09:52,400 maar ook met maatschappelijke partners, zoals de netbeheerders en de samenleving. 130 00:09:52,520 --> 00:09:56,480 Samen moeten ze invulling geven aan de doelstellingen voor elektriciteit... 131 00:09:56,600 --> 00:09:59,480 en duurzame bronnen voor de gebouwde omgeving. 132 00:09:59,600 --> 00:10:05,600 Deze ambities moeten ze opnemen in een document. Een RES is dus ook een document. 133 00:10:05,720 --> 00:10:12,320 In dit document staat wat tot 2030, met een doorkijk naar 2050, de ambities zijn... 134 00:10:12,440 --> 00:10:16,920 met betrekking tot duurzame elektriciteit op land, vooral zon en wind... 135 00:10:17,040 --> 00:10:20,720 en een beschrijving van vraag en aanbod van warmtebronnen. 136 00:10:20,840 --> 00:10:24,680 Voor 1 oktober moeten alle regio's een concept-RES aanleveren... 137 00:10:24,800 --> 00:10:27,040 bij het Nationaal Programma RES. 138 00:10:27,160 --> 00:10:33,720 Voor 1 juli 2021 moeten ze een RES 1.0 aanleveren bij het Nationaal Programma RES. 139 00:10:33,840 --> 00:10:36,640 De RES is niet alleen een visiedocument. 140 00:10:36,760 --> 00:10:41,200 In de opeenvolgende RES'en, van RES 1.0 naar RES 2.0... 141 00:10:41,320 --> 00:10:44,520 zal steeds duidelijker moeten worden wie wat gaat doen... 142 00:10:44,640 --> 00:10:50,080 om ervoor te zorgen dat de doelen in 2030 ook daadwerkelijk gehaald gaan worden. 143 00:10:50,200 --> 00:10:54,760 Dus RES'en gaan uit van een strategische visie naar een uitvoeringsstrategie... 144 00:10:54,880 --> 00:10:56,720 en vervolgens naar uitvoering. 145 00:11:01,640 --> 00:11:08,880 De opgave voor alle energieregio's, alle RES'en, is om samen 35 TWh te realiseren. 146 00:11:09,000 --> 00:11:12,200 Om een indruk te krijgen wat 35 TWh is: 147 00:11:12,320 --> 00:11:19,360 Dit zijn 45 tot 70 grote windturbines van 5 MW of 1400 hectare zonneparken. 148 00:11:19,480 --> 00:11:21,880 Deze opgave is techniekneutraal. 149 00:11:22,000 --> 00:11:28,080 De regio's kunnen dus zelf beslissen of ze dit doen met zon of wind, of in welke combinatie. 150 00:11:28,200 --> 00:11:32,160 Ook is vooraf geen verdeling van de opgaven over de regio's gemaakt. 151 00:11:32,280 --> 00:11:39,200 In het RES-document geeft iedere regio aan welk deel van de totale opgave ze willen realiseren. 152 00:11:39,320 --> 00:11:43,960 Alles wat er al staat aan zon en wind telt mee in deze totale opgave. 153 00:11:44,080 --> 00:11:47,320 Ook al hetgeen wat nu nog in de pijplijn zit. 154 00:11:47,440 --> 00:11:52,520 Projecten in de pijplijn zijn projecten waarvoor vaak al vergunningen zijn afgegeven... 155 00:11:52,640 --> 00:11:55,240 maar die nog niet gerealiseerd zijn. 156 00:11:55,360 --> 00:12:00,480 Voor wat betreft deze opgave, moet iedere RES aangeven wat hun ambitie is... 157 00:12:00,600 --> 00:12:05,600 en waar ze ruimtelijke mogelijkheden voor zon en wind of een combinatie hiervan zien... 158 00:12:05,720 --> 00:12:09,440 en hoeveel ze denken dat er in deze zoekgebieden of op deze locaties... 159 00:12:09,560 --> 00:12:11,480 gerealiseerd kan worden. 160 00:12:11,600 --> 00:12:17,040 Ook moeten ze kijken of de zon- en windprojecten wel op het elektriciteitsnetwerk kunnen. 161 00:12:17,160 --> 00:12:21,320 Op veel plaatsen in Nederland is het netwerk namelijk al heel erg vol. 162 00:12:21,440 --> 00:12:25,280 Er kunnen geen nieuwe opwekkingseenheden worden aangesloten. 163 00:12:25,400 --> 00:12:29,640 Meer opwekkingseenheden, en misschien ook nog ver van het bestaande netwerk... 164 00:12:29,760 --> 00:12:33,000 betekent dat er veel extra kabels moeten worden aangelegd... 165 00:12:33,120 --> 00:12:36,760 en mogelijk ook dat er nieuwe onderstations moeten worden gebouwd. 166 00:12:36,880 --> 00:12:41,640 Ook voor kabels en transformatiestations is ruimte nodig. 167 00:12:41,760 --> 00:12:45,480 Vaak zullen hiervoor omgevingsvergunningen moeten worden afgegeven. 168 00:12:50,080 --> 00:12:54,680 Zoals ik eerder aangaf, moeten RES'en zorgen voor een integrale afweging. 169 00:12:54,800 --> 00:12:58,880 Dat wil zeggen dat ze als regio zelf een afweging moeten maken... 170 00:12:59,000 --> 00:13:02,520 tussen de opgave voor de energietransitie en andere belangen... 171 00:13:02,640 --> 00:13:07,040 zoals bijvoorbeeld natuur, woningbouw of de aanleg van wegen. 172 00:13:07,160 --> 00:13:10,480 RES'en moeten nagaan of de locaties die ze voorstellen... 173 00:13:10,600 --> 00:13:13,120 op het elektriciteitsnet ingepast kunnen worden. 174 00:13:13,240 --> 00:13:16,880 En daarnaast moeten ze onderzoeken of de voorgestelde locaties... 175 00:13:17,000 --> 00:13:21,240 maatschappelijk gezien acceptabel zijn, of er bestuurlijk draagvlak voor is... 176 00:13:21,360 --> 00:13:25,600 en of dat wat er gerealiseerd moet worden ook financieel haalbaar is. 177 00:13:25,720 --> 00:13:31,800 Dit steeds weer integraal afwegen tussen de kwantitatieve opgave, ruimtelijke inpassing... 178 00:13:31,920 --> 00:13:35,840 systeemefficiency en maatschappelijk en bestuurlijk draagvlak... 179 00:13:35,960 --> 00:13:39,960 vraagt veel stuurmanskunst van de verschillende RES-regio's. 180 00:13:44,600 --> 00:13:48,000 De keuzes met betrekking tot de locaties waar zon en wind... 181 00:13:48,120 --> 00:13:53,600 en bijbehorende infrastructuur kunnen komen, worden gemaakt in de RES 1.0. 