Maatregel: kunstmatige menging

Algemeen

Microcystis bezit specifieke aanpassingen die slechts in een stabiele waterkolom voordeel bieden. Met name het bezit van drijfvermogen middels gas-vacuolen is een specifieke aanpassing. Daarnaast leidt menging in een diep meer tot een energietekort bij het fytoplankton. Dit doordat de dagelijkse lichtdosis wordt beperkt zodat ook de algengroei over het algemeen wordt beperkt.

Doel van de maatregel

Onderdrukken van drijflaagvormende cyanobacteriën.

Meren waar de maatregel is toegepast

Ga voor een uitgebreide beschrijving naar Onderzoek meren en plassen.

Maatregelen

In Nederland is de techniek bekend van de spaarbekkens in de Biesbosch en van de Nieuwe Meer.

In de Nieuwe Meer werd een menginstallatie geïnstalleerd (aëratie vanuit buizen op de bodem) om de overlast van Microcystis tegen te gaan. Dit was succesvol: de biomassa werd sterk gereduceerd. Drijflagen werden vrijwel niet meer waargenomen. De fytoplanktonsamenstelling verschoof van een cyanobacteriedominantie naar een gemengde populatie van groenwieren, diatomeeën en flagellaten.

In de zwemplas De Kuil wordt via een door de wind aangedreven menginstallatie stratificatie van de plas voorkomen. Doel van deze ingreep is het wegnemen van de spronglaag waarop in het verleden de cyanobacterie Planktothrix rubescens tot ontwikkeling kwam. Alhoewel stratificatie nog steeds op kan treden, is de overlast wel verholpen.

Lessen en kosten van de maatregel

Naast succesvolle bestrijding van cyanobacteriën zijn een redelijk aantal mislukkingen bekend. Kunstmatige menging  leiden tot een sterke toename van de algengroei. Een goede modelmatige voorbereiding is van groot belang. Zo moet de kunstmatig geïnduceerde mengsnelheid voldoende groot zijn om de stijgsnelheid van Microcystis te overwinnen.

Ook moet de kunstmatige menging een zo groot mogelijk deel van het meer bereiken. Het ontwerp van de menginstallatie is dus kritisch. In meren moet worden voorkomen dat via destratificatie nutriënten van het hypolimnion beschikbaar komen voor algengroei. Dit geldt voor meren waar voedingstoffen de algengroei gedurende de zomer beperken.

Naast kunstmatige menging waarbij stratificatie van de kolom wordt weggenomen (destratificatie) wordt in het buitenland gebruik gemaakt van aëratie van het hypolimnion om via oxidatie van de toplaag van het sediment afgifte van fosfaat te verminderen. In Nederland wordt deze techniek niet toegepast.

Experts

• Algemeen:  NIOO-KNAW, UVA.
• Berekening dimensionering van de menginstallatie:  ARCADIS, Deltares.
• Beheerders met ervaring:
  Hoogheemraadschap van Rijnland, Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch
  Hoogheemraadschap van West-Brabant.

Onderzoek en referenties

Visser, P.M., 1995. Growth and vertical movement of the cyanobacterium Microcystis in stable and artificially mixed watercolumn. Proefschrift van de Universiteit Amsterdam

Visser, P.M., L.R. Mur, J. Koedood & B. van der Veer, 1995. Bestrijding van Microcystis bloei in de Nieuwe Meer door kunstmatige menging: resultaten veldonderzoek 1993. H2O 5: 133-137.

Visser, P.M., B.W. Ibelings, et al. (1996). Artificial mixing prevents nuisance blooms of the cyanobacterium Microcystis in Lake Nieuwe Meer, the Netherlands. Freshwater Biology 36: 435-450.