Op welke plekken beoordeling van de luchtkwaliteit plaatsvindt

Vooral in aandachtsgebieden moet de overheid de luchtkwaliteit beoordelen. In aandachtsgebieden kunnen omgevingswaarden overschreden worden. Uitgangspunt is dat beoordeling plaatsvindt op plekken waar mensen blootgesteld worden aan luchtvervuiling. Er zijn daarom ook locaties waar nooit toetsing of monitoring nodig is.

Inhoud

Gezondheid beschermen

De beoordeling van de luchtkwaliteit vindt niet overal plaats. De omgevingswaarden beschermen de kwaliteit van de buitenlucht en daarmee de gezondheid van mensen. De beoordeling vindt dus plaats op locaties waar mensen zijn.

NIBM- activiteiten niet toetsen aan omgevingswaarden

Toetsen aan de omgevingswaarden voor luchtkwaliteit is niet nodig als een project of activiteit maar weinig bijdraagt aan luchtverontreiniging. In juridische termen heet dat: 'niet in betekenende mate' (NIBM).

Beoordeling in de aandachtsgebieden

De overheid moet vooral in de zogenoemde aandachtsgebieden de luchtkwaliteit toetsen en monitoren. Aandachtsgebieden zijn locaties met hogere concentraties stikstofdioxide (NO₂) en/of fijnstof (PM₁₀). Soms wordt hier een rijksomgevingswaarde overschreden. Of de achtergrondconcentratie is zo hoog, dat bij toevoeging van een nieuw project alsnog een rijksomgevingswaarde overschreden kan worden.

In een aandachtsgebied moet de overheid de rijksomgevingswaarden voor stikstofdioxide (NO₂) en fijnstof (PM₁₀) in acht nemen. Dit geldt voor de volgende besluiten binnen aandachtsgebieden:

De gemeente zorgt in een omgevingsplan voor het toelaten van activiteiten of het gebruik van wegen, vaarwegen en spoorwegen (artikel 5.51 van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl)).
De provincie deelt in een omgevingsverordening functies aan locaties toe (artikel 7.1 en afdeling 5.1 Bkl).
Een projectbesluit draagt in betekenende mate bij aan de concentratie van NO₂ of PM₁₀ (artikel 9.1 en afdeling 5.1 Bkl).

Waar liggen de aandachtsgebieden?

De aandachtsgebieden liggen vooral in de grotere agglomeraties. Het gaat om de stedelijke gebieden in en rondom Amsterdam/Haarlem, Den Haag/Leiden, Rotterdam/Dordrecht, Utrecht en Eindhoven. Dat staat in artikel 5.51 lid 2 van het Bkl. De gemeenten die onder deze agglomeraties vallen staan in artikel 2.38 van de Omgevingsregeling (waarbij de agglomeratie Heerlen-Kerkrade dus geen aandachtsgebied is).

Het ziet ernaar uit dat ook de gemeenten Arnhem en Etten-Leur aandachtsgebieden worden voor fijnstof en NO₂.

Daarnaast zijn er enkele gemeenten met relatief hoge fijnstofconcentraties door veehouderijen. Dit zijn volgens het Bkl ook aandachtsgebieden (artikel 5.51 lid 3).

Het is waarschijnlijk dat ook de PM₁₀ aandachtsgebieden zullen moeten worden aangepast aan de huidige inzichten omtrent de luchtkwaliteit.

Beoordeling buiten de aandachtsgebieden

In enkele situaties moet de overheid de luchtkwaliteit altijd beoordelen. Dus ook buiten de aandachtsgebieden. Dit zijn de volgende situaties:

bij een omgevingsvergunning voor een milieubelastende activiteit
bij de aanleg van een tunnel langer dan 100 meter, of als een tunnel wijzigt en daarbij minimaal 100 meter toeneemt
bij de aanleg van een autoweg of een autosnelweg

Locaties waar nooit toetsing nodig is

Op een aantal locaties is geen toetsing of monitoring van de luchtkwaliteit nodig, omdat:

mensen daar niet kunnen komen (toepasbaarheidsbeginsel) of
relatief kort verblijven (blootstellingscriterium) of
het gaat om arbeidsplaatsen

Toepasbaarheid

Op de volgende plaatsen is geen beoordeling van de luchtkwaliteit nodig:

locaties waar het publiek niet kan komen en waar geen vaste bewoning is
de rijbaan en middenberm van wegen, tenzij voetgangers toegang hebben tot de middenberm

De regel is namelijk, dat de luchtkwaliteit niet beoordeeld wordt op plekken die niet toegankelijk zijn voor het publiek. Daarom zijn deze plaatsen uitgezonderd van toetsing aan de omgevingswaarden voor luchtkwaliteit. Dit 'toepasbaarheidsbeginsel' komt op meerdere plekken voor in het Bkl:

artikel 5.52 (toelaten activiteiten in omgevingsplan)
artikel 8.17 (beoordelingsregels milieubelastende activiteit)
artikel 10.11 (monitoring omgevingswaarden luchtkwaliteit)

Representatieve blootstelling

Het bevoegd gezag beoordeelt de luchtkwaliteit op plaatsen waar representatieve blootstelling is. Dit betekent dat de blootstelling representatief is voor de plaats en de gemiddelde tijdsduur waarop iemand wordt blootgesteld. De gemiddelde tijdsduur van blootstelling moet daarbij 'significant' zijn ten opzichte van de 'middelingstijd van de omgevingswaarde'. Dit uitgangspunt wordt ook wel het blootstellingscriterium genoemd.

Voorbeeld

Toetsing aan de 24-uurgemiddelde concentratie PM10 in een park kan relevant zijn. Want de verblijftijd in een park is vaak significant ten opzichte van de middelingstijd van deze omgevingswaarde (24 uur). Maar op dezelfde plek is toetsing aan de jaargemiddelde concentratie NO₂ waarschijnlijk niet nodig. Want de verblijftijd in een park is over het algemeen niet significant ten opzichte van de middelingstijd van deze omgevingswaarde (jaar).

Het bevoegd gezag past het blootstellingscriterium ook toe bij de monitoring van luchtkwaliteit. Het blootstellingscriterium staat op verschillende plekken in de Omgevingsregeling, bijvoorbeeld in artikel 8.11 (toetsing van wegen) en artikel 8.17 (toetsen van milieubelastende activiteiten).

Meer uitleg en voorbeelden vindt u op een specifieke pagina over representatieve blootstelling.

Arbeidsplaatsen

De rijksomgevingswaarden voor luchtkwaliteit gelden niet voor arbeidsplaatsen (artikel 2.2 Bkl). Daar gelden namelijk de regels van het Arbeidsomstandighedenbesluit over luchtverversing. Het Bkl houdt de definitie van arbeidsplaats uit de Arborichtlijn aan. Hierdoor is ook een bedrijventerrein een arbeidsplaats. Hetzelfde geldt voor een bedrijfswoning.