Individuele Behandeling van Afvalwater (IBA)

Inhoud

• IBA
• Wettelijke eisen IBA: septic tank
• Wettelijke eisen voor een zuiveringsvoorziening
• Onderhoud IBA
• Gemeentelijke zorgplicht
• IBA in beheer bij de gemeente
• IBA in beheer bij particulier of bedrijf
• Oude eisen IBA: klasse-indeling en certificering

IBA

Een IBA is een systeem voor Individuele Behandeling van Afvalwater. IBA’s kunnen lokaal afvalwater zuiveren. Dat is handig als goede aansluiting op de riolering en verwerking van het afvalwater in een rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) niet mogelijk is.

Er zijn verschillende IBA-systemen. Het bekendst is de septic tank. Andere systemen zijn bijvoorbeeld de biorotor, het oxidatiebed of het helofytenfilter.

Wettelijke eisen IBA: septictank

Voor lozingen tot 6 inwonerequivalenten (i.e.) mag een lozer het afvalwater behandelen in een septictank. Een septictank zuivert het afvalwater via een proces van bezinking, opdrijving en biologische afbraak. Het zuiveringsrendement hangt onder meer af van hoe lang het afvalwater in de tank zit. Voor lozingen:

• op de bodem staan de regels in paragraaf 22.3.8.3, artikel 22.149 van de bruidsschat omgevingsplan.
• in het oppervlaktewater staan de regels in afdeling 2.4, artikel 2.18 van de bruidsschat waterschapsverordening

daarin staat dat een septictank:

• een minimale grootte heeft van 6 m³ inhoud
• voldoet aan NEN-EN 12566-1
• een hydraulisch rendement heeft van maximaal 10 gram, volgens annex B van NEN-EN 12566-1.
• er een CE-markering moet zijn

Overgangsrecht

Vóór 1 januari 2009 geïnstalleerde septictanks voldoen officieel niet aan deze eisen. Maar met het overgangsrecht in de bruidsschat voldoen deze oudere voorzieningen toch. Ze moeten de hoeveelheid afvalwater dan wel aan kunnen.

Niet als nog op het riool

Er sprake van anaerobe afbraak van het huishoudelijke afvalwater in de septictank. Dat kan een negatieve invloed hebben op de werking van de rwzi. Daarom mag men niet via een septic tank lozen op de riolering. Dit ligt vast in artikel 2.12 van de bruidsschat.

Wettelijke eisen aan een zuiveringsvoorziening

Als de lozing van huishoudelijk afvalwater groter is dan zes inwoners equivalenten dan gelden er normen voor een zuiveringsvoorziening. Deze gelden in ieder geval voor lozingen op rijkswater. In artikel 6.43 en 7.52 van het Bal staan lozingsnormen voor het effluent (uitvloei afvalwater) van de zuiveringsvoorziening:

• emissiegrenswaarden voor biochemisch zuurstofverbruik van 60 mg/l
• emissiegrenswaarden voor chemische zuurstofverbruik van 300 mg/l
• gemeten in een steekmonster (artikel 6.33 Bal)

Deze grenswaarden komen uit het CIW-rapport Individuele Behandeling van Afvalwater IBA-systemen (1999) (pdf, 298 kB).

Voor bodemlozingen waar de gemeenten bevoegd voor zijn, staan de grenzen in artikel 22.149 van de bruidsschat omgevingsplan. En voor lozingen in oppervlaktewateren waar de waterschappen bevoegd voor zijn, staan de grenzen in artikel 2.18 van de bruidsschat waterschapsverordening.

De regels voor het lozen op het regionaal oppervlakte water staan in de bruidsschat waterschapsverordening en gaan over:

• relatie afstand locatie lozing tot de riolering en hoeveelheid inwonerequivalenten (art. 22.147)
• emissiegrenswaarden (art. 2.4.2, tabel 2.4.2)
• meet- en rekenbepalingen (art. 22.145)
• gegevens en bescheiden (art. 22.146)

De regels voor het lozen op de bodem staan in de bruidsschat omgevingsplan gaan over:

• gegevens en bescheiden (art. 22.146)
• relatie afstand locatie lozing tot de riolering en hoeveelheid inwonerequivalenten (art. 22.148)
• geen voedselvermaling (art. 22.147)
• emissiegrenswaarden staan in artikel 22.149, tabel 22.149
• meet- en rekenbepalingen (art. 22.150)

Is de vervuilingswaarde van het afvalwater minder dan 6 i.e.? Dan mag een lozer ook kiezen voor behandeling van het afvalwater in een wettelijk beschreven IBA.

Onderhoud IBA

IBA-systemen zijn technische installaties die regelmatig onderhoud nodig hebben. De eigenaar van de IBA moet zorgen voor het onderhoud. Voor het onderhoud van IBA's in beheer van de gemeente, is de gemeente verantwoordelijk. Het bevoegd gezag controleert het onderhoud.

