Lozen van afvloeiend hemelwater
Hemelwater, zoals regen, moet bij voorkeur lokaal in het milieu terechtkomen. Het afvoeren van hemelwater via het vuilwaterriool heeft een negatieve invloed op de goede werking van de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi).
Op deze pagina
Wat u moet weten over deze lozingsvoorschriften:
- Hoe het afvalwater bij deze activiteit ontstaat
- Wanneer de regels van toepassing zijn
- Beste beschikbare technieken (BBT)
- Verboden en voorwaarden bruidsschat
- Verwante wetgeving
- Controleaspecten
Hoe het afvalwater bij deze activiteit ontstaat
Hemelwater is de verzamelnaam voor water dat uit de hemel valt. Zoals regen, sneeuw, hagel en dauw. Afvloeiend hemelwater is de juridische term voor het afvalwater dat hierbij vrijkomt. Er is een relatie met de hemelwatertaak van de gemeente.
Het is vooral schoon
Het gaat doorgaans om een schone afvalwaterstroom. Daarom heeft deze afvalwaterstroom een bijzondere status. Ook omdat hemelwater direct in het milieu terug kan komen. Hemelwater kan ook vastgehouden en geborgen worden in een waterberging.
De huidige praktijk staat nog ver af van de voorkeur om hemelwater lokaal in het milieu terecht te laten komen. In stedelijk gebied, en vooral in woonwijken gebouwd voor 1990, voert men afvloeiend hemelwater nog vaak via een gemengd rioolstelsel af. Dus samen met huishoudelijk afvalwater.
Bouwmaterialen
Toegepaste bouwmaterialen kunnen voor verontreiniging zorgen. Als het regent, kunnen stoffen uit de gebruikte materialen vrijkomen. Dit heet uitloging. Hierdoor wordt hemelwater verontreinigd en komen deze stoffen in de bodem of het oppervlaktewater.
Voor bouwstoffen is vaak onderzocht of uitloging kan plaatsvinden. Bij gebruik van gecertificeerde bouwmaterialen mag men hemelwater op de bodem, oppervlaktewater of het hemelwaterriool lozen. De gecertificeerde bouwmaterialen kunnen herkend worden aan de CE-markering.
Wanneer de regels van toepassing zijn
In het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) staan geen regels voor het lozen van afvloeiend hemelwater niet afkomstig van een bodembeschermende voorziening. Deze staan in het omgevingsplan en de waterschapsverordening.
Totdat de gemeente in het omgevingsplan zelf lozingsregels heeft opgesteld, geldt het tijdelijk deel van het omgevingsplan: de bruidsschat. U vindt de regels in paragraaf 22.3.8.2.
Bij inwerkingtreding van de Omgevingswet gelden ook de regels die van rechtswege zijn toegevoegd aan de waterschapsverordening: bruidsschat van de waterschapsverordening. U vindt de regels in afdeling 2.3. Deze regels komen van rechtswege te staan in het nieuwe gedeelte van de waterschapsverordening. Deze regels blijven gelden tot het waterschap deze regels wijzigt.
De regels het lozen van afvloeiend hemelwater niet afkomstig van een bodembeschermende voorziening zijn niet van toepassing op:
- drainagewater als bedoeld in paragraaf 4.77 van het Bal, of
- afvalwater van een kas als bedoeld in paragraaf 4.78 van het Bal of
- afvloeiend hemelwater dat afkomstig is van een verplichte bodembeschermende voorziening; De voorschriften zijn wel van toepassing op afvloeiend hemelwater afkomstig van bodembeschermende voorzieningen die vrijwillig zijn aangebracht.
Bodembeschermende voorziening die is voorgeschreven
Het bij voorkeur lokaal in het milieu terugbrengen, geldt niet voor het lozen van afstromend hemelwater van een bodembeschermende voorziening.
Een bodembeschermende voorziening is bijvoorbeeld een vloeistofdichte vloer bij een tankstation. Een ander voorbeeld is een lekbak onder een tank. De lozingsregels die hier gelden, zijn dan opgesteld in samenhang met de milieubelastende activiteit.
Hemelwater dat van een niet voorgeschreven vloeistofdichte verharding afstroomt, is juridisch gezien gewoon hemelwater. En daarmee juridisch gezien gelijk aan bijvoorbeeld het regenwater dat van het dak van het bedrijf afvloeit in een regenpijp.
Buitenruimte
Er staan ook regels voor het lozen van afvloeiend hemelwater in de buitenruimte in de bruidsschat omgevingsplan en de bruidsschat waterschapsverordening.
Opslag, overslag en complexe bedrijven
Voor het afvloeiende hemelwater bij de opslag van goederen op het buitenterrein dat bij een inrichting hoort, moet voldaan worden aan voorschriften van op- en overslag van goederen.
