Picknickkleedjes in Apeldoorn

De gemeente Apeldoorn spreidt door de hele stad picknickkleedjes uit. Het zijn allerlei initiatieven waarmee Wim Mulder, regisseur in de openbare ruimte, wil vertellen dat de gemeentegrond van ons allemaal is. Lees zijn verhaal over vertrouwen leren krijgen in elkaar. En wat het effect daarvan is op het beheer van tuinen op gemeentegrond. Een document met telefoonnummers is voldoende. Met de belofte dat iedere tuin met picknickkleedjes er fatsoenlijk uit moet blijven zien.

Mijn overtuiging is dat wij alleen maar hoeven aan te sluiten bij de behoefte die er is. Met onze aanpak bewijs ik dat onze samenleving doelen stelt, die wij als gemeente nooit kunnen bedenken. Burgers zijn tot heel veel in staat. De overheid heeft in het verleden de boel te veel overgenomen. Zo van: zodra jij uit jouw tuinhekje komt, dan kom je op mijn grond. De grond van de gemeente waar ik werk. Maar dat is niet waar: die grond is van ons allemaal. Wij hebben als gemeente alleen een speciale taak gekregen.

Hoe het begon

Mijn participatieverhaal start met een telefoontje in mijn voormalige kantoor aan de andere kant van het Zuiderpark. Op een ochtend werd ik gebeld door de stichting Transition Town Apeldoorn. Zij wilden een Permacultuurtuin maken op gemeenschapsgrond en vroegen of ik wilde helpen. Ik keek uit mijn raam, zag het uitgestrekte enorme grasveld van het Zuiderpark en dacht: Ik kan moeilijk zeggen dat ik geen ruimte heb.

Binnen de gemeente ben ik toen gaan praten met de landschapsarchitect en andere collega’s van openbare ruimte. Zij hadden aanvankelijk nog wat vragen: Zul je dat wel doen? Wat voor clubje is dat? Wat vindt de buurt ervan? Wat kost dat? Maar ik vond dat er in het Zuiderpark weinig gebeurde voor de buurt. En ik zag een serieuze groep mensen die een tuin wilde maken, waarin de natuur zijn gang mocht gaan. Op een plek die niemand in de weg zou zitten. Ik had niets te verliezen. Uiteindelijk hebben ik een kleine 1.000 euro geïnvesteerd. Voor het zoeken naar meer samenhang in de wijk is dat niet veel geld.

Ondertussen bestaat de TransitionTuin al 6 jaar en breidt hij elk jaar een stukje uit. Afgelopen jaar kwam er een kleine fruitboomgaard bij.

Participatie-avonturen

In het begin kostte de tuin me veel tijd om van de grond te krijgen. Je moet vertrouwen leren krijgen in de groep vrijwilligers en zij in ons. Daar heb je het hele eerste jaar voor nodig. Aan het eind van het eerste jaar legden we onze afspraken vast in een beheerdocument. In dat document staan onze wederzijdse telefoonnummers, het doel van de tuin, dat het openbaar toegankelijk moet blijven, hoe we elkaar helpen en dat het fatsoenlijk moet blijven ogen. Dat is alles. Daar heb je geen juridische overeenkomst voor nodig.

Steeds creëerden we momentjes die interessant waren voor omwonenden en voor de pers. Zo ploegden we het land om met paard en ploeg. Gegarandeerd dat iedereen komt kijken. Toen de grond gereed was zeiden we: nu is het aan jullie.

Tegenwoordig kost de tuin mij helemaal geen tijd meer. De groep vrijwilligers heeft het volledige beheer. Eventuele vragen komen direct binnen bij de groenbeheerder. Die brengt dan bijvoorbeeld met onze trekker een lading houtsnippers of wilgentakken. Vervoer is altijd een probleem voor vrijwilligers. En voor ons is het om het even. Of wij ons snoeiafval nu naar het recycleplein brengen of naar deze plek.

Toen de TransitionTuin eenmaal goed liep, wilden we graag meer initiatieven in het park. Verspreid over zogenoemde picknickkleedjes. Verschillende plekken in het park.

We schreven een prijsvraag uit. Ontvingen 15 ideeën en honoreerden er niet 1 maar 12. In het park is nu plaats voor onder andere een imkertuin, open water, een openluchtkrachthonk voor jongeren, een Cruijff-court, voorzieningen voor mindervaliden en de bosbouwopleiding van Helicon. Alle initiatieven beheren hun eigen picknickkleedje. Ze hebben allemaal ook een sociaal effect en communiceren onderling via Facebook.

Helicon wilde in het park 142 verschillende soorten bomen aanplanten. Van elke boom drie stuks. Leerlingen doen hier nu hun bomenkennis op. Ze hebben de bomen zelf aangeplant en gaan zelf ook het beheer van de bomen doen. Dat scheelt ons al snel veel geld. Voor een boom neem je € 12 per jaar in de begroting op voor onderhoud. Reken ons voordeel maar uit.

De imkers hebben contact gelegd met Helicon. Zij doen nu weer zaken samen.

Naar aanleiding van de initiatieven in het Zuiderpark zijn er ook op andere plekken in Apeldoorn tuinen ontstaan. Zo is er een moestuin bij een verzorgingstehuis. Daar zie je mensen met de rollator hun tuintje doen. Ieder in zijn eigen bak. De één plant groenten, de ander alleen maar bloemen. Het floreert tot en met.

Sommige initiatieven zijn geen succes. Zo hadden we groentebakken voor scholieren. Dit ging één jaar goed, daarna niet meer. Dan halen we de bakken gewoon weer weg. Zo simpel is dat.

Leerervaringen

Een olietanker kun je niet als een speedboot besturen. De Omgevingswet vraagt een fundamenteel andere manier van denken. Je kunt niet ineens een knop omzetten en denken dat iedereen dan anders denkt. Daar is jaren voor nodig, om daaraan te wennen.

Het helpt om je vakgenoten, zoals de landschapsarchitect, mee te nemen in je proces. Het is de kunst om het uit te kunnen leggen aan elkaar. Vraag hoe nieuwe participatie projecten aansluiten bij de strategische doelen van de gemeente. Vraag wat mensen willen.

Ik onderschat nog wel eens wat er in een buurt los kan komen. Niet iedereen is meteen blij met nieuwe initiatieven. Je moet altijd peilen of er draagvlak is. Want je kunt mensen tegen je in het harnas jagen. Wat helpt is om uit te leggen wat het initiatief is. En om te beloven dat als het niks wordt de gemeente bereid is om het op te ruimen.

Zelf ben ik erg blij met deze ontwikkeling. Het geeft meer betekenis aan de openbare ruimte. Een ruimte van en voor onze samenleving. En we hebben hem hard nodig om invulling te geven aan onze sociale samenhang. Het is superbelangrijk dat mensen elkaar op allerlei manieren kunnen blijven ontmoeten.