182 00:13:53,720 --> 00:13:58,720 De keuzes moeten vervolgens worden verankerd in de instrumenten van de Omgevingswet. 183 00:13:58,840 --> 00:14:04,320 Dit moet in ieder geval vanaf juli 2021 gaan gebeuren. 184 00:14:04,440 --> 00:14:07,240 Wilt u een voorstel doen in de RES 1.0? 185 00:14:07,360 --> 00:14:10,680 Dan zult u nu al met de ruimtelijke afwegingen moeten beginnen. 186 00:14:10,800 --> 00:14:17,440 Zeker als u als gemeente of provincie al bezig bent met het opstellen van een Omgevingsvisie. 187 00:14:17,560 --> 00:14:21,480 Het doel van het verankeren in de instrumenten van de Omgevingswet... 188 00:14:21,600 --> 00:14:27,440 is dat uiterlijk 1 januari 2025 vergunningen kunnen worden afgegeven. 189 00:14:27,560 --> 00:14:30,960 Vergunningen voor zowel zonnevelden, windmolens... 190 00:14:31,080 --> 00:14:35,760 als de bijbehorende infrastructuur, maar vooral ook de schakelstations. 191 00:14:35,880 --> 00:14:41,240 Marktpartijen en netbeheerders moeten de kans hebben om tijdig vergunningen aan te vragen... 192 00:14:41,360 --> 00:14:45,440 zodat installaties voor 2030 gerealiseerd kunnen worden. 193 00:14:49,960 --> 00:14:54,240 Elke RES-regio moet ook een Regionale Structuur Warmte opleveren. 194 00:14:54,360 --> 00:15:00,040 In de RSW wordt een afweging gemaakt welke bovenregionale bronnen voor warmte... 195 00:15:00,160 --> 00:15:04,600 het beste voor welke doel en voor welke gebruiker ingezet kunnen worden. 196 00:15:04,720 --> 00:15:08,240 Moet een grote bron zoals geothermie naar de glastuinbouw... 197 00:15:08,360 --> 00:15:12,160 of naar de gebouwde omgeving? Of kan het misschien beide? 198 00:15:12,280 --> 00:15:14,280 Ook moet worden onderzocht hoe eventueel... 199 00:15:14,400 --> 00:15:19,720 tot een bovengemeentelijke oftewel regionale warmtevoorziening kan worden gekomen. 200 00:15:19,840 --> 00:15:26,720 De eerste RSW bestaat in ieder geval uit de warmtevraag in de gebouwde omgeving. 201 00:15:26,840 --> 00:15:30,560 Deze staat vaak al in de Transitievisie Warmte van de gemeente. 202 00:15:30,680 --> 00:15:36,560 De warmtevraag in andere sectoren, zoals de industrie, de landbouw en de glastuinbouw... 203 00:15:36,680 --> 00:15:40,040 en een overzicht van welke bovenregionale bronnen... 204 00:15:40,160 --> 00:15:44,560 zoals geothermie of restwarmte uit de industrie beschikbaar zijn. 205 00:15:44,680 --> 00:15:49,320 Iedere RES-regio gaat dus in de RSW na of ze op lokaal niveau... 206 00:15:49,440 --> 00:15:55,360 in de verschillende Transitievisies Warmte, TVW's, gebruik gaan maken van bronnen... 207 00:15:55,480 --> 00:16:00,800 die bovengemeentelijke potentie hebben of misschien buiten de eigen gemeente liggen. 208 00:16:00,920 --> 00:16:04,760 Afstemmen en eventuele afspraken met omliggende gemeenten voorkomt... 209 00:16:04,880 --> 00:16:10,200 dat een bron ten onrechte meerdere malen in lokale TVW's wordt opgenomen. 210 00:16:10,320 --> 00:16:15,080 Anderzijds voorkomt het dat interessante bronnen misschien onbenut blijven. 211 00:16:15,200 --> 00:16:20,760 Het doel van de Regionale Structuur Warmte is om een basis- of afwegingskader te hebben... 212 00:16:20,880 --> 00:16:24,360 voor keuzes die gemeenten maken in hun Transitievisie Warmte... 213 00:16:24,480 --> 00:16:28,440 ten aanzien van de bronnen die buiten de eigen gemeente liggen. 214 00:16:28,560 --> 00:16:30,800 Zijn deze bronnen wel beschikbaar? 215 00:16:30,920 --> 00:16:35,160 Zijn er ook andere warmtegebruikers die gebruik willen maken van deze bronnen? 216 00:16:35,280 --> 00:16:40,960 De RSW wordt door provincies, gemeenten en waterschappen gezamenlijk opgesteld. 217 00:16:41,080 --> 00:16:47,360 Belangrijke stakeholders om erbij te betrekken, zijn warmtebedrijven en netbeheerders. 218 00:16:47,480 --> 00:16:52,160 Eind 2021 moeten de Transitievisies Warmte gereed zijn. 219 00:16:52,280 --> 00:16:55,920 Het is belangrijk om voor die tijd al overeenstemming te hebben... 220 00:16:56,040 --> 00:17:00,360 over wie welke regionale bronnen kan inzetten. 221 00:17:00,480 --> 00:17:03,560 Een afstemming tussen RSW en TVW's... 222 00:17:03,680 --> 00:17:09,880 kan dus al voor 2021 plaatsvinden, voordat de TVW's gereed zijn. 223 00:17:10,000 --> 00:17:15,360 Vroegtijdige afstemming op regionaal niveau helpt gemeenten bij het maken van afspraken... 224 00:17:15,480 --> 00:17:19,080 over warmtebronnen met een bovengemeentelijke potentie... 225 00:17:19,200 --> 00:17:25,520 bij het opstellen van hun TVW's en het maken van keuzes in de uitvoeringsplannen. 226 00:17:25,640 --> 00:17:31,040 Als er onvoldoende alternatieve warmtebronnen zijn om te voorzien in de warmtevraag... 227 00:17:31,160 --> 00:17:35,640 en er voor individuele oplossingen gekozen wordt zoals warmtepompen... 228 00:17:35,760 --> 00:17:39,000 dan zal er ook heel veel elektriciteit nodig zijn. 229 00:17:39,120 --> 00:17:43,920 Het is dan belangrijk om goed te kijken naar de opgave zoals hiervoor beschreven... 230 00:17:44,040 --> 00:17:47,400 in de elektriciteitsopwekking en het elektriciteitsnet. 231 00:17:51,800 --> 00:17:55,600 De energietransitie heeft grote gevolgen voor ons landschap. 