Future search Berkeldal

Een open plan

Louisa Remesal gelooft in samenwerking met de omgeving. Voor de herinrichting van rivier De Berkel tussen Lochem en Zutphen stapte ze met een open plan naar de omwonenden. Op zoek naar raakvlakken en ideeën. Dit project pakte uiteindelijk zo goed uit dat er een actief netwerk ontstond van belanghebbenden vanuit cultuur, landbouw, recreatie, onderwijs en het bedrijfsleven. Mooi wat er gebeurt als je creativiteit de ruimte geeft.

Op de koffie

In 2009 wilde Waterschap Rijn en IJssel het gebied rondom rivier De Berkel zo goed mogelijk inrichten. Door de rivier te hermeanderen, stuwen optrekbaar te maken voor vissen en meer stroomvariatie aan te brengen, maken we het gebied duurzamer. Ik wilde de omgeving erbij betrekken, maar wist eerst niet goed hoe. Een bijeenkomst of een bericht in de krant? Uiteindelijk besloot ik de eigenaren van de aanliggende gebieden op te bellen. Bij veel van hen mocht ik langskomen. Mijn insteek van een open plan: samen kijken hoe we een stap vooruit konden zetten. Alle wensen en ideeën waren welkom.

Bedreiging of toch een kans?

Niet iedereen was direct enthousiast. Voor de landbouw is een kronkelende rivier bijvoorbeeld minder gunstig. Zij hebben liever rechte percelen. Landbouworganisatie LTO stond daarom niet te springen om mee te werken aan de plannen. Maar: veel boeren die ik sprak zagen zelf wel mogelijkheden, namelijk voor het opnieuw verdelen van de kavels. En er waren meer partijen die de herinrichting zagen als een kans. Het zwembad in Almen bleek interesse te hebben in het uitbreiden van de ligweide. De bewoners van Zutphen waren eerst bang om hun park kwijt te raken, maar kwamen erachter dat de samenwerking kansen bood om een aantal van hun dromen te verwezenlijken. De aanleg van een natuurspeelplaats is hier een voorbeeld van. Zo heeft de herinrichting van de Berkel naast een mooie leefomgeving ook veel sociale innovatie gebracht.

3 dagen brainstormen

Met de herinrichting van de Berkel is er een goede basis gelegd voor verdere samenwerking. Vraag was vervolgens hoe we die samenwerking actief zouden kunnen blijven benutten. Om alle ideeën boven water te krijgen, organiseerden we in 2016 een conferentie: Future Search met als thema ‘Kracht van de Berkel’. Dit was een initiatief van een samenwerkend kernteam, bestaande uit de gemeenten Zutphen, Lochem en Berkelland, Stichting Achterhoek Toerisme, de 3e Berkelcompagnie, provincie Gelderland en waterschap Rijn en IJssel. Zo’n 70 deelnemers vanuit allerlei disciplines zoals cultuur, landbouw, natuur, recreatie, onderwijs en het bedrijfsleven bogen zich 3 dagen lang over de mogelijkheden, kansen en uitdagingen rondom de Berkel. Het mooie hieraan was dat iedereen werd betrokken, wethouders maar ook burgers. Future Search is een veranderaanpak, waarbij je heel intensief met elkaar samenwerkt, in verschillende samenstellingen. Op dag 1 keken we naar het verleden en nu, op dag 2 naar de toekomst. En op dag 3 formuleerden we een gezamenlijke basis en concrete actieplanning.

Op eigen kracht

Het resultaat: een actief en levendig netwerk met 13 themagroepen die zich verbinden aan een duurzame economische toekomst van het Berkeldal. Zo wordt er onderzocht hoe we duurzame landbouw verder kunnen ontwikkelen. Maar er zijn ook andere thema's, zoals de branding van het Berkeldal door bijvoorbeeld streekproducten. Weer een andere themagroep richt zich op de samenwerking met het bedrijfsleven en onderwijs. Ik vind het mooi om te zien dat er binnen het netwerk ook concrete plannen worden gemaakt en uitgevoerd. Er gebeurt echt wat! En allemaal dankzij de contacten en inzichten die ze tijdens de Future Search hebben opgedaan.

Leerervaringen

Alleen ga je sneller, samen kom je verder. Ik heb vaak gehoord 'dat lukt je nooit'. Maar uiteindelijk bereik je het wel door samen te werken. Daardoor heb ik geleerd om de lat hoog te leggen. En open te blijven staan voor input van anderen. Een mooi voorbeeld is een stuw in de Berkel die we toegankelijk wilden maken voor vissen. Dit lukte niet in samenwerking met de eigenaren van de omliggende grond, tot er op dit gebied een boerderij verkocht werd. De eigenaar benaderde me met het plan om de oorspronkelijke gracht rondom het gebouw in ere te herstellen. Mijn eerste reactie was: waarom zouden wij dat betalen? Maar toen bedachten we het plan om deze gracht te combineren met een vispassage. Een win-win.

Bij herinrichting van een gebied heerst vaak het idee dat het alleen maar geld kost. Terwijl het ook verdiensten op kan leveren, bijvoorbeeld doordat er meer recreatie mogelijk is in een gebied. Bij ons was deze aanpak een succes, maar ieder gebied vraagt weer om maatwerk. En ik denk dat de nieuwe Omgevingswet straks ook van overheden gaat vragen om anders te denken. Ik heb veel samengewerkt met de gemeenten in ons gebied en merkte dat wethouders het nog spannend vinden om de omgeving te betrekken. Het liefst denken ze meteen in oplossingen.

Tips

Geef de omgeving echt de ruimte om mee te denken én mee te werken. Het is verleidelijk om zelf met goede ideeën aan de slag te gaan. Dan neem je het over uit enthousiasme, maar sla je daarmee wel de creativiteit dood. Dat werkt dus averechts. Durf het anderen ook te gunnen en ga het niet meteen sturen.

Een mooi voorbeeld is de themagroep die een Berkelfestival langs de rivier wil organiseren. Een geweldig leuk idee en ook goed voor de binding van het gebied. Alleen, er was geen geld. Dan heb ik de neiging om dit te gaan regelen binnen de overheden. Maar uiteindelijk heb ik me er niet mee bemoeid en wisten ze het zelf te organiseren.