Zaanstad-Midden, De Hemmes
De gemeente en vier grote Food-bedrijven slaan de handen ineen om de Zaanstreek stiller en schoner te maken.
Gert Grandiek, Programmamanager ZaanIJ
Situatie
Wonen en werken zijn nauw verweven in Zaanstad. Industrie en woningen staan dicht bij elkaar, letterlijk en figuurlijk. Van de 63.000 woningen bestaat ruim 40% uit sociale woningbouw.
Ongeveer 60.000 woningen hebben een te hoge milieubelasting. De ambitie is dit aantal te halveren in 2020. Op langere termijn is er een enorme woningbehoefte in dit deel van de Randstad. Het programma Zaan-IJ wil ruimte bieden voor duurzaam wonen in deze traditionele werkstad. Om dat mogelijk te maken zet Zaanstad in op ’mix to the max’. Grote industriële bedrijven veroorzaken geluidoverlast en vooral geurhinder in een groot deel van Zaanstad. De gemeente en de bedrijven willen de bedrijvigheid voor de toekomst behouden. De economisch vitale bedrijven zullen groeien. Dat kan, maar overlast van geluid en geur mag niet meegroeien.
Doelstellingen
De stevige opgave in Zaanstad is om de typisch Zaanse mix van wonen en werken toekomstbestendig te maken en de industrie in de stad te behouden onder verbeterde milieucondities. De gemeentelijke doelstellingen zijn hierbij gericht op het behouden van de industrie, vergroten van de leefbaarheid in de stad en ruimte bieden voor nieuwe woningbouw.
De ambitie is:
- Zaanstad-Midden op een verantwoorde wijze transformeren en intensiveren.
- Een mix van wonen en werken behouden.
- 600 woningen per jaar bouwen.
- 000 arbeidsplaatsen scheppen.
Stand van zaken
Pilotproject voor de toepassing van de Chw in Zaanstad-Midden is schiereiland De Hemmes. De Hemmes ligt in de Zaan, naast de molens van de Zaanse Schans, omringd door fabrieken van grote namen uit de voedingsmiddelenindustrie: Duyvis, Tate&Lyle, Olam (voorheen ADM Cocoa) en Cargill. Het grootste deel van het schiereiland is eigendom van de gemeente. Zaanstad wil daar een mooie woonbuurt laten ontstaan, met tientallen huizen gebouwd in particulier opdrachtgeverschap. De milieusituatie op het schiereiland is ingewikkeld en kent nog te veel milieuhinder om ontwikkeling tot woningbouw in een gewoon bestemmingsplan op te nemen.
De gemeente Zaanstad heeft in mei 2013 de voorbereiding van het bestemmingsplan-plus ‘De Hemmes’ formeel aangekondigd. Het bestemmingsplangebied bevat ook de locatie van de bedrijven die met geluid en geur invloed hebben op ontwikkeling van De Hemmes. Door deze bedrijven in het gebied op te nemen ontstaat de mogelijkheid om normen met betrekking tot geur en geluid en de afspraken met deze bedrijven hierover ook formeel vast te leggen in het bestemmingsplan met de plus van de Chw. De omliggende bedrijven en de gemeente zijn hiervoor in een open dialoog op zoek naar het verenigen van de belangen om te komen tot wederzijds voordeel. Rechtszekerheid voor en behoud van de industrie en verbeteren van de milieusituatie om woningbouw op De Hemmes mogelijk te maken staan hierbij centraal.
In december 2013 heeft het college van B en W een concept normenkader voor geur en geluid voor De Hemmes vastgesteld. Dit normenkader beschrijft de situatie die over 10 jaar bereikt moet zijn voor een aanvaardbaar woon- en leefklimaat en biedt de basis voor het gesprek tussen de gemeente en de omliggende bedrijven. Op basis van onderzoeken naar geur en geluid wordt de haalbaarheid en termijn onderbouwd en in de plus van het bestemmingsplan opgenomen.
In 2014 en 2015 heeft de voorbereiding en uitvoering van milieuonderzoeken centraal gestaan. Hierbij zijn de vier omringende bedrijven nadrukkelijk betrokken. De onderzoeksvragen zijn in overeenstemming met de bedrijven vastgesteld en tevens is met hen overeengekomen dat voor de ruimtelijke onderbouwing van het bestemmingsplan-plus gebruik gemaakt mag worden van onderzoeksresultaten die zij voor de milieuvergunningen hebben verkregen. Ook is in overleg met de cacaobedrijven besloten voor het geuronderzoek het bureau in te zetten waar zij zelf ook gebruik van maken.