232 00:17:55,720 --> 00:18:00,160 Een woon- en leefomgeving waarin ook andere opgaven een plek moeten krijgen... 233 00:18:00,280 --> 00:18:03,920 zoals woningen en bedrijventerreinen, maar ook bepaalde waarden... 234 00:18:04,040 --> 00:18:07,880 en cultuurhistorische waarden bewaard moeten blijven. 235 00:18:08,000 --> 00:18:13,880 De uitdaging is nu om alle veranderingen en opgaven die voortvloeien uit de energietransitie... 236 00:18:14,000 --> 00:18:19,840 zo vroeg en zo integraal mogelijk mee te nemen in de instrumenten van de Omgevingswet. 237 00:18:26,400 --> 00:18:30,120 Ik ga nu vertellen hoe het stelsel van de Omgevingswet en de instrumenten... 238 00:18:30,240 --> 00:18:32,520 kunnen helpen bij de energietransitie. 239 00:18:37,320 --> 00:18:42,160 De Omgevingswet heeft instrumenten om maatschappelijke opgaven uit te werken. 240 00:18:42,280 --> 00:18:47,280 De Omgevingswet gaat helpen om de opgave van het Klimaatakkoord te halen. 241 00:18:47,400 --> 00:18:50,720 In dit college laten we de doelen uit het Klimaatakkoord... 242 00:18:50,840 --> 00:18:55,280 en de afspraken uit de RES'en landen in de instrumenten van de Omgevingswet. 243 00:18:55,400 --> 00:18:59,560 De energietransitie is één van de opgaven waar we voor staan. 244 00:18:59,680 --> 00:19:03,320 Deze afbeelding geeft schematisch weer hoe het stelsel in elkaar zit. 245 00:19:03,440 --> 00:19:05,720 De Omgevingswet staat voor een goede balans... 246 00:19:05,840 --> 00:19:09,320 tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving. 247 00:19:09,440 --> 00:19:13,360 De nieuwe wet zorgt voor minder en overzichtelijkere regels... 248 00:19:13,480 --> 00:19:16,320 een samenhangende benadering van de leefomgeving... 249 00:19:16,440 --> 00:19:21,480 ruimte voor lokaal maatwerk en betere en snellere besluitvorming. 250 00:19:21,600 --> 00:19:25,200 Aan de hand van een aantal thema's en voorbeelden uit de pilots... 251 00:19:25,320 --> 00:19:29,080 laat ik zien hoe de instrumenten gebruikt kunnen worden bij de energietransitie. 252 00:19:33,760 --> 00:19:37,560 In de praktijk is er een continue interactie tussen de instrumenten van de Omgevingswet. 253 00:19:37,680 --> 00:19:39,360 Op het moment dat u een omgevingsplan gaat maken... 254 00:19:39,480 --> 00:19:42,240 ziet u pas wat eigenlijk in de omgevingsvisie had moeten staan... 255 00:19:42,360 --> 00:19:45,000 om verbinding te maken met het omgevingsplan. 256 00:19:45,120 --> 00:19:47,920 Bij het opstellen van het omgevingsplan moet nagedacht worden... 257 00:19:48,040 --> 00:19:49,680 over de formulering van regels... 258 00:19:49,800 --> 00:19:55,480 die bijdragen aan het doel van het opwekken van duurzame energie met bijvoorbeeld zonnepanelen. 259 00:19:55,600 --> 00:19:59,400 Het omgevingsplan is één van de instrumenten om de RES-doelen te behalen. 260 00:19:59,520 --> 00:20:01,680 Het programma kan hier ook een rol bij spelen... 261 00:20:01,800 --> 00:20:05,000 omdat het de doelen uit de omgevingsvisie concreet kan maken. 262 00:20:09,680 --> 00:20:12,920 De Omgevingswet zegt over participatie dat het belangrijk is... 263 00:20:13,040 --> 00:20:16,000 om in een vroegtijdig stadium belanghebbenden te betrekken... 264 00:20:16,120 --> 00:20:20,120 bij het proces van de besluitvorming over een project of activiteit. 265 00:20:20,240 --> 00:20:23,480 Vanuit Tilburg kwam uit het pilottraject naar voren... 266 00:20:23,600 --> 00:20:27,640 dat de kerninstrumenten niet zozeer te gebruiken zijn om het proces te versnellen... 267 00:20:27,760 --> 00:20:31,120 maar wel om de mate van participatie te bepalen. 268 00:20:31,240 --> 00:20:35,080 Daarin worden volgens Tilburg twee fases onderscheiden. 269 00:20:35,200 --> 00:20:38,600 Bij visievorming lijkt getrapte participatie... 270 00:20:38,720 --> 00:20:43,000 met vertegenwoordigende belangenbehartigers de juiste participatiegraad... 271 00:20:43,120 --> 00:20:44,920 terwijl bij Wijkuitvoeringsplannen... 272 00:20:45,040 --> 00:20:49,240 zoveel mogelijk gebouweigenaren in de betreffende wijk worden betrokken. 273 00:20:49,360 --> 00:20:53,960 Een praktijkvoorbeeld: Het helpt om vooraf bewoners te betrekken... 274 00:20:54,080 --> 00:20:58,280 bij het zoeken naar geschikte locaties voor bijvoorbeeld windparken. 275 00:20:58,400 --> 00:21:04,080 Als de gemeente al vooraf locaties aanwijst, kan dat tot een hoop onrust leiden. 276 00:21:04,200 --> 00:21:07,160 Dit gebeurde in het gebied van het Gein. 277 00:21:07,280 --> 00:21:12,120 Na heftig protest van de omwonenden nam de gemeenteraad een motie aan... 278 00:21:12,240 --> 00:21:16,480 waarin de bouw van windturbines rond de Stelling van Amsterdam uitgesloten werd. 279 00:21:16,600 --> 00:21:20,640 Daarbij ging het in de eerste plaats om de historische fortenlinie... 280 00:21:20,760 --> 00:21:24,240 die wordt beschermd als Unesco-werelderfgoedgebied... 281 00:21:24,360 --> 00:21:27,160 maar ook het Geingebied wordt uitdrukkelijk genoemd. 282 00:21:27,280 --> 00:21:30,720 Als vooraf met belanghebbenden naar geschikte locaties was gekeken... 283 00:21:30,840 --> 00:21:33,880 had een hoop gedoe voorkomen kunnen worden. 284 00:21:35,200 --> 00:21:40,000 Ik zal nu ingaan op een aantal thema's die een rol spelen bij de energietransitie. 