Luchtmeetnet Rotterdam Hillegersberg-Schiebroek

Ongerustheid

Buurtbewoners in Rotterdam Hillegersberg-Schiebroek zijn ongerust door de vele ontwikkelingen rondom hun wijk. De aanleg van de snelweg A13/A16, de uitbreidingsplannen van Rotterdam-The Hague Airport, de haven van Rotterdam en de Maasvlakte maakt buurtbewoners ongerust over de opeenstapelende effecten op de luchtkwaliteit in hun woonwijk.

De buurt wil invloed op besluiten over verkeersmaatregelen, het luchthavenbesluit, maar ook het stoken van hout. Ze willen een signaal afgeven naar de politiek: 'Wij maken ons zorgen over de cumulatieve effecten van de ontwikkelingen om ons heen waarin de cumulatieve effecten op luchtkwaliteit niet wordt meegenomen, kunnen we onze kinderen nog wel gezond in onze wijk laten opgroeien?' Daarom besloten ze het helemaal anders te doen. En zelf een luchtkwaliteitsmeetnet in te richten met de buurt.

Buurt meet zelf

Op nationale schaal worden er metingen en berekeningen aan de luchtkwaliteit uitgevoerd. In Rotterdam beheert de DCMR Milieudienst Rijnmond dit meetnet. De kwaliteit van de lucht wordt door hen bepaald aan de hand van een beperkt aantal metingen (buiten de wijk Hillegersberg) en inschattingen via rekenmodellen. Om te weten hoe het precies zit in hun eigen wijk hebben de bewoners van Hillegersberg-Schiebroek een fijnmazig buitenluchtmeetnet geplaatst. Ze meten nu op meer dan 30 locaties aan de gevels van hun huizen online fijnstof PM_2,5 en op 16 locaties NO₂. Het is aanvullend op het netwerk van de DCMR.

Grote interesse

'Met de 5 bewonersorganisaties uit Hillegersberg-Schiebroek hebben we het luchtmeetnet opgezet. We hebben een oproep in de lokale krant en bewonersbladen gezet. Hierin werd gevraagd of er belangstelling was bij bewoners om zelf te gaan meten aan de buitenluchtkwaliteit', vertelt Margreet Hovenkamp, voorzitter van de bewonersorganisatie InHillegersberg. De buurt reageerde massaal op onze oproep. 120 buurtbewoners bleken geïnteresseerd in een luchtmeter in hun tuin. En nog steeds komen de verzoeken binnen.

Zelf eigenaar

De gebiedscommissie Hillegersberg-Schiebroek van de gemeente Rotterdam heeft ons subsidie verstrekt voor de installatie van het meetnet. Meetsensoren zijn de laatste jaren sterk in prijs gedaald, waardoor het betaalbaar is geworden om zelf meetapparatuur aan te schaffen. Vanaf november 2017 is de meetapparatuur voor 30 online fijnstof PM_2,5 en voor NO₂ op 16 locaties in de buurt geïnstalleerd.

De DCMR staat positief tegenover ons meetnet. Eén van onze fijnstofmeters staat zelfs pal naast een DCMR-station, zo kunnen de waarden worden vergeleken. De dataopslag en het beheer van de data verzorgt de buurt zelf. Een Technische Commissie (TC) – die is opgezet namens de bewoners – heeft een contract met een leverancier voor het databeheer. De buurt blijft zo zelf eigenaar van de data. Dat is belangrijk voor het vertrouwen van ons in de kwaliteit van de gegevens.

Iedereen toegang

We willen als buurt niet dat het een exclusief feestje wordt van mensen die verstand hebben van luchtkwaliteit. We willen dat iedereen toegang heeft tot de meetgegevens. Maar hoe voorkom je paniek op eenmalige uitschieters in metingen? Onze meetdata worden geïnterpreteerd door een groepje deskundigen uit de wijk. En we zorgen voor genuanceerde communicatie. Maar hoe communiceer je genuanceerd en zorgvuldig over de betekenis van bepaalde concentraties? We hebben artsen en mensen van het longfonds betrokken om de verbindingen te leggen met gezondheidsrisico's. Maar het blijft uitproberen. We gaan kijken hoe het uitpakt en zullen daarvan leren. Dit is steeds ons motto geweest.

Burgerdata en de Omgevingswet

Voor de Omgevingswet wordt een digitaal stelsel gebouwd. Het is de bedoeling om op termijn zo veel mogelijk digitale informatie over de leefomgeving toegankelijk te maken. Deze informatie is dan te raadplegen via het Omgevingsloket. Uitgangspunt is een open stelsel, waarin stukje bij beetje informatie en data over de leefomgeving voor iedereen beschikbaar is. Om zo bij te dragen aan een gelijke informatiepositie voor bewoners, bedrijven en overheden.

Het is belangrijk dat gemeenten burgers, bedrijven en andere belanghebbenden betrekken bij de planvorming en vergunningverlening. Gemeenten kunnen ook rekening houden met meetgegevens die bewoners zelf verzamelen. Gemeenten zijn hierbij wel gebonden aan regels uit de Omgevingsregeling. Lokaal verzamelde informatie moet tijdig op tafel liggen om invloed hebben op het planproces. Zo werken we toe naar gezamenlijke feiten die zowel door overheid als samenleving worden onderschreven.

Lokale meetnetten moeten dan bij de gemeente bekend zijn. En het is handig als deze lokale meetnetten gekoppeld worden aan en ontsloten worden via het Omgevingsloket. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet biedt op termijn de mogelijkheid om lokale informatie te koppelen. De lokaal bevoegde overheden – in het geval van luchtkwaliteit de gemeenten – kunnen dit doen.