Dilemmalogica: wat kan wél?

Guido Rijnja, adviseur communicatiebeleid ministerie van Algemene Zaken, over het werken met tegenstellingen en de zoektocht naar ruimte voor initiatieven. In deze webinar bespreekt Guido Rijnja hoe communicatieprofessionals Dilemmalogica kunnen inzetten.

Welkom bij deze introductie van Dilemmalogica...

die zich misschien wel het best laat samenvatten

met die drie woorden: Wat kan wél?

Want dat we met dilemma's te maken hebben,

dat weten we in het dagelijks leven ook...

maar zeker als je de publieke zaak dient.

Ik heb er hier een aantal opgezet...

maar je zal maar aan een energietransitie

werken en de vraag is:

Ga ik me nou inzetten op draagvlak

of ga ik vooral inzetten op kosteneffectiviteit?

Neem die middelste regel maar.

Als ik iets nieuws onder handen heb,

gaan we het eerst helemaal uitbroeden...

of gooien we het meteen open

en zoeken we contact met andere mensen?

Of je nou wethouder bent, speechschrijver,

tekstschrijver, ambtenaar...

of bewoner met een initiatief,

altijd doen zich dit soort dilemma's voor.

En zeker in de publieke zaak.

En de vraag is: Hoe ga je daarmee om?

En ik weet nog het moment dat ik Barack Obama,

toen nog president, hoorde uitleggen...

waarom hij de veiligheidsdiensten opdracht

had gegeven om in privé e-mail te neuzen.

Dat kan je toch niet maken, zeiden ze.

En op televisie zei hij daarover:

'Ik moet er eigenlijk ook niet aan denken dat ze dat

bij mijn privé e-mail doen. Is er nog iets veilig?

Maar ik moet er ook niet aan denken

dat we weer 9/11 voor onze kiezen krijgen.

En dus kan het alleen

onder hele goeie voorwaarden.'

En toen ik dat zag,

toen zag ik een drietrapsraket...

die zich met deze vetgedrukte woorden laat

samenvatten: erkenning, ordening en perspectief.

Nou, dat klinkt wat abstract natuurlijk,

maar het eerste wat hij deed...

was laten zien dat hij

heel goed zag wie ertoe doen...

bij zo'n kwestie van dat inspecteren, in dit geval...

van waar gevaar zich ontwikkelt

en hoe je daar goed achter komt...

en ook zien waar mensen naar verlangen.

Wat zijn hun zorgen? Vooral privacy.

Vervolgens zei hij ook, bijna letterlijk:

'Aan de ene kant 100 procent veiligheid

beloven, zou ik wel willen, kan ik niet.

Maar aan de andere kant

100 procent privacy ook niet.

Dus het gaat erom onder

wat voor voorwaarden ik dat kan doen.'

Dus hij verbond daar een perspectief aan.

Erkenning, ordening en perspectief.

Dat is eigenlijk een heel begaanbare weg,

zou je kunnen zeggen...

op een moment dat iets spannend wordt.

En waarom is dat nou zo relevant...

voor als je bij of voor de overheid werkt

of met de overheid te maken hebt?

Dat is dat overheid er is voor wat over is.

Overheid heeft altijd met dilemma's te maken.

Dat klinkt wat tobberig,

maar is natuurlijk wel een waarheid.

En waar macht is, moet tegenmacht zijn.

Wat ook bekend is, dat is het tweede punt,

dat burgers op zich niet tegen overheid zijn...

en ook niet tegen ingrepen

van de overheid of bemoeienis...

maar dat ze, met hun basale welwillendheid

of compliance, zoals dat wel genoemd wordt...

uit zijn op wat waargenomen

rechtvaardigheid heeft.

Dus ervaar ik zoals die overheid

met mij omgaat als billijk en fair?

In de derde plaats: Wat maakt het durven denken

en goed omgaan met dilemma's zo relevant?

Het heeft alles met vakmanschap te maken.

Uit allerlei onderzoeken komt naar voren dat:

Waarom werken mensen bij of voor

de overheid of zoeken ze de overheid op?

Omdat ze van puzzelen houden.

Nou, hoe werkt dat? Ik licht die drie elementen

erkenning, ordening en perspectief kort toe.