285 00:21:40,120 --> 00:21:45,960 Met voorbeelden laat ik zien hoe de kaders van het Besluit kwaliteit leefomgeving, het Bkl... 286 00:21:46,080 --> 00:21:52,480 het Besluit activiteiten leefomgeving, het Bal, en het Besluit bouwen leefomgeving, het Bbl... 287 00:21:52,600 --> 00:21:56,920 een rol spelen bij de regels in het omgevingsplan en de omgevingsverordening... 288 00:21:57,040 --> 00:22:00,520 en wat de instrumenten Visie en Programma kunnen betekenen. 289 00:22:05,480 --> 00:22:10,200 Windturbines op land zijn belangrijke bronnen voor duurzame energie... 290 00:22:10,320 --> 00:22:12,920 maar ze zijn ook dominant aanwezig in het landschap... 291 00:22:13,040 --> 00:22:16,080 en kunnen daardoor voor overlast zorgen in de omgeving. 292 00:22:16,200 --> 00:22:20,320 Bijvoorbeeld door het geluid van de wieken of door slagschaduw. 293 00:22:20,440 --> 00:22:23,040 De Omgevingswet bevat regels en instrumenten... 294 00:22:23,160 --> 00:22:26,720 om de overlast te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken. 295 00:22:26,840 --> 00:22:31,520 Voor windparken tot 5 MW is de gemeente bevoegd gezag. 296 00:22:31,640 --> 00:22:36,800 Voor windparken tussen de 5 en 100 MW is de provincie bevoegd gezag. 297 00:22:36,920 --> 00:22:41,200 Voor windparken van meer dan 100 MW is het Rijk bevoegd gezag. 298 00:22:41,320 --> 00:22:46,560 De grotere windparken en de windparken op zee worden door het Rijk toegelaten. 299 00:22:46,680 --> 00:22:50,800 Voor kleinere locaties op het land zijn de provincie en de gemeente verantwoordelijk. 300 00:22:50,920 --> 00:22:56,000 Vanuit de algemene maatregelen van bestuur zijn er regels gesteld over windturbines. 301 00:22:56,120 --> 00:22:59,560 Dit gaat over instructieregels vanuit het Bkl... 302 00:22:59,680 --> 00:23:02,760 regels over milieubelastende activiteiten uit het Bal... 303 00:23:02,880 --> 00:23:07,720 en regels over eisen aan de te stellen bouwactiviteit in het Bbl. 304 00:23:07,840 --> 00:23:13,040 De milieubelastende activiteit windturbine staat in paragraaf 3.2.4 van het Bal. 305 00:23:13,160 --> 00:23:16,640 Deze activiteit kan schadelijk zijn voor het milieu. 306 00:23:16,760 --> 00:23:21,520 De nadelige gevolgen zijn vooral geluid en gevolgen voor externe veiligheid. 307 00:23:26,320 --> 00:23:31,040 Provincies geven in hun beleid aan wat de ambities zijn op het gebied van windenergie... 308 00:23:31,160 --> 00:23:33,480 en welke ruimtelijke consequenties dit heeft. 309 00:23:33,600 --> 00:23:38,280 Hierbij houden ze rekening met de door het Rijk geformuleerde energieopgave. 310 00:23:38,400 --> 00:23:43,520 Windturbines hebben een groot ruimtebeslag door hun hoogte en omgang van de wieken. 311 00:23:43,640 --> 00:23:48,280 Omdat ze voldoende wind moeten vangen, is er ook ruimte rond de windturbines nodig. 312 00:23:48,400 --> 00:23:53,560 Windturbines worden vaak in windparken gerealiseerd, bijvoorbeeld langs wegen. 313 00:23:53,680 --> 00:23:59,520 Bij windparken gaat het om relatief grote locaties, vaak meerdere hectares. 314 00:23:59,640 --> 00:24:03,600 Mogelijke locaties liggen daarom meestal in het buitengebied. 315 00:24:03,720 --> 00:24:07,440 Voor alle windturbines die onder artikel 3.11 van het Bal vallen... 316 00:24:07,560 --> 00:24:12,160 gelden ook de direct werkende regels uit hoofdstuk 4, paragraaf 4.30. 317 00:24:12,280 --> 00:24:15,480 Deze regels richten zich op externe veiligheid. 318 00:24:15,600 --> 00:24:19,520 In alle gevallen is de ruimtelijke inpassing een belangrijk aspect. 319 00:24:19,640 --> 00:24:22,880 Door de omvang van de windturbines en de oppervlakte van windparken... 320 00:24:23,000 --> 00:24:26,280 hebben deze een belangrijke invloed op het ruimtelijk beeld. 321 00:24:27,280 --> 00:24:31,760 De provincie borgt haar beleid via regels in de provinciale verordening. 322 00:24:31,880 --> 00:24:34,640 Dit kan bijvoorbeeld door locaties aan te wijzen... 323 00:24:34,760 --> 00:24:38,560 en individuele windturbines in het buitengebied niet toe te staan. 324 00:24:43,400 --> 00:24:48,080 De gemeente heeft vooral een taak bij de lokale inpassing van kleinere windparken... 325 00:24:48,200 --> 00:24:54,320 en kleine windturbines, al dan niet op gebouwen. Deze kleinere windparken of windturbines... 326 00:24:54,440 --> 00:24:57,640 kunnen bijvoorbeeld een plek krijgen op bedrijventerreinen. 327 00:24:57,760 --> 00:25:03,200 Hierbij is de ruimtelijke en landschappelijke inpassing een belangrijk aspect. 328 00:25:03,320 --> 00:25:06,280 De gemeente geeft in haar Omgevingsvisie aan... 329 00:25:06,400 --> 00:25:09,520 of er binnen de gemeente ruimte beschikbaar is voor windturbines... 330 00:25:09,640 --> 00:25:12,880 en welke locaties daarvoor aangewezen zijn. 331 00:25:13,000 --> 00:25:16,800 Hiermee houdt de gemeente rekening met de energieopgave van het Rijk... 332 00:25:16,920 --> 00:25:19,640 en het beleid van de provincie. 333 00:25:20,640 --> 00:25:23,320 Individuele windturbines zijn vaak kleiner... 334 00:25:23,440 --> 00:25:27,880 en kunnen bijvoorbeeld op een agrarisch perceel of op gebouwen worden gerealiseerd. 