Voor complexe bedrijven staan de eisen in de omgevingsvergunning voor het lozen van hemelwater op een oppervlaktewaterlichaam.
Bruidsschat aanpassen
Na inwerkingtreding van de Omgevingswet kunnen gemeenten en waterschappen de bruidsschatregels omzetten naar regels die beter passen bij de lokale situatie. Bij deze omzetting moeten gemeente en waterschap wel rekening houden met de taken en bevoegdheden van het andere bestuursorgaan. Men moet met elkaar rekening houden vanwege de samenhang van de instrumenten.
Meldingseisen voor de lozing
Lozingen van afstromend hemelwater vormen in het algemeen geen risico voor de oppervlaktewaterkwaliteit. Het is daarom niet nodig om voorafgaand aan de start of wijziging van de lozing het bevoegd gezag te informeren.
Beste beschikbare technieken (BBT)
Afvloeiend hemelwater gecontroleerd infiltreren in de bodem is de beste beschikbare techniek (BBT) Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup). Het is tenslotte een schone afvalwaterstroom. De lokale situatie is doorslaggevend voor de meest doelmatige lozingsroute. Gecontroleerd infiltreren in de bodem (bijvoorbeeld in de tuin) of als nuttige toepassing heeft de voorkeur boven:
- lozen in het oppervlaktewater of een schoonwaterriool
- een lozing op het vuilwaterriool (bij een gemengd stelsel)
Dit staat ook in de voorkeursvolgorde voor het omgaan met afvalwater. Het maakt daarbij niet uit bij wie het dat hemelwater valt:
- gebouwen van (complexe) bedrijven
- in de buitenruimte, zoals een plein of snelweg
Niet elke handeling waarbij water in de bodem wordt gebracht is een infiltratie in wettelijke zin. Het moet gaan om kunstmatige aanvulling van het grondwater, met het oogmerk om dit later weer als grondwater te onttrekken. Een klassiek voorbeeld hiervan is duinwaterinfiltratie door drinkwaterbedrijven. Het retourneren van onttrokken grondwater valt bijvoorbeeld niet onder het begrip ‘infiltreren', omdat er geen sprake is van het aanvullen van het grondwater. Ook hemelwaterinfiltratie zoals dat wel voorkomt in steden is niet te zien als een infiltratie in de zin van de wet. Het onttrekkingsoogmerk ontbreekt immers. Juridisch gezien is een dergelijke 'infiltratie' een lozing van afvalwater.
Schoonhouden of eerst zuiveren
Een voorwaarde om hemelwater lokaal in het milieu terug te kunnen brengen, is dat de plekken waar hemelwater valt schoon gehouden worden. Wanneer het hemelwater te zeer verontreinigd is, moet dit op het perceel door de gebruiker van het perceel worden gezuiverd. Bijvoorbeeld via een helofytenfilter, een zuiveringsfilter of een gelijksoortige voorziening.
Liever niet lozen op het vuilwaterriool
Door het lozen van dit type afvalwater, ook wel 'dun water' genoemd, vermindert de doelmatige werking van een zuiveringtechnisch werk, zoals de rwzi. Dit komt doordat de biologische belasting afneemt, maar de hydraulische belasting niet.
Door schoon afvalwater te lozen in schoonwaterriool of lokaal in het milieu terug te brengen, worden het vuilwaterriool én de rwzi ontlast. Deze lozingsroute voorkomt bovendien het overstorten van het vuilwaterriool.
Dit geldt ook voor de lozing van andere stromen die nagenoeg schoon zijn. Bijvoorbeeld het lozen van grondwater bij bronneringen.
Specifieke zorgplicht
De beheerder van het terrein of oppervlak waar het hemelwater is neergekomen, is verantwoordelijk voor het voorkomen dat het hemelwater wordt verontreinigd. Ook dat is BBT. Dit kan door:
- het schoonhouden van het terrein
- het zo omgaan met milieugevaarlijke stoffen dat er geen verontreiniging van het hemelwater kan plaatsvinden
- bouwmaterialen kiezen die niet uitlogen, of
- een zodanige wijze van onkruidbestrijding dat onnodige verontreiniging van het hemelwater wordt voorkomen
Als dit niet gebeurt, kan het bevoegd gezag de beheerder aanspreken op grond van de specifieke zorgplicht (artikel 2.4 van het Bal).
Wonen
De voorkeursvolgorde is niet van toepassing op lozingen van hemelwater bij de activiteit wonen. Het voormalige Besluit lozing afvalwater huishoudens kende voor het lozen van hemelwater namelijk geen inhoudelijke regels. Voor wonen wordt daarom volstaan met de specifieke zorgplicht van deze afdeling.