Het onderhoud van een IBA-systeem bestaat uit het:

• jaarlijks inspecteren
• repareren van onderdelen van de systemen
• regelmatig afzuigen en afvoeren van zuiveringsslib

Niet alle schoonmaakmiddelen

Doordat het systeem kwetsbaar is, vraagt het ook om aanpassingen bij het dagelijks gebruik. Bacteriedodende middelen mogen bijvoorbeeld niet. Schoonmaakmiddelen die wel mogen zijn:

• natuurlijke zeep (matig gebruikt)
• azijnhoudend water
• soda
• waterstofperoxide
• mechanische hulpmiddelen bij ontstoppen en schoonmaakwerkzaamheden

Afvoer zuiveringsslib

Het afvoeren van zuiveringsslib kan bijvoorbeeld naar een centrale slibontwatering van een rwzi.

Septictank niet meer nodig

Soms wijzigt de relatie afstand locatie lozing tot de riolering en hoeveelheid i.e.. Dan is het nodig om aan te sluiten op dit vuilwaterriool.

• voor het lozen op het regionaal oppervlakte water staat relatie afstand locatie lozing tot de riolering en hoeveelheid inwonerequivalenten in art. 2.147 van de bruidsschat
• voor het lozen op de bodem staat relatie afstand locatie lozing tot de riolering en hoeveelheid inwonerequivalenten in art. 22.148 van de bruidsschat.

Soms heeft de lozer om andere redenen de septictank niet meer nodig. De eigenaar van de IBA heeft in alle gevallen dan 2 opties:

1. Hij verwijdert het zuiveringssysteem en de infiltratievoorziening.
2. Hij verwijdert al het slib uit het zuiveringssysteem en de infiltratievoorziening en vult de installatie op met schoon bodemmateriaal.

Dit geldt ook als de gemeente eigenaar is.

Gemeentelijke zorgplicht

Gemeenten zijn verplicht om huishoudelijk afval van binnen de bebouwde kom in te zamelen. En om dat naar een rwzi te transporteren. Deze zorgplicht kunnen ze invullen door het aanleggen van rioleringsstelsels. Afvoer van huishoudelijk afvalwater gebeurt dan door een vuilwaterriool.

In plaats van riolering, kan een gemeente of een waterschap ook een IBA (laten) installeren. Voorwaarde is wel het milieu net zo goed wordt beschermd als bij lozing in een vuilwaterriool.

Eisen IBA in beheer bij de gemeente

Deze IBA's hoeven door de gemeentelijke zorgplicht niet aan NEN-EN 12566-1 te voldoen. De voorwaarden voor deze IBA's staan in de Omgevingswet, artikel 2.16, lid 3.

De voorwaarden voor deze voorzieningen horen in het omgevingsplan (bodemlozing) of waterschapsverordening (lozing op oppervlaktewater) staan. Ook moet daaruit blijken wie de IBA in beheer heeft: de gemeente of de perceeleigenaar. Gemeenten doen dit in onderlinge afstemming met de waterbeheerder en zo nodig in overleg met provincie. Dit volgt uit artikel 2.16 lid 3 van de Omgevingswet.

De aanleg, het beheer en het onderhoud van gemeentelijke IBA's betaalt de gemeente uit de opbrengst van de gemeentelijke rioolheffing. Volgens Artikel 228a van de Gemeentewet mag de gemeente de lozer op een IBA financieel hetzelfde behandelen als iemand die wordt aangesloten op de riolering.

Eisen IBA in beheer bij een particulier/bedrijf

Buiten de bebouwde kom hoeft de gemeente geen riolering aan te leggen. De gemeentelijke zorgplicht is daar niet direct van toepassing. De lozer is daarom zelf verantwoordelijk voor aankoop, installatie en onderhoud van een IBA. Binnen de bebouwde kom is het ook mogelijk dat een particulier gebruik maakt van een IBA. De gemeente mag deze verantwoordelijkheid wél van deze lozers overnemen.

De voorwaarden voor deze voorzieningen horen in het omgevingsplan of waterschapsverordening te staan.

Oude eisen IBA: Klassenindeling en certificering

Voor 1-1-2008 waren nieuwe lozingen van huishoudelijk afvalwater in het oppervlaktewater Wvo-vergunningplichtig. In CIW-rapporten stond het beleid.

Indeling IBA-systemen

Dat ging ook over de verschillende IBA-systemen. Hier was een indeling voor: klasse I, II of III met elk hun eigen emissie-eisen. Een IBA van een hogere klasse heeft een hoger zuiveringsrendement. Septictanks vallen in klasse I.

Certificering IBA-systemen

IBA-systemen kunnen een Kiwa-certificaat krijgen. De IBA wordt dan ingedeeld in 1 van de klassen. Bij zo’n IBA hoort dan een attest met product- en procescertificaat.

Certificering kan op basis van beoordelingsrichtlijnen (BRL’s). De indeling in klassen en de certificering staan nu niet meer in wettelijke regels. Het oudere beleid kan wel gebruikt worden bij maatwerkvoorschriften in het Bal of de regels in de bruidsschat. Dit moet wel goed onderbouwd worden.