335 00:25:28,000 --> 00:25:33,120 Ook hier is voldoende windvang belangrijk en er is dus ruimte nodig rond de windturbine. 336 00:25:33,240 --> 00:25:39,200 De regels uit paragraaf 3.2.4 van het Bal gelden niet voor kleinere windturbines. 337 00:25:39,320 --> 00:25:41,400 De gemeente kan, als dat nodig is... 338 00:25:41,520 --> 00:25:46,600 in het omgevingsplan lokaal wel eisen stellen aan kleinere turbines. 339 00:25:46,720 --> 00:25:50,640 De toelatingsregels voor windturbines staan in het omgevingsplan. 340 00:25:51,640 --> 00:25:54,440 Voor windparken die zijn toegelaten via een projectbesluit... 341 00:25:54,560 --> 00:25:58,120 komen deze regels via het projectbesluit in het omgevingsplan. 342 00:25:58,240 --> 00:26:02,200 Dit geldt ook voor geluidregels en slagschaduwregels. 343 00:26:02,320 --> 00:26:07,560 Daarbij geldt steeds dat het moet gaan om een evenwichtige toedeling van functies en locaties. 344 00:26:07,680 --> 00:26:12,080 Het bouwen van één of meerdere windturbines op land kan pas van start... 345 00:26:12,200 --> 00:26:16,040 als het concrete bouwplan op die locatie is toegelaten. 346 00:26:16,160 --> 00:26:18,720 Dit wordt in het omgevingsplan gedaan. 347 00:26:18,840 --> 00:26:24,280 Daarnaast moeten de windturbines voldoen aan de technische bouwregels uit het Bbl. 348 00:26:24,400 --> 00:26:27,320 Het is mogelijk om in het omgevingsplan een artikel op te nemen... 349 00:26:27,440 --> 00:26:30,880 om omwonenden deel te laten nemen in de opbrengsten van windturbines. 350 00:26:31,000 --> 00:26:34,880 Dat zou kunnen schelen bij het accepteren van windparken in de omgeving. 351 00:26:39,640 --> 00:26:44,040 Het Rijk en de provincies laten windparken toe via het projectbesluit. 352 00:26:44,160 --> 00:26:48,080 Dit projectbesluit vervangt een deel van de regels van het omgevingsplan... 353 00:26:48,200 --> 00:26:51,800 specifiek gericht op het toelaten van de windturbines. 354 00:26:51,920 --> 00:26:55,920 De inpassing van de windturbine moet daarbij zorgvuldig plaatsvinden... 355 00:26:56,040 --> 00:26:59,760 zodat er een evenwichtige toedeling van functies ontstaat. 356 00:26:59,880 --> 00:27:04,320 Landelijk en regionaal gaat het om de vraag of het windpark op de juiste plek ligt. 357 00:27:04,440 --> 00:27:06,640 Hierbij is vooral de ruimtelijke inpassing van belang... 358 00:27:06,760 --> 00:27:09,360 maar ook andere omgevingsthema's kunnen een rol spelen. 359 00:27:14,000 --> 00:27:16,920 De Omgevingsvergunning milieubelastende activiteiten is nodig... 360 00:27:17,040 --> 00:27:22,720 voor drie of meer windturbines in een windpark. Hierbij is ook een milieueffectbeoordeling nodig. 361 00:27:22,840 --> 00:27:26,400 Vaak is nog een omgevingsvergunning nodig voor Natura 2000... 362 00:27:26,520 --> 00:27:32,560 een beperkingengebied langs snel- of waterwegen en voor flora en fauna bij de aanleg. 363 00:27:37,200 --> 00:27:39,720 Zonnepanelen kunnen op gebouwen worden gerealiseerd... 364 00:27:39,840 --> 00:27:43,040 zoals op woningen, bedrijfsgebouwen en scholen... 365 00:27:43,160 --> 00:27:47,360 maar er zijn ook grootschalige zonneparken en zonneweides in landelijk gebied. 366 00:27:47,480 --> 00:27:53,000 Dit verschil komt tot uiting in de regels bij het toelaten en plaatsen van zonnepanelen. 367 00:27:53,120 --> 00:27:55,560 Het plaatsen van zonnepanelen op een dak van een gebouw... 368 00:27:55,680 --> 00:27:58,840 is onder bepaalde voorwaarden vergunningsvrij toegestaan. 369 00:27:58,960 --> 00:28:03,640 De lokale bouw- en gebruiksregels voor zonnepanelen staan in het omgevingsplan. 370 00:28:03,760 --> 00:28:08,400 In het Bbl staan de technische bouwregels voor het bouwen van bouwwerken. 371 00:28:08,520 --> 00:28:10,520 Een zonnepaneel in een zonneweide... 372 00:28:10,640 --> 00:28:15,200 wordt in het Bbl aangemerkt als een bouwwerk niet zijnde een gebouw. 373 00:28:15,320 --> 00:28:18,880 Zonnepanelen kunnen ook op bijzondere locaties of gebouwen geplaatst worden... 374 00:28:19,000 --> 00:28:23,840 zoals een natuurgebied, een beperkingengebied van een rijksweg of op een monument. 375 00:28:23,960 --> 00:28:28,240 Hiervoor zijn vergunningen nodig waarin specifieke bouwregels kunnen staan. 376 00:28:28,360 --> 00:28:33,000 Om de energietransitie te realiseren kan ook een programma worden ingezet. 377 00:28:33,120 --> 00:28:37,600 Een programma kan bijvoorbeeld de samenwerking met stakeholders weergeven. 378 00:28:37,720 --> 00:28:39,600 De gemeente kan het programma inzetten... 379 00:28:39,720 --> 00:28:44,200 om de stakeholders te overtuigen mee te doen met de energietransitie. 380 00:28:44,320 --> 00:28:46,680 Zo kan het programma een goed instrument zijn... 381 00:28:46,800 --> 00:28:51,600 door bijvoorbeeld subsidies op te nemen of voorlichtingscampagnes te voeren. 382 00:28:51,720 --> 00:28:55,000 Wel kan het uiterlijk van woningen er anders uit gaan zien. 383 00:28:55,120 --> 00:28:58,480 Het omgevingsplan kan dan uitkomst bieden, door bijvoorbeeld: 384 00:28:58,600 --> 00:29:01,560 1. Regels in een bestemmingsplan. 385 00:29:01,680 --> 00:29:04,000 Het kan zijn dat de voorgevelrooilijn in de weg zit... 386 00:29:04,120 --> 00:29:07,760 bij het aanbrengen van extra isolatie tegen de voorgevel. 