Blauwe omgevingsvisie 2050

Andrea Swenne zorgde met haar projectteam voor de realisatie van de Blauwe Omgevingsvisie 2050 (BOVI2050) van Waterschap Vallei en Veluwe. Een waterschap dat een omgevingsvisie maakt, dat hoeft toch helemaal niet?

Swenne: 'Nee, dat klopt. Dat hoeft ook niet, maar wij geven om water. En we weten hoe belangrijk het is om bij een goede inrichting van de leefomgeving rekening te houden met het zichtbare en onzichtbare water. Met onze BOVI2050 willen we medeoverheden meegeven hoe het watersysteem onder en boven de grond werkt en waar zij rekening mee moeten houden bij gebiedsontwikkelingen. Want waar wij geen omgevingsvisie hoeven op te stellen, moeten onze medeoverheden dat wel. Het is van belang dat water daar een duidelijke plek krijgt.'

Dus jullie gaan eigenlijk op de stoel van de medeoverheden zitten?

'Nee, dat doen we nadrukkelijk niet. Wij noemen onze aanpak 'grensontkennend', omdat we met de visie een integraal beeld willen schetsen. We hebben de rol van het water in samenhang gebracht met de ruimtelijke ontwikkeling. Water is nu eenmaal een belangrijk onderdeel van de ruimte, zeker in deze regio waar zich de grootste zoetwatervoorraad van Nederland bevindt, onder de Veluwe, en waar belangrijke dijken liggen, zoals de Grebbedijk. We hebben heel nadrukkelijk ook de kennis en belangen van medeoverheden, terreinbeheerders, grote landgoedeigenaren en anderen door middel van een participatietraject betrokken bij de ontwikkeling van onze Blauwe Omgevingsvisie en hebben water daardoor niet het uitgangspunt, maar een integraal onderdeel van onze brede Omgevingsvisie kunnen maken. Dat denken over water in verhouding tot de ruimte noemen wij 'het nieuwe waterdenken'.'

Hoe zijn jullie begonnen?

'Als waterschap stellen wij iedere zes jaar een waterbeheerprogramma op voor de middellange termijn. Onze blauwe omgevingsvisie als langetermijnvisie is de voorbereiding hierop. Dit blauwe omgevingsprogramma (waterbeheerprogramma) is een doorvertaling van onze blauwe omgevingsvisie. En zoals gezegd willen we de BOVI inbrengen in de omgevingsvisies van onze mede- overheden. Bij het vaststellen van die langetermijnvisie hebben we vier grote maatschappelijke thema's centraal gesteld: waardevolle leefomgeving, klimaatverandering, circulaire economie en energietransitie. Dat uitgangspunt vroeg al om een integrale benadering waarbij water en ruimtelijk ontwikkeling hand in hand gaan. Dit resulteerde uiteindelijk in de BOVI2050, maar voor dat het zover was, hebben we eerst onze medewerkers meegenomen om de hele organisatie te doordringen van het nieuwe waterdenken en vervolgens hebben we in een tweetal sessies onder leiding van 'visiting profs' uitvoerig input opgehaald bij onze maatschappelijke partners.'

En was hier ook bestuurlijk draagvlak voor?

'Uiteraard. Voor het welslagen van zo'n ambitieus project is het cruciaal dat het dagelijks en algemeen bestuur het omarmt. We hebben een klankbordgroep ingericht waarin het algemeen en dagelijks bestuur vertegenwoordigd waren en we hebben hen op verschillende momenten laten meedenken. Daarnaast was er een behoorlijke tijdsdruk, omdat we de BOVI2050 voor de verkiezingen wilden vaststellen. Dat betekent dat we onder hoge tijdsdruk moesten werken, maar ook dat we veel vrijheid kregen.'

Hoe werd er gereageerd op jullie ambitie?

'Tijdens de interne sessies vielen het enthousiasme en de energie van collega's op. Een meerderheid van de medewerkers realiseerde zich al langer dat waterbeleid in samenhang met de ruimte tot stand moet komen. Extern werd er door sommigen wel met argusogen naar gekeken, omdat we ons op ook op het terrein van het ruimtelijk domein begaven. Maar in de werksessies met maatschappelijke partners – we hebben één thematische en één gebiedsgerichte sessie georganiseerd – was toch vooral ook respect voor het gegeven dat we zo nadrukkelijk de dialoog opzochten. Formeel is onze rol bij gebiedsontwikkeling om een watertoets uit te voeren, maar we kunnen van meer betekenis zijn als we ook al eerder aan tafel zitten en zo mee kunnen denken over de meest geschikte plekken voor ruimtelijke ontwikkeling, vanuit het waterperspectief. De BOVI2050 en de visiekaart waarin we de samenhang tussen water en omgeving driedimensionaal in beeld hebben gebracht, zien we dan ook vooral als een visitekaartje en als een uitnodiging aan medeoverheden en maatschappelijke partners om met ons in gesprek te gaan. Inmiddels zijn er ook andere waterschappen die een voorbeeld nemen aan onze BOVI en zelf ook een Omgevingsvisie gaan opstellen.'

En hoe nu verder?

'We werken dus nu aan ons blauwe omgevingsprogramma (waterbeheerprogramma) waarin we de BOVI2050 en de vier maatschappelijke thema's en drie zogenaamde waterprincipes daaruit doorvertalen naar de periode tot 2027. Over twee jaar houden we het gebiedsontwikkelingsdeel uit de BOVI2050 opnieuw tegen het licht. Het is weliswaar een langetermijnvisie, maar vooral ook een levend document. Het is belangrijk om kortcyclisch te werken en zo aan te blijven sluiten op actuele opgaven. Daarnaast zoeken we zogenaamde 'icoonprojecten', voorbeelden waarin het gedachtegoed van de BOVI2050 naar voren komt en waaruit het succes van een integrale aanpak en samenwerking blijken.'

Hoe kijk je op dit moment terug op het proces?

'Het was ruim een jaar lang hard werken. We hadden een strakke deadline. Toch zorgde dit ook voor energie, ruimte en voor bestuurlijk draagvlak. Voor de projectgroep van zes mensen, die daarnaast allemaal ook nog andere taken hadden, was het heel hectisch. Soms hadden we wel iets meer lucht willen hebben. Anderzijds hielp de tijdsdruk ons ook knopen door te hakken. Ik kijk ook met voldoening terug op de betrokkenheid van de visiting profs. Door kennis en kunde op een onderwerp van buiten naar binnen te halen, organiseer je kennis die je zelf niet hebt. De visiting profs waren ook nog van waarde bij het schrijven van de BOVI: zij hebben meegelezen met het concept en goede aanvullingen gedaan. En ik ben vooral trots op het team en op het waterschap dat we iets belangrijks in gang hebben gezet. Het is niet meer van deze tijd om alleen naar je kerntaken te kijken, want steeds vaker ligt de oplossing van problemen deels buiten je eigen verantwoordelijkheden en dan is een totaalvisie zoals de BOVI2050 van groot belang.'