Sturen op water en bodem voor een duurzame waterhuishouding

Vasthouden van water voor de toekomst

Met de watertransitie werkt dit waterschap aan een robuust en toekomstbestendig watersysteem. Dat is ook nodig. Het beheergebied, dat een hoogteverschil kent van 30 meter tussen zuid en noord, bestaat vooral uit beken die ontstaan op de hoger gelegen zandgronden en uiteindelijk de Maas instromen. 'Ons werkgebied kent een grote afwisseling van landbouw, wonen en natuur met veel Natura 2000-gebied. Daarbij vormt verdroging voor ons een groot vraagstuk', licht Vincent Lokin, dagelijks bestuurslid van Waterschap De Dommel, toe. 'Je kunt het je nauwelijks voorstellen met de wateroverlast van de afgelopen periode, maar het vasthouden van water is voor ons echt een probleem.'

Om dat probleem van verdroging het hoofd te bieden, wordt met het Waterbeheerprogramma 2022-2027 de watertransitie aangekondigd. Deze transitie is noodzakelijk om water de ruimte te geven die het nodig heeft én om de grotere weersextremen zoals droogte en wateroverlast het hoofd te bieden. Maar ook om de waterkwaliteit te verbeteren. Dat gebeurt onder meer met een gebiedsgerichte aanpak, samenwerking met gebiedspartners en innovatie. In de 3 zones binnen het waterschap – namelijk de hoge koppen, de flanken en de beekdalen – moet maatwerk worden geleverd. Keuzes worden gemaakt op basis van het type gebied, met het vasthouden van water als hoofddoel. 'De tijd van het oppompen van water als het moet en het laten lopen als het kan, is wel voorbij', geeft Lokin aan.

Waterschappen blij met sturing op water en bodem

Deze sturing op water en bodem sluit aan bij de contourennotitie waarmee de eerste richtingen voor de nieuwe Nota Ruimte worden geschetst. Water en bodem vormen het nieuwe vertrekpunt voor de te maken ruimtelijke keuzes. Waterschap De Dommel is erg blij met deze beleidskeuze. 'Het helpt ons en alle andere waterschappen bij het uitleggen van hun beleid aan bestuurlijke partners', zegt Lokin. Hij hoopt dat die sturing op water en bodem blijvend is. 'Weet waar je voor kiest. Laat dit nu niet weer wegzakken'. Hij erkent dat deze beleidsrichting, net als elders, in het beheergebied van De Dommel grote impact heeft op de andere ruimtelijke opgaven, zoals natuur en landbouw, energie en verstedelijking en niet altijd makkelijk is.

Dat maakt de rol van het waterschap bij ruimtelijke ontwikkelingen in gemeenten of de provincie Noord-Brabant groter dan voorheen. Het besef dat ruimtelijke ontwikkelingen meer dan ooit van invloed is hebben op de waterhuishouding, zorgt voor een meer prominente rol van het waterschap bij de besluitvorming. Vorig jaar moest het waterschap in een vrij laat stadium op de rem trappen bij een project. De wateroverlast van de voorbije maanden en de onlangs ingevoerde Omgevingswet onderstrepen de noodzaak van verandering. Een nieuwe werkwijze en een betere positionering van het waterschap in de besluitvormingsfase draagt bij aan het maken van een betere afweging. 'De staat van de natuur en het veranderende klimaat dwingen ons daartoe.'

Samen de ruimtelijke puzzel leggen

Lokin erkent dat water alleen niet het enige belang is, maar zegt dat het niet mag worden onderschat. 'De leefbaarheid van het gebied is 1-op-1 gekoppeld aan de beschikbaarheid van water.' Dat inzicht vormt doorgaans een goede basis voor hun gesprekken bij een gebiedsproces. 'Die gesprekken zijn niet altijd leuk, maar we moeten ons aanpassen aan de realiteit. En niemand ontkomt daaraan', vertelt Lokin.

Hij verwijst daarbij naar soms moeilijke gesprekken met landbouwbedrijven die niet altijd op een logische plek zijn gevestigd. Bij het leggen van zo'n ruimtelijke puzzel begeeft het waterschap zich ook op de grondmarkt en koopt het grond aan. 'Op die manier kunnen we initiatiefnemers ook iets bieden'. Een ander voorbeeld waarmee het waterschap de samenwerking zoekt is het opstellen van een gebiedsvisie vanuit waterperspectief. Het vormt een handig hulpmiddel voor andere overheden bij het leggen van de gezamenlijke ruimtelijke puzzel in een bepaald gebied.

Die constructieve samenwerking vindt naast regulier overleg ook op andere manieren plaats, zoals met het 'Brabantbreed gesprek'. Daarin wordt inhoudelijk kennis gedeeld aan de hand van casuïstiek, zoals de Kaderrichtlijn Water (KRW). Aan de hand van opleiding en training, ketentesten en het verder uitbouwen van de ketensamenwerking wordt dit jaar verder gewerkt aan het doorontwikkelen van de Omgevingswet. Zo werkt Waterschap De Dommel, samen met alle andere waterschappen aan de toekomst. Voor een duurzame waterhuishouding.