387 00:29:07,880 --> 00:29:11,240 Een mogelijk oplossing is: Maak een uitzondering voor verduurzaming... 388 00:29:11,360 --> 00:29:15,640 al dan niet met een afwijking van het bestemmings- of omgevingsplan. 389 00:29:15,760 --> 00:29:18,200 2. Welstandseisen. 390 00:29:18,320 --> 00:29:22,200 Deze welstandseisen kunnen duurzame kozijnen en ramen belemmeren. 391 00:29:22,320 --> 00:29:24,040 Denk dan in oplossingen. 392 00:29:24,160 --> 00:29:28,880 Kijk of de welstandsnota of het welstandsbeleid regels heeft die in de weg staan. 393 00:29:29,000 --> 00:29:31,760 Er kan gebruik gemaakt worden om de regels aan te passen... 394 00:29:31,880 --> 00:29:34,200 als het gaat om het belang van duurzaamheid. 395 00:29:34,320 --> 00:29:36,480 Van tevoren kan de afweging gemaakt worden... 396 00:29:36,600 --> 00:29:40,680 tussen welstand, ruimtelijke kwaliteit en het belang van verduurzaming. 397 00:29:45,480 --> 00:29:50,320 Gemeenten maken een afweging op welke locaties zonneweides toegelaten kunnen worden. 398 00:29:50,440 --> 00:29:55,720 Hierbij spelen verschillende omgevingsthema's een rol, zoals ruimtelijke inpassing en natuur. 399 00:29:55,840 --> 00:29:59,240 Bij zonneweides speelt inpassing op een hoger schaalniveau. 400 00:29:59,360 --> 00:30:03,440 Op het niveau van de stad of het dorp gaat het om de vraag welke locatie geschikt is. 401 00:30:03,560 --> 00:30:06,240 Binnen het stedelijk gebied of in het buitengebied? 402 00:30:06,360 --> 00:30:10,440 Kiest de gemeente voor één grote zonneweide of liever meerdere kleinere locaties? 403 00:30:10,560 --> 00:30:13,400 Daarbij zijn ook cultuurhistorische waarden van belang. 404 00:30:13,520 --> 00:30:16,720 Van belang is dat de structuurbepalende elementen behouden blijven... 405 00:30:16,840 --> 00:30:20,680 en de ruimtelijke inpassing passend is bij het landschap. 406 00:30:20,800 --> 00:30:24,200 Op de locatie zelf is het van belang dat er rekening mee wordt gehouden... 407 00:30:24,320 --> 00:30:26,560 of de omgeving last kan hebben van de zonneweide... 408 00:30:26,680 --> 00:30:32,280 door belemmering of vervuiling van het uitzicht. Ook reflectie kan daarbij een rol spelen. 409 00:30:32,400 --> 00:30:37,920 Voor een zorgvuldige inpassing in de omgeving kunnen ook maatregelen nodig zijn. 410 00:30:38,040 --> 00:30:41,880 Denk dan bijvoorbeeld aan een aarden wal of beplanting rondom de zonneweide. 411 00:30:46,680 --> 00:30:50,000 Bodemenergiesystemen, waaronder warmte-koudeopslag... 412 00:30:50,120 --> 00:30:54,440 vallen onder hoofdstuk 2 tot en met 5 van het Besluit activiteiten leefomgeving. 413 00:30:54,560 --> 00:30:56,840 Daarbij zal blijken dat de regels primair geschreven zijn... 414 00:30:56,960 --> 00:31:00,520 voor het individueel aanleggen en gebruiken van een bodemenergiesysteem... 415 00:31:00,640 --> 00:31:04,440 en uitgaan van wie het eerst komt, het eerst maalt. 416 00:31:04,560 --> 00:31:07,760 Als een meer planmatige inzet van bodemenergie wenselijk is... 417 00:31:07,880 --> 00:31:11,080 vereist dit een actie op decentraal niveau. 418 00:31:11,200 --> 00:31:15,920 Uit de systematiek van het Bal, artikel 2.15, in samenhang met de wet... 419 00:31:16,040 --> 00:31:21,240 volgt dat in decentrale regels ook aanvullende vergunningplichten kunnen worden ingesteld. 420 00:31:21,360 --> 00:31:25,360 Voor de milieubelastende activiteit kan de gemeente dit doen in het omgevingsplan... 421 00:31:25,480 --> 00:31:28,040 en de provincie in de omgevingsverordening. 422 00:31:28,160 --> 00:31:31,240 Voor lozingsactiviteiten op een oppervlaktewaterlichaam... 423 00:31:31,360 --> 00:31:33,040 en een zuiveringtechnisch werk... 424 00:31:33,160 --> 00:31:36,320 kan het waterschap dat doen in de waterschapsverordening. 425 00:31:36,440 --> 00:31:40,160 De gemeenten of de provincies kunnen vanaf de inwerkingtreding van de wet... 426 00:31:40,280 --> 00:31:43,440 de bruidsschat omzetten in eigen regels in het omgevingsplan... 427 00:31:43,560 --> 00:31:46,560 en bijvoorbeeld decentrale vergunningplichten aanpassen. 428 00:31:46,680 --> 00:31:49,080 Ook met bovenstaande vergunningplicht in de bruidsschat... 429 00:31:49,200 --> 00:31:53,320 wordt eigenlijk nog uitgegaan van de systematiek wie het eerst komt, het eerst maalt. 430 00:31:53,440 --> 00:31:57,400 Als de gemeente of provincie dat zouden willen doorbreken, dan vereist dat een actie. 431 00:31:57,520 --> 00:32:00,600 Er zijn in grote lijnen twee mogelijkheden om dat te doen: 432 00:32:00,720 --> 00:32:04,640 1. Door in het omgevingsplan of de omgevingsverordening regels te stellen... 433 00:32:04,760 --> 00:32:07,560 gericht op planmatige verdeling van de gebruiksruimte. 434 00:32:07,680 --> 00:32:10,440 2. Door het vaststellen van beoordelingsregels... 435 00:32:10,560 --> 00:32:14,680 over het verlenen van de vergunningen voor de milieubelastende activiteit. 436 00:32:14,800 --> 00:32:17,920 Een voorbeeld is de Binckhorst in Den Haag. 437 00:32:18,040 --> 00:32:21,680 Hier speelt de vraag hoe projectontwikkelaars kunnen worden meegenomen... 438 00:32:21,800 --> 00:32:24,400 in de planontwikkeling van de gemeente. 439 00:32:24,520 --> 00:32:28,320 En hoe zorg je dat er optimaal gebruik wordt gemaakt van de ondergrond? 