Rol waterschappen in relatie tot omgevingsvisies
De Omgevingswet verplicht gemeenten, provincies en het Rijk omgevingsvisies op te stellen (artikel 3.1). Het waterschap kent zo’n verplichting niet. Wat is dan de rol van het waterschap in relatie tot omgevingsvisies? Daarover gaat deze pagina.
Thema water onderbrengen is een uitdaging
De omgevingsvisies gaan over het beheer, beschermen en benutten van de fysieke leefomgeving. Het watersysteem is onderdeel van die fysieke leefomgeving. In de praktijk blijkt dat het een uitdaging is het thema water onder te brengen in de omgevingsvisies.
Wat de Omgevingswet regelt
De provincie en de gemeente moeten rekening houden met de taken en bevoegdheden van andere bestuursorganen. Dat staat in artikel 2.2 van de Omgevingswet.
Ook moeten gemeenten het waterbelang betrekken in hun omgevingsvisies.
Met ingang van de Omgevingswet vervangt het begrip 'weging van het waterbelang' de term watertoets. Gemeenten moeten bij de totstandkoming van het omgevingsplan rekening houden met de gevolgen voor het beheer van watersystemen. Dat staat in artikel 5.37 van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). Meer informatie vindt u op de pagina Beschermen van waterbelangen.
Hoe gemeenten en waterschappen kunnen samenwerken
De waterschappen hebben kennis en kunde in huis over het watersysteem. Maar de manier waarop gemeenten en provincies de waterschappen betrekken, verschilt. Sommige waterschappen zijn penvoerder van de waterparagraaf in de omgevingsvisie. Andere waterschappen denken mee in het voortraject.
Ervaringen uit pilotprojecten
De wetgever acht samenwerking onder de Omgevingswet vanzelfsprekend. Maar hoe dan, de manier waarop, schrijft de wet niet voor. Uit diverse pilotprojecten zijn echter wel een aantal tips te halen.
Zowel de gemeenten als het waterschap moeten aan het begin van het traject weten wat ze willen. Het is belangrijk de eigen doelen en ambities te kennen. Om zo een goed gesprek te kunnen voeren over gemeenschappelijke opgaven.
Beleidsdocument
Waterschappen stellen zelf geen omgevingsvisie op. Ze hebben wel beleidsdoelen. Het is de bedoeling dat ze hun beleid inbrengen als provincies hun omgevingsvisies opstellen. En dit gebeurt ook. Zo deed trainee Mandy van Kouwen in 2017 een peiling onder de waterschappen. Daaruit bleek dat 94% van de waterschappen betrokken is bij het opstellen van een of meer provinciale omgevingsvisies.
Het waterschap kan als waterbeheerder zijn ambities en beleidskeuzes wel in een visie of ander beleidsdocument aangeven. Dat kan bijvoorbeeld een Wateragenda zijn, die de waterbelangen integraal in beeld brengt. Ook kan het waterschap strategische onderdelen opnemen in het (wel verplichte) waterbeheerprogramma.
Benoem waterwaarden en koppel ze aan opgaven
Het thema water raakt elk werkveld, elke discipline en elke planfase. Dit aspect heeft niet alleen een plaats in de omgevingsvisie. Het werkt ook door naar andere instrumenten van de Omgevingswet.
Water verbindt en is een belangrijke drager van de ruimtelijke kwaliteit in de fysieke leefomgeving. Water is ook een vertrekpunt voor de dialoog met de samenleving. De uitdaging is om de waterwaarden te benoemen. En die te koppelen aan de maatschappelijke opgaven in een gebied. Niet alleen om het aspect water te verankeren. Maar juist om de integrale belangen te zoeken en te benadrukken. In het gesprek met elkaar komt u tot verdieping. Zo voorkomen waterschappen dat het blijft bij inhoudelijke input aanleveren.
Proactieve houding
Dit alles vraagt om een proactieve houding van waterschappen. Dat kan flink wat tijd kosten. Bovendien vraagt het om een combinatie van competenties. Vanuit het waterschap wilt u zowel optreden als inhoudelijk expert, als een verbinder zijn van belangen. Is dat niet in 1 persoon te verenigen? Zorg er dan voor dat deze competenties in teamverband aanwezig zijn.
Tips
- Ken uw belangen en ambities.
- Maak tijdig afspraken over de wijze en mate van input. Dat geldt zowel voor de gemeente als voor het waterschap.
- Beschouw de omgevingsvisies als onderdeel van een doorlopend gesprek. Een terugkerende dialoog over ambities, opgaven en kansen in een gebied.
- Creëer ruimte om te oefenen met het verbinden van zowel proces als inhoud.
Voorbeelden
- Blauwe Omgevingsvisie 2050 van het waterschap Vallei en Veluwe, ontwikkeld in de geest van de Omgevingswet en met water als ordenend principe (de waterschapsvisie wordt soms ook wel blauwe omgevingsvisie genoemd, oftewel Bovi)
- Pilot Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden
- Omgevingsvisie van de gemeente Peel en Maas