Roadshow Omgevingswet: Maastricht

Alles kan altijd beter en anders...

Niet overal wordt de situatie ervaren zoals bovenstaand beschreven, maar regelmatig komt Pastoor in gesprek met bestuurders die vinden dat het crisis is. ´In deze regio trekken de jongeren weg en de inwoners die blijven, worden niet bereikt. Wil je dat wel doen, dan heb je verandering nodig. De dynamiek in de huidige wereld is veel te groot voor beleid dat wordt gemaakt tot 2029.´ Bart Pastoor deelt zeven bevindingen om de samenleving weer te enthousiasmeren voor de politiek:

• Democratie is veel meer dan af en toe stemmen.
• Maak gebruik van Wikipedia-technieken, de samenleving wil graag bijdragen aan een betere wereld.
• Ga in een lege ruimte praten over de toekomstige leefomgeving en blijf weg van de politieke arena.
• Blijf weg bij management by Excel, maar focus op leiderschap van inspirerende individuen.
• Laat inwoners een eigen feestje organiseren en omarm dat. Ga het niet overnemen.
• Er is geen juridisch instrument om de raad te laten veranderen, het begint bij de samenleving.
• Alles kan altijd beter en anders.

Nu oefenen, want je hebt de tijd keihard nodig!

Voor de speech van Pastoor was het woord aan wethouder Gert-Jan Krabbendam van de gemeente Maastricht. Krabbendam wees op het belang van samenwerking en kennisdeling om de gehele provincie verder te helpen. Anouk Baving, coördinator Invoeringsondersteuning bij het programma Aan de slag met de Omgevingswet ging in op Bureau ICT-Toetsing-advies waarin kritisch is gekeken naar het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Ook adviseerde zij vooral door te gaan met oefenen, ook nu de ingangsdatum van de wet verschoven is naar 2021. De einddatum van de transitie blijft 2029. Je hebt de tijd keihard nodig!

Vier workshops:

• Workshop Informatiemanagement
• Workshop Veiligheid en gezondheid
• Workshop: Experimenteren
• Workshop: Bestuurlijke ambities

Workshop Informatiemanagement

Een digitaliseringssessie die niet gaat over alle digitale uitdagingen en toekomstige softwarepakketten, maar een sessie die praktisch uitlegt waar je begint. De gemeente Maastricht heeft een plan van aanpak gemaakt voor de eerste fase waarin de huidige situatie is vastgelegd. Welke processen zijn er, wie is de proceseigenaar en hoe kunnen de processen efficiënter en leaner worden ingericht.

‘Daar moet je nu in investeren om straks niet veel meer geld uit te geven aan gekunstelde oplossingen’, stelt Albert Royen, senior beleidsadviseur Informatiemanagement bij de gemeente.

Fase 1

In het kort onderscheidt Royen de volgende 10 stappen in fase 1:

1. Breng je huidige situatie in kaart
2. Zorg dat Informatie en Automatisering aangehaakt is bij de Omgevingswet. Dit is bijna in geen gemeente het geval.
3. Laat uitzonderingen in het proces achterwege, een concert van André Rieu op het Vrijthof gaat toch buiten de gebaande paden.
4. Betrek de gemeentearchivaris in het proces.
5. Breng je applicatielandschap in beeld. In gemeenteland zijn meer dan 800 applicaties. Welke gebruik je, wat kosten ze en zijn ze straks Omgevingswetproof?
6. Er is een landelijke softwarecatalogus waarin u kunt kijken welke software handig is voor uw gemeente.
7. Prikkel je leveranciers om de software tijdig Omgevingswetproof te hebben. Veel softwareontwikkelaars zijn er nog niet mee bezig. Iedere uitzondering is uiteindelijk jouw probleem
8. Regel een werkgroep als klankbordgroep om mee te denken in het proces. Maastricht heeft een werkgroep van 75 mensen die zich hiermee bezighouden.
9. Breng de huidige processen in kaart door gesprekken met collega’s. Start bijvoorbeeld met het proces rondom het aanvragen van vergunningen.
10. Werk de processen uit met documentstromen, bijvoorbeeld via het programma Engage.

Fase 2

‘In fase 2 ga je vervolgens pas bepalen hoe je de processen efficiënter kunt laten verlopen. Dan ga je ook praten om de doelen van het bestuur te achterhalen en uiteindelijk bepaalt het landelijke systeem, Digitaal Stelsel Omgevingswet, hoe je het verder gaat inrichten. Het is voor ons afwachten wat daar wordt besloten, voordat we echt verder kunnen’, aldus Royen.

Workshop Veiligheid en gezondheid

RUD Zuid Limburg, GGD Zuid Limburg en Veiligheidsregio Zuid Limburg beschikken over uiteenlopende expertises en informatie die de gemeenten kunnen helpen bij hun opgave om de Omgevingswet te implementeren en om veiligheid en gezondheid goed te verankeren. Het heeft meerwaarde voor de gemeente om ze in een vroege fase bij het proces te betrekken voor het maken van bewuste en goed onderbouwde keuzes voor gezondheid en veiligheid.

Er worden duidelijke aanknopingspunten gezien om de waarborging van veiligheid en gezondheid te verankeren via de traditionele milieuthema’s (zoals lucht, geluid en externe veiligheid), maar men is nog zoekende hoe de omgevingsvisie en het omgevingsplan gebruikt kunnen worden om ook bevordering van de gezondheidsthema’s te bewerkstelligen.