440 00:32:28,440 --> 00:32:32,760 De gemeente Den Haag deed mee als pilot met de nieuwe wijk Binckhorst. 441 00:32:32,880 --> 00:32:38,120 Dit bedrijventerrein transformeert naar een woonwijk. In het kader van het wijkwarmteplan... 442 00:32:38,240 --> 00:32:41,520 heeft de gemeente onderzoek gedaan naar verschillende alternatieven... 443 00:32:41,640 --> 00:32:45,040 voor de inzet van duurzame energie in de wijk. 444 00:32:45,160 --> 00:32:49,640 warmte-koudeopslag, WKO, is hiervoor belangrijk. 445 00:32:49,760 --> 00:32:54,280 Het gevaar is dat elk nieuw wooncomplex z'n eigen WKO realiseert. 446 00:32:54,400 --> 00:32:57,400 Hiervoor zit niet voldoende energie in de ondergrond. 447 00:32:57,520 --> 00:33:03,240 Collectieve warmtenetten of een plicht aan te sluiten op een bestaand net is daarom nodig. 448 00:33:04,240 --> 00:33:08,960 Het Bal biedt niet de mogelijkheid om dit in een omgevingsplan te regelen. 449 00:33:09,080 --> 00:33:12,120 Overigens zijn de Warmtewet en de Gaswet nog in ontwikkeling. 450 00:33:12,240 --> 00:33:15,520 Die bepalen mogelijk in de toekomst dat dit wel mogelijk is. 451 00:33:15,640 --> 00:33:21,440 De gemeente kan daarmee nu niet direct sturen op een duurzame collectieve energievoorziening. 452 00:33:21,560 --> 00:33:24,680 Wel kunnen gemeenten in het omgevingsplan regels opnemen... 453 00:33:24,800 --> 00:33:29,120 die ingaan op technische eisen of de gebruiksruimte van de ondergrond. 454 00:33:29,240 --> 00:33:33,560 Denk hierbij aan de omvang van de WKO of het gebruik van de ondergrond. 455 00:33:33,680 --> 00:33:38,080 Dit vraagt om het slim inzetten van de mogelijkheden binnen de Omgevingswet. 456 00:33:38,200 --> 00:33:41,200 Een gemeente kan bijvoorbeeld gezamenlijk gebruik van buisleidingen... 457 00:33:41,320 --> 00:33:47,480 in maatwerkregels voorschrijven. Dit zorgt ervoor dat een collectief systeem aandacht krijgt. 458 00:33:52,120 --> 00:33:56,880 Voor nieuwbouw is regulering en het afdwingen van maatregelen in verband met verduurzaming... 459 00:33:57,000 --> 00:34:00,920 zowel onder het huidige als het nieuwe recht, makkelijker. 460 00:34:01,040 --> 00:34:05,320 Er is een toetsmoment, bijvoorbeeld toestemming om af te wijken van het bestemmingsplan... 461 00:34:05,440 --> 00:34:08,440 en daarmee kunnen voorwaarden gekoppeld worden. 462 00:34:08,560 --> 00:34:13,240 Een eventuele inbreuk op het eigendomsrecht speelt een rol, evenals het feit dat besluiten... 463 00:34:13,360 --> 00:34:16,960 aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur moeten voldoen. 464 00:34:17,080 --> 00:34:20,280 In verband met het evenredigheidsbeginsel is bijvoorbeeld een motivering... 465 00:34:20,400 --> 00:34:25,000 die mede gericht is op 'haalbaarheid en betaalbaarheid' altijd nodig. 466 00:34:25,120 --> 00:34:31,040 Soms zullen maatregelen moeten leiden tot financiële compensatie van burgers en bedrijven. 467 00:34:31,160 --> 00:34:36,280 Onder het nieuwe recht is het indirect afdwingen van energiezuiniger gebruik veel makkelijker... 468 00:34:36,400 --> 00:34:41,640 doordat de instrumentenkoffer en de variëteit aan regels in het omgevingsplan groter is. 469 00:34:41,760 --> 00:34:47,640 Het is daarbij wel zo dat voor bestaande bouw meer motivering, vanuit beleid, nodig is... 470 00:34:47,760 --> 00:34:50,280 en met name ook tijdige aankondiging en dergelijke... 471 00:34:50,400 --> 00:34:54,240 om een evenredig, proportioneel besluit te kunnen nemen. 472 00:34:54,360 --> 00:34:55,880 Vanuit Maastricht was de vraag... 473 00:34:56,000 --> 00:35:01,320 of je een vollooprisico van warmtenetten kan beheersen vanuit het omgevingsplan. 474 00:35:01,440 --> 00:35:04,880 Door in het omgevingsplan de verplichting van aansluiting op te nemen... 475 00:35:05,000 --> 00:35:09,280 geef je het warmtebedrijf zekerheid van afname van warmte. 476 00:35:09,400 --> 00:35:14,320 Het is echter de vraag of dit de enige mogelijkheid is of dat er ook alternatieven zijn. 477 00:35:14,440 --> 00:35:18,040 Het kan zijn dat een monopoliepositie de prijs gaat opdrijven. 478 00:35:19,040 --> 00:35:23,040 De aanwijzing van aardgasvrije wijken kan plaatsvinden in het omgevingsplan... 479 00:35:23,160 --> 00:35:26,680 omgevingsvisie en omgevingsprogramma. 480 00:35:26,800 --> 00:35:30,960 De benoeming in het plan is bindend en daarom niet altijd voor de hand. 481 00:35:31,080 --> 00:35:35,600 Het is maar de vraag hoe dwingend je wilt zijn en welke alternatieven er voor warmte zijn. 482 00:35:35,720 --> 00:35:39,040 Dit hangt ook af van de rol die je als gemeente wilt spelen. 483 00:35:40,040 --> 00:35:41,760 Groningen is op zoek naar een strategie... 484 00:35:41,880 --> 00:35:46,160 voor de wijze waarop huiseigenaren verplicht worden van het gas af te gaan. 485 00:35:46,280 --> 00:35:49,280 Door de wijkaanpak te verankeren in het instrument programma... 486 00:35:49,400 --> 00:35:51,240 ontstaat een juridische doorwerking... 487 00:35:51,360 --> 00:35:56,080 waarmee planregels uiteindelijk makkelijker geschreven kunnen worden. 488 00:35:56,200 --> 00:35:59,000 U kunt in het omgevingsplan gebodsbepalingen opnemen... 489 00:35:59,120 --> 00:36:01,880 waardoor huishoudens van het gas af gaan. 490 00:36:02,000 --> 00:36:07,200 Hierbij moet u wel altijd rekening houden met de algemene beginselen van behoorlijke bestuur. 