Evaluatie trekvisonderzoeken Noordzeekanaal en Ommelanden
In een evaluatierapport, verschenen april 2020, zijn de trekvisonderzoeken geïntegreerd die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd op en om het Noordzeekanaal. Nieuwe inzichten zijn hierin samengevat. Plus aanbevelingen voor beheermaatregelen, voortzetting monitoring en nader onderzoek.
3 oorzaken beperken uittrek schieraal
Het uittreksucces van schieraal uit het afwateringsgebied van het Noordzeekanaal blijkt naar schatting 34-54%. Een laag cijfer voor een soort die als critically endangered op de Rode Lijst staat van het IUCN. 3 oorzaken liggen hieraan ten grondslag:
- obstakels bij de uittrek uit de boezem naar het Noordzeekanaal door gemalen en schutsluizen.
- desoriëntatie op het Noordzeekanaal en zijkanalen door wisselende stromingen en scheepvaart.
- het gemaal IJmuiden, met een sterftepercentage van 10-15% op alle schieralen die IJmuiden passeren. Van de landelijke uittrek van schieraal is het aandeel bij IJmuiden ongeveer 6%.
Intrek glasaal vooral moeilijk bij overgang kanaal naar polder
Wat de intrek van glasaal betreft, daarvan trekken jaarlijks miljoenen exemplaren het Noordzeekanaal op (in 2018 ongeveer 10 miljoen), om zich te verspreiden over het achterland. IJmuiden vormt hierbij nauwelijks een obstakel, in tegenstelling tot diverse polder- en boezemgemalen en schutsluizen die de aaltjes moeten passeren om de polders en boezemwateren te bereiken. Vispassages op belangrijke intrekpunten werken niet allemaal optimaal. Ook zijn nog veel, vaak kleinere, gemalen niet passeerbaar. Een migratiebarrière heeft ophoping van glasaal tot gevolg, wat tot verlies kan leiden door predatie.
Kansen voor verbetering
De aanstaande vervanging van 4 van de 6 pompen van het gemaal IJmuiden biedt kansen voor het installeren van visveilige pompen. Hierdoor kan een flinke verbetering behaald worden in het uittreksucces van schieraal. Er zal moeten worden gewerkt aan het optimaliseren van bestaande vispassages. En er wordt een voorstel gedaan voor het realiseren van een vispassage bij het Zaangemaal.
Aanbevelingen monitoring en onderzoek
Aanbevolen wordt de reguliere monitoring van de visintrek met kruisnetten en de inzet van vrijwilligers voort te zetten, evenals met fuikbemonsteringen achter de vispassage bij gemaal Halfweg. Door een slimme inzet van gemalen kan op sommige locaties de intrek van glasaal worden gestuurd naar bestaande vispassages. Daardoor wordt ophoping van glasaal zoveel mogelijk voorkomen. Nader onderzoek wordt aanbevolen naar de afschrikkende werking van boezemgemalen en hoe die eventueel verminderd kan worden. En naar de mogelijkheden om schutsluizen in te zetten voor de uittrek van schieraal. Dit uiteraard met als randvoorwaarde het voorkomen van zoutlast op de boezem.
Vispassage boezemgemaal Halfweg bij opening in 2012. Deze goed functionerende intreklocatie wordt jaarlijks gemonitord. Zie voor de werking de animatie Vispassage Halfweg op Youtube. Foto: Marco van Wieringen.