Het inrichten van de fysieke leefomgeving, gericht op een veilige en gezonde omgeving, blijkt in de praktijk erg moeilijk omdat er in een gebied veel tegenstrijdige belangen aanwezig kunnen zijn.

RUD Zuid Limburg en GGD Zuid Limburg hebben zich verenigd via een infopunt zodat gemeenten hen kunnen consulteren. Zij kunnen hulp bieden bij het managen van de bestuurlijke afwegingsruimte door een platform te bieden waar contacten worden onderhouden.

Workshop: Experimenteren

De experimenteer- en leefruimte voor nieuwe stadsontwikkeling bestaat sinds 2012 en is gericht op het samenwerken met (nieuwe) stakeholders. De gemeente zet in op ontwikkelen van concreet handelingsperspectief om in de organisatie blijvend ruimte te geven aan experimenteren, leren door te doen en de verbinding te zoeken met stadspartners.

Hoe leer je van experimenten?

Zorg in de projecten voor een duidelijke onderzoeksvraag. Wat wil je leren? ‘Zonder leren wordt het aanklooien.’ En denk na over kennisdeling. Een labjournaal op een website wordt vrijwel nooit gelezen!

Besteed aandacht aan verhoudingen tussen (externe) partners. Mooi voorbeeld is een experiment met een voormalige brandweerkazerne waarbij een samenwerking ontstond met potentiële eindgebruikers. Echter, er ontstonden ook spanningen tussen buurtcommissies en ondernemers, omdat bestaande sociale verhoudingen werden opgeschud.

Hoe zorg dat ambtelijk apparaat het oppakt?

Zorg voor bestuurlijk en ambtelijk opdrachtgeverschap als je de werkmethodieken wilt vertalen naar de eigen organisatie, omdat een labomgeving beweegt tussen de organisatie en de omgeving.

Start binnen één beleidsafdeling in het fysiek domein (ca. 50 mensen) die te maken heeft met 'uitnodigingsplanologie'. Pas in tweede instantie volgt de uitbreiding naar de vergunningverlener. Maak je de groep in het begin te groot dan kost het proces te veel tijd.

Laat collega's in experimentele projecten met externe initiatiefnemers actief hun leerlessen bijhouden en delen. Zorg ervoor dat collega’s die het anders doen ruimte krijgen om hun verhaal te vertellen en te inspireren. Breng de aanpak vervolgens samen in een gevarieerd opleidingscurriculum.

Toelichting op het Maastrichts Model Startpositie en manier van werken.

Maastricht heeft een eigen model ontwikkeld dat aansluit bij de belevingswereld van de collega’s om per klus zich bewust te zijn op wat voor manier je iets aanpakt. Het model met drie kleuren laat collega’s reflecteren op de startpositie en rol van waaruit ze activiteiten organiseert en samenwerkt. In de presentatie vindt u meer informatie over deze rollen.

Meer weten?

Na twee jaar is te zien dat er een beweging is ontstaan. Meerdere gemeenten hebben op een of andere manier zelf een vervolg gegeven aan (het geleerde) van Expeditie Ruimte. Meer weten over Expeditie Ruimte? Expeditieruimte@prvlimburg.nl of de website van de provincie Limburg.

Workshop: Bestuurlijke ambities

Drie verschillende gemeenten, drie verschillende aanpakken voor het maken van een omgevingsvisie. In deze workshop deelden gemeente Maastricht, Sittard-Geleen en Heerlen hun bevindingen. Algemene tip: ga tijdig in gesprek met de raad en bepaal welke invoeringsstrategie past bij jouw gemeente.

Gemeente Maastricht werkt met een ambitiedocument op basis van principes en niet via casussen. Er is een speciale raadwerkgroep in het leven geroepen die nadenkt over de implementatie van de Omgevingswet, maar ook bedenkt hoe de raad het beste betrokken kan worden in dit proces.

Gemeente Sittard-Geleen: heeft het gesprek met de raad geopend door direct over de omgevingsvisie te spreken. In tegenstelling tot Maastricht maakt Sittard-Geleen wel gebruik van casussen om de visie concreet te maken. Stap voor stap gaat men vraagstukken langs.

Gemeente Heerlen: stuurde de raad een memo op basis van informatie van het Rijk en VNG over de wetswijziging. Er kwam geen enkele reactie van de raad op het bericht en de gemeente zocht selectief de dialoog met de raadsleden om toch te achterhalen wat in het ambitiedocument moest komen.

Tips voor dialoog met de raad:

1. Je kunt ervoor kiezen om de huidige raad nog uitspraken te laten doen over een omgevingsvisie, of dat overlaten aan volgende raad. Samen kaders stellen is wel belangrijk om te veel micromanagement te voorkomen. Wachten op de nieuwe raad kan helpen om meer gedurfde keuzes te maken.
2. Benoem dat de Omgevingswet een cultuuromslag van raad en haar samenwerking met samenleving vergt. Niet de wet, maar de samenleving vraagt om die omslag. Benut de Omgevingswet als een hulpmiddel om dat bespreekbaar te maken.
3. Laat de financiële impact aan raad zien met een meerjarenprognose op hoofdlijnen, maar sla niet door met cijfers.