491 00:36:07,320 --> 00:36:12,440 Dit kan bijvoorbeeld door voldoende tijd te geven en alternatieven aan te bieden. 492 00:36:12,560 --> 00:36:16,320 In de omgevingsvisie kan de Transitievisie Warmte worden opgenomen... 493 00:36:16,440 --> 00:36:21,360 met daarin de visie over wanneer een wijk van het gas wordt afgesloten. 494 00:36:21,480 --> 00:36:25,920 Met het instrument programma kan het Wijkuitvoeringsplan worden vormgegeven. 495 00:36:26,040 --> 00:36:29,400 In het omgevingsplan kunnen regels voor activiteiten worden opgenomen... 496 00:36:29,520 --> 00:36:33,040 die het gebruik van alternatieve energiebronnen mogelijk maken. 497 00:36:33,160 --> 00:36:37,400 Ook kan gekeken worden naar de verplichting tot aansluiting op een warmtenet... 498 00:36:37,520 --> 00:36:42,760 verplichte gebodsbepalingen en er kan nagedacht worden over mogelijk overgangsrecht. 499 00:36:42,880 --> 00:36:46,000 Het omgevingsplan zou op langere termijn een oplossing kunnen bieden... 500 00:36:46,120 --> 00:36:50,760 in de zin van gebodsbepalingen. Hier zit echter een aantal nadelen aan. 501 00:36:50,880 --> 00:36:54,000 Het vereist zorgvuldige voorbereiding en bekendmaking... 502 00:36:54,120 --> 00:36:57,200 er moet een lange termijn van voorzienbaarheid in acht genomen worden... 503 00:36:57,320 --> 00:37:01,880 en de maatregel moet evenredig zijn ten opzichte van alternatieven. 504 00:37:02,000 --> 00:37:04,200 Een programma kan bijdragen vanuit de doelen... 505 00:37:04,320 --> 00:37:07,440 die in de omgevingsvisie en Transitievisie Warmte zijn gesteld. 506 00:37:07,560 --> 00:37:12,160 Kan dat niet ook in het omgevingsplan, dat voor derden juridisch bindend is? 507 00:37:12,280 --> 00:37:16,360 Pilotgemeente Maastricht kwam tot de conclusie dat het niet mogelijk is... 508 00:37:16,480 --> 00:37:20,960 om met het omgevingsplan het aardgasvrij maken van woningen af te dwingen. 509 00:37:21,080 --> 00:37:23,120 De Gaswet belemmert dat. 510 00:37:23,240 --> 00:37:28,280 Maastricht zegt: Stel je als gemeente de vraag welke rol je wilt aannemen in deze transitie. 511 00:37:28,400 --> 00:37:29,960 Bij een dwingende rolopvatting... 512 00:37:30,080 --> 00:37:34,200 is een aardgasvrije omgevingswaarde in het omgevingsplan mogelijk interessant. 513 00:37:34,320 --> 00:37:37,240 Kies je voor een faciliterende of stimulerende rol... 514 00:37:37,360 --> 00:37:40,560 dan is een vrijwillig programma het meest geschikte instrument. 515 00:37:45,080 --> 00:37:49,320 De Omgevingswet biedt de kans om een opgave integraal en breed op te pakken... 516 00:37:49,440 --> 00:37:52,800 meer dan nu het geval is in de Wet ruimtelijke ordening. 517 00:37:52,920 --> 00:37:55,280 Niet alleen een goede ruimtelijke ordening staat centraal... 518 00:37:55,400 --> 00:38:01,360 maar ook de gehele fysieke leefomgeving met duurzaamheidsvereisten en de energietransitie. 519 00:38:01,480 --> 00:38:04,160 Ik heb in dit webcollege enkele thema's behandeld... 520 00:38:04,280 --> 00:38:08,800 maar elke keer geldt wel dat deze thema's integraal moeten worden benaderd. 521 00:38:08,920 --> 00:38:10,920 De Omgevingswet biedt goede instrumenten... 522 00:38:11,040 --> 00:38:15,520 om de energietransitie beleidsmatig en juridisch te verankeren. 523 00:38:15,640 --> 00:38:19,240 Er is een wisselwerking nodig tussen de instrumenten omgevingsvisie... 524 00:38:19,360 --> 00:38:23,600 programma, omgevingsplan en het doel dat gemeenten voor ogen hebben. 525 00:38:23,720 --> 00:38:27,200 De vraag wordt dan: Welke eigenschappen zoek ik in een instrument... 526 00:38:27,320 --> 00:38:32,640 om een concreet doel voor de opgave, in dit geval de energietransitie, te bereiken? 527 00:38:32,760 --> 00:38:35,080 Afhankelijk van het thema kijkt u naar de kaders... 528 00:38:35,200 --> 00:38:38,040 en naar welk instrument het meest voor de hand ligt. 529 00:38:38,160 --> 00:38:40,800 Vaak is dat het omgevingsplan, maar het kan ook zijn... 530 00:38:40,920 --> 00:38:45,400 dat eerst via de omgevingsvisie en het programma gekeken wordt wat mogelijk is. 531 00:38:45,520 --> 00:38:48,480 Het programma kan enerzijds een verleidingsinstrument zijn... 532 00:38:48,600 --> 00:38:52,680 en anderzijds is het ook een manier om tot afspraken te komen. 533 00:38:52,800 --> 00:38:56,760 Daarnaast is het programma vaak ook een instrument voor uitvoering. 534 00:38:56,880 --> 00:39:00,840 Daar kan duidelijk in staan wat men later gaat borgen via een omgevingsplan... 535 00:39:00,960 --> 00:39:03,520 een omgevingsverordening of een projectbesluit. 536 00:39:03,640 --> 00:39:07,040 U heeft nu vandaag heel veel informatie over u heen gekregen... 537 00:39:07,160 --> 00:39:12,920 over hoe het werkt als u de energietransitie wilt borgen in de instrumenten van de Omgevingswet. 538 00:39:13,040 --> 00:39:16,560 Al die informatie heeft u waarschijnlijk niet meteen op kunnen slaan. 539 00:39:16,680 --> 00:39:19,920 Kijk daarom nog eens een keer bij: Aan de slag met de Omgevingswet... 540 00:39:20,040 --> 00:39:23,320 of bij Nationaal Programma Regionale Energiestrategie. 541 00:39:23,440 --> 00:39:26,200 Heel veel succes en voor nu: bedankt.