Fysieke leefomgeving

Geen afgebakende definitie

Het begrip fysieke leefomgeving bepaalt tot waar de Omgevingswet geldt. Wanneer er geen sprake is van fysieke leefomgeving, dan is de Omgevingswet niet van toepassing. Een afgebakende definitie van de fysieke leefomgeving is er niet.

De wetgever heeft precies bepaald welke activiteiten uit de fysieke leefomgeving de rijksregels (algemene maatregelen van bestuur) kunnen en mogen regelen. Zie de artikelen 4.3 en 5.1 van de Omgevingswet. Gemeenten, provincies en waterschappen zijn veel vrijer om te  bepalen welke activiteiten onder de fysieke leefomgeving vallen.

Enkele uitgangspunten

In de wet staat een opsomming van onderdelen die in elk geval onder de fysieke leefomgeving vallen:

• bouwwerken
• infrastructuur
• water
• watersystemen
• bodem
• lucht
• landschappen
• natuur
• cultureel erfgoed
• werelderfgoed

Deze opsomming is formeel niet uitputtend. De wetgever heeft gekozen voor een 'in ieder geval'-formulering om discussies over het toepassingsbereik in grensgevallen te voorkomen. Een voorbeeld is een dode boom. Die behoort onmiskenbaar tot de fysieke leefomgeving, maar zullen sommigen niet direct herkennen als natuur.

De natuurlijke omgeving, waaronder ook cultuurlandschappen, behoort geheel tot de fysieke leefomgeving. Onder de natuurlijke omgeving vallen ook onderdelen als lucht, water, bodem en natuur.

Ook door de mens gemaakte objecten kunnen tot de fysieke leefomgeving horen. Vooral objecten die langdurig op dezelfde plek staan, vormen hiervan onderdeel. Zo vallen bouwwerken wel onder de fysieke leefomgeving, maar voertuigen niet. Ondergrondse afvalcontainers behoren er wel toe, vrijstaande glasbakken weer niet. Bomen en fruitboomgaarden horen tot de fysieke leefomgeving, maar landbouwgewassen weer niet, omdat deze maar enkele maanden aanwezig zijn.

Gevolgen voor de mens

De Omgevingswet bepaalt uitdrukkelijk dat gevolgen voor de leefomgeving ook gevolgen voor de mens omvatten. Een van de doelen van de wet is immers het beschermen van de veiligheid en de gezondheid van de mens en zijn omgevingskwaliteit.

De activiteiten bepalen ook wanneer de wet geldt

Niet alleen de fysieke leefomgeving bepaalt wanneer de wet geldt, maar ook de activiteiten die in deze wet staan. Hieronder valt bijvoorbeeld het wijzigen van onderdelen van de leefomgeving. Maar ook het wijzigen van het gebruik van onderdelen. Denk hierbij aan het aanleggen van een weg. Of het wijzigen van het gebruik van een pand. Ook kan de gemeente regels stellen over bijvoorbeeld het plaatsen van voertuigen, rolcontainers of glasbakken.

Met activiteiten bedoelt de wetgever niet alleen het 'doen', maar ook het 'nalaten'. Het niet aanbrengen van geluidwerende voorzieningen kan immers van invloed zijn op de fysieke leefomgeving.

Andere wet gaat voor

De Omgevingswet treedt terug wanneer een andere wet een onderdeel van de fysieke leefomgeving uitputtend regelt. Zie artikel 1.4 van de Omgevingswet. Dat betekent bijvoorbeeld dat een gemeente geen voorschriften in het omgevingsplan of een omgevingsvergunning over zo’n onderwerp mag opnemen.

De vraag is natuurlijk wanneer een andere wet een bepaald onderwerp uitputtend regelt. De Telecommunicatiewet bevat bijvoorbeeld een gedoogplicht voor kabels in of boven de grond. Regelgeving op grond van de Omgevingswet regelt dit dus niet. De Telecommunicatiewet regelt weer niet het bouwen van een Antennemast. Het Besluit bouwwerken regelgeving en het omgevingsplan mogen hier dus voorschriften voor bevatten.