Door het delen van gegevens en eerste resultaten is draagvlak bij de bedrijven gecreëerd en wordt waar nodig samen met hen naar oplossingen gezocht. In juni 2014 heeft dit geleid tot een gezamenlijk overleg met de bedrijven, het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de Omgevingsdienst Noordzeekanaal gebied en de gemeente Zaanstad. Voorzitter was oud minister Cramer. Dit naar aanleiding van een door de bedrijven aangegeven knelpunt rond geur; de effecten op de beleving van de geurhinder van de getroffen maatregelen zijn niet vooraf te garanderen en kunnen daarom niet als harde waarde in het bestemmingsplan-plus worden opgenomen. Centraal thema voor de bijeenkomst was op welke wijze de aanvaardbare woon- en leefsituatie van de toekomstige bewoners én de rechtszekerheid van de bedrijven kan worden gewaarborgd in het bestemmingsplan-plus terwijl tegelijkertijd rekening wordt gehouden met de onzekerheid van de uitkomsten van de door de bedrijven te treffen maatregelen. De oplossing is gevonden in een ruimtelijke onderbouwing van het bestemmingsplan-plus met daarin de beschrijving van de door de bedrijven te treffen geurreducerende maatregelen, welke ook in de milieuvergunningen worden geborgd. Daarnaast worden verwachtte uitkomsten voor de geurimmissie op de ontwikkellocatie opgenomen.
Eerste kwartaal 2016 worden de onderzoeksresultaten met de bedrijven besproken en in onderlinge overeenstemming vastgesteld. Dit vormt de basis van de ruimtelijke onderbouwing en de inhoud van de milieuparagraaf van het bestemmingsplan-plus voor De Hemmes.
Volgende stappen
Naar verwachting wordt het formele traject van het bestemmingsplan-plus begin 4e kwartaal 2016 voortgezet met het uitbrengen van het ontwerpplan.
Waarom Chw?
De Chw geeft de gemeente extra mogelijkheden om de grenzen op te zoeken bij de intensieve mix van wonen en werken. De milieubelasting van de bedrijven moet worden beperkt (herverdeling milieugebruiksruimte) waardoor nieuwe bouwlocaties in beeld komen en woningbouw eerder kan worden gerealiseerd. Met het instrumentarium van de Chw kan een Zaanse oplossing tot stand komen, waarin wonen en werken dicht naast elkaar blijven bestaan.
Ervaring en resultaten Chw
- Voor De Hemmes kan het bestemmingsplan-plus, gezien de huidige milieusituatie, een goede ondersteuning bieden voor het planologisch inpassen van de beoogde woningbouw middels een bestemmingsplan en biedt dus een logisch vervolg op het eerder vastgestelde ontwikkelingsgebied Zaanstad-Midden. De huidige milieusituatie in het gebied is te complex en te milieubelastend om vanaf 2016 woningbouw te kunnen realiseren. De Chw biedt de mogelijkheid toch met woningbouw te starten met de garantie dat de leefbaarheid voor de bewoners over maximaal 10 jaar op een aanvaardbaar niveau is en dat de industrie in de Zaanstreek behouden blijft. De winst van het bestemmingsplan-plus is dat de onderlinge afspraken tussen industrie en gemeente geformaliseerd en vastgelegd worden in het bestemmingsplan en in de vergunningen. Dit verschaft alle betrokkenen helderheid en zekerheid.
- De termijn van maximaal 10 jaar sluit aan bij de ruimte die de industrie heeft voor het gefaseerd invoeren van milieumaatregelen. De gemeente wordt hierdoor de kans geboden de woningbouwplannen te realiseren zonder dat direct aan de normen wordt voldaan. Grootste vraagstuk ligt op het gebied van de te treffen maatregelen ter verbetering van de geursituatie. Uitgangspunt voor de ruimtelijke onderbouwing van het bestemmingsplan-plus is de situatie na het treffen van maatregelen die de industrie in het kader van de vergunning met zekerheid zullen treffen. Omdat met die zekere maatregelen nog niet kan worden voldaan aan het eerder vastgestelde normenkader wordt aanvullend daarop voorzien in aanvullende maatregelen in de woonomgeving, geïnspireerd op de interimwet stad- en milieubenadering. Uiteraard wordt er blijvend gestreefd naar het behalen van de normen uit het normenkader, door het treffen van aanvullende (maar nog onzekere) maatregelen bij de bedrijven, dit in goed overleg met die bedrijven.
- Met twee kleinere bedrijven die óp het Hemmes terrein zijn gevestigd wordt intensief overleg gevoerd over hun geluidruimte. Met zowel het kraan- en transportbedrijf als met de scheepswerf wordt gezocht naar oplossingen voor het te hoge geluidniveau voor nieuwe woningen op delen van het terrein. Oplossingsrichtingen zijn het op termijn stoppen van de grootste geluidbron van het ene en verplaatsing van het andere bedrijf. Deze oplossingen zullen uiterlijk binnen 10 jaar worden gerealiseerd. De woningbouw zal gefaseerd plaatsvinden, waarbij uitgangspunt is dat niet zal worden gebouwd bij een geluidbelasting die hoger is dan op grond van de Wet geluidhinder toegestaan.
Meer informatie
Website:
Programmamanager ZaanIJ
- Gert Grandiek, grandiek@zaanstad.nl
Procesmanager Zaans Proeflokaal
- Natascha van den Bolt, n.bolt@zaanstad.nl