Dat doe ik aan de hand van drie hulpmiddelen.

Jullie zien al de kleine lettertjes.

Dus op de website CommunicatieRijk.nl kun je

dit nalezen en kun je dit mogelijk ook benutten.

In de eerste plaats telt dus bij iets wat

erom spant dat je je verplaatst in de ander.

Je zoekt naar erkenning:

Waar verlangen mensen naar?

Dan is er altijd iets als

bovenstromen en onderstroom.

Bovenstromen is wat aan de oppervlakte klinkt,

wat mensen zeggen, waar ze boos zijn.

Maar daaronder zitten belangen en waarden,

vooral. Dat is dat wat jij voor het goede houdt.

Die woorden eindigen vaak op 'heid': zorgvuldig-

heid, betrouwbaarheid, rechtvaardigheid.

En er zit gedrag onder en voorkeuren:

Hoe wil jij het liefst bejegend worden?

En dat kun je voor alle spelers en

dus ook voor jezelf heel goed achterhalen.

Vervolgens is aan de orde dat je met

die kennis van wat er voor mensen toe doet...

heel goed kunt zien waar je

het dus niet over eens bent...

en dat kan ik niet genoeg benadrukken,

dat zal altijd bij de overheid aan de orde zijn.

We zijn er niet op uit om vriendjes te maken.

Waar macht is, is tegenmacht. Er zijn dus

verschillen. Maar, en dat is het goede nieuws:

Er is ook altijd iets wat bindt en

dat kan te maken hebben met inhoud...

bijvoorbeeld dat je allemaal zorg hebt

over de leefomgeving of over de kwaliteit.

Maar het kan ook te maken hebben met

de manier waarop je met elkaar omgaat:

die voorkeur, die rechtvaardigheid,

de stappen die je zet...

dat het misschien te snel gaat en dat je eerst

even tijd moet nemen om ergens aan te wennen...

of om je echt goed in elkaar te verdiepen

en verder te komen dan: Ik hoor wat je zegt.

Je common ground, dat is dat groene vakje.

En als je dat doet, zou je kunnen zeggen,

komt er iets naar voren.

Dan moet je iets gaan doen, want alleen ergens

achter komen in een analyse of diagnose...

is vaak niet genoeg voor de behandeling.

En dan, zou je kunnen zeggen, telt dus: Wat is

het verhaal, wat is het narratief, de boodschap?

En hier, in Kijk, Want, Dus, herken je misschien

de elementen van een goede boodschap:

Je vertelt wat je ziet, je vertelt ook

wat je weet en wat je niet weet...

heel belangrijk, daar kijken mensen enorm naar,

dat je daar eerlijk in bent, en wat je dus gaat doen.

En daarbij telt ook dat abc'tje, dat je maximaal

afstemt op de woorden die je gebruikt...

op de wijze waarop je jezelf bekent,

laat zien dat jij er echt bent en geloofwaardig.

Dat gaat dus niet alleen om wat je zegt,

maar ook om hoe je het zegt...

en dat mensen zeggen: Die deugt.

En ten slotte hoe je contact maakt.

Dit is, lang verhaal kort, dilemmalogica.

Je verplaatst je in een ander. Je gaat zoeken

naar waar mensen echt naar verlangen.

Dat gaat dus verder dan belangen, naar echt

wat eronder zit, waardoor mensen zeggen:

Ja, ze snappen mij en het gaat er

niet alleen om dat ik hen snap.

Vervolgens die ordening, dat je dus scherp in het

snotje hebt wat scheidt, maar vooral ook wat bindt.

En vervolgens dat je daar iets

aan kunt koppelen: Wat heb je nodig?

Dat is de vraag wat jijzelf, maar vooral ook een

ander nodig heeft, om een volgende stap te zetten.

Wil je er meer van weten?

Wil je ermee aan de slag?

Of kijk je hiernaar en denk je:

Hé, dit is eigenlijk precies zoals ik werk?

Dan vind je misschien

bevestiging, bemoediging, hulp...

op de website CommunicatieRijk.nl

bij Dilemmalogica.

Je kunt me ook bellen als je er niet uitkomt

en mailen en me op LinkedIn en Twitter vinden.

Hopelijk biedt deze korte introductie houvast

bij het achterhalen van: Wat kan wél?