De gemeente heeft in beginsel geen taak om te zorgen voor afvoer en verwerking van hemelwater op een particulier perceel. Alleen wanneer het niet doelmatig is voor een particulier om te zorgen voor eigen afvoer van hemelwater, is de gemeente verantwoordelijk om dit verzorgen (gemeentelijke hemelwatertaak). Bijvoorbeeld door het aanleggen van een schoonwaterriool.
Verboden en voorwaarden bruidsschat
De voorkeursroute voor het lozen van hemelwater is lozen op de bodem of in een schoonwaterriool (artikel 22.144 van de bruidsschat omgevingsplan) of oppervlaktewater (artikel 2.15 van de bruidsschat waterschapsverordening).
Lozing in een vuilwaterriool is verder alleen toegestaan als andere vormen niet mogelijk zijn (artikel 22.144, lid 2 van de bruidsschat omgevingsplan).
Gerelateerde wetgeving
In paragraaf 3.7.4 van het Besluit bouwwerken leefomgeving Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) (Bbl) staan regels over de afvoer van huishoudelijk afvalwater en hemelwater. Een lozingstoestel moet een afvoervoorziening voor huishoudelijk afvalwater hebben. De afvoercapaciteit moet groot genoeg zijn om elk aangesloten lozingstoestel binnen 5 minuten te legen. De afvoervoorziening moet voldoen aan de NEN-3215.
Er staat hierin geen verplichting tot aansluiting op een (vuil)waterriool.
Controleaspecten
Let bij het controleren van de regels goed op de volgende zaken:
- Gelden de regels van het omgevingsplan of de regels van de bruidsschat omgevingsplan?
- Gelden de regels van de nieuwe waterschapsverordening of de regels van de bruidsschat waterschapsverordening?
- Wat staat er in de vergunning van een complex bedrijf?
- Wordt gewerkt volgens BBT?
Riooltekening
Bij lozing op een riool is er een riooltekening waar duidelijk op staat:
- op welke punten welk afvalwater wordt geloosd
- of de lozingspunten zijn aangesloten op het eigen vuilwaterriool of een schoonwaterriool
- op welke lozingsroutes het eigen vuilwaterriool en het schoonwaterriool uitkomen
Samenwerking bevoegde gezagen
Bij controle is een goede samenwerking tussen bevoegde gezagen gewenst. Het gaat om samenwerking tussen de waterbeheerder (voor de waterschapsverordening) en het college van burgemeester en wethouders (voor het omgevingsplan). Want als een openbare ruimte waar het hemelwater van afstroomt regelmatig verontreinigd is, mag men bij regen, sneeuw en hagel of dauw, een lozing van vervuild afvalwater verwachten. Deze verontreinig komt dan in het milieu terecht.
Als normaal gesproken een lozing van dit hemelwater plaatsvindt op oppervlaktewater, kan een waterbeheerder moeilijk optreden als er geen neerslag is van hemelwater. Er vindt dan namelijk geen lozing plaats in het oppervlaktewater. Eventueel opgelegd maatwerk is dan makkelijker handhaafbaar door de gemeente. Ook kan de gemeente in deze situatie de beheerder van de openbare ruimte makkelijker aanspreken op het gewenste preventieve gedrag.
Begrip: Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)
Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) is één van de 4 algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) onder de Omgevingswet. Het Bal bevat regels van het Rijk over activiteiten in de fysieke leefomgeving.
Lees meer op Inhoud Besluit activiteiten leefomgeving.
Begrip: beste beschikbare technieken (BBT)
De definitie van beste beschikbare technieken (BBT) staat onder de begrippen van bijlage A van de Omgevingswet. 'Beste' omvat de meest doeltreffende technieken voor het bereiken van een hoog niveau van bescherming van het milieu. Dit om emissies van een bedrijf te voorkomen. Als dit niet mogelijk is, moet het bedrijf de emissie zoveel mogelijk beperken. 'Beschikbare' omvat technieken die technisch en economisch haalbaar zijn voor die bedrijfstak, en die bedrijven kunnen toepassen. De techniek moet redelijkerwijs in Nederland of in een ander land verkrijgbaar zijn. Het begrip 'technieken' is ruim. Hieronder valt 1) de toegepaste technieken 2) ontwerp, bouw en ontmanteling van de installatie 3) onderhoud en bedrijfsvoering van de installatie. Lees meer op Vergunning milieubelastende activiteit.
Begrip: Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)
Het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) is één van de 4 algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) onder de Omgevingswet. Het Bbl bevat regels over bouwwerken.
Lees meer op de pagina Inhoud Besluit bouwwerken leefomgeving.