Samenwerkingsafspraken bij uitvoering en handhaving (VTH)
Op 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet in werking. Bevoegd gezagen hebben tot dat moment de tijd om zich voor te bereiden en hun kennis en kunde te vergroten. Maar ook na 1 januari moet er veel gebeuren. Via specials lichten we een aantal onderwerpen uit die van belang zijn voor een goede inwerkingtreding. Zo ziet u in een compact overzicht welke eisen en aandachtspunten gelden voor inwerkingtreding en hoe u zich kunt voorbereiden. Eventueel met ondersteuning van het programma Aan de slag met de Omgevingswet.
De specials:
- Samenwerkingsafspraken bij uitvoering en handhaving (VTH)
- Toepasbare Regels (Dienstverlening en het Omgevingsloket)
- Planketen
Samenwerkingsafspraken VTH
Wanneer op 1 januari 2024 de Omgevingswet in werking treedt, is het belangrijk om voor die tijd goede afspraken met elkaar te maken over de manier van samenwerken. En om die afspraken ook te testen, bijvoorbeeld in een regionale ketentest. Van overheden wordt verwacht dat ze samenwerken, op alle niveaus en in alle fasen van de beleidscyclus.
Op deze pagina leest u wanneer samenwerkingsafspraken Uitvoering en Handhaving zinvol zijn en op welke manier u dat kunt organiseren. Ook geven we u als tip een overzicht van de ondersteuningsproducten, waarmee u zelf of met anderen aan de slag kunt.
Let op: begin op tijd met samenwerkingsafspraken
Het inregelen, beproeven en aanpassen van samenwerkingsafspraken vraagt tijd. Niet voor niets zijn deze trajecten al op vele plekken in Nederland in gang gezet.
Wat is samenwerking?
Samenwerking is een van de kernbegrippen van de Omgevingswet. Het is nodig om het omgevingsrecht inzichtelijker te maken, tot samenhang te komen tussen de verschillende aspecten in de fysieke leefomgeving en om snellere besluitvorming mogelijk te maken. Dat vergt coördinatie en afstemming van beleid, besluitvorming en uitvoering. De Omgevingswet veronderstelt samenwerking om te komen tot een gezamenlijke verantwoordelijkheid, maar schrijft niet voor hoe dat wordt gerealiseerd.
Tip: gebruik de interbestuurlijke samenwerkingstabel
Met de interbestuurlijke samenwerkingstabel krijgt u inzicht in de interbestuurlijke afspraken die bevoegd gezagen en andere organisaties kunnen maken, welke er al zijn en welke kennis en ervaring is opgedaan. Bekijk hiervoor onze pagina Samenwerken in de regio met interbestuurlijke tabel.
Op welke onderdelen werken bevoegd gezagen samen?
Samenwerken komt op alle niveaus en in alle fases van de beleidscyclus voor, van omgevingsvisie tot en met handhaving. De vraag is niet waar en hoe u moet samenwerken, maar hoe u zorgt dat de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de overheden zo goed mogelijk wordt uitgevoerd. Als uw advies of instemming van belang is voor een zorgvuldig en integraal besluit, hoe helpt u dan mijn collega's om daar te komen? Wie zijn die collega's en hoe weet u wat ze nodig hebben?
De wet geeft aan dat rekening wordt gehouden met elkaars omgevingsvisies en programma's, dat er overleg is over provinciale instructies en dat afspraken worden gemaakt over de coördinatie bij vergunningverlening.
Het is belangrijk om vóór 1 januari 2024 in ieder geval te hebben geoefend met een meervoudige aanvraag en samenhang activiteiten. Daarop volgt automatisch oriëntatie op de afspraken over de overige onderdelen van de uitvoeringspraktijk, samenwerking initiatievenproces, toezicht en handhaving, integrale adviestafels, uitvoering en beleid én dienstverleningsovereenkomsten.
Samenwerking bij uitvoering en handhaving
De integrale Omgevingswet werkt anders dan de huidige sectorale wetgeving. Dat heeft invloed op bestaande samenwerking en afstemming over VTH. Het is daarom belangrijk dat bestaande afspraken zijn of worden herijkt, ingeregeld en geoefend.
Startpunt minimale eisen
Voor de inwerkingtreding op 1 januari 2024 zijn de minimale eisen het startpunt. Welke eisen zijn dat?
- Aanvragen en meldingen kunnen worden behandeld conform de eisen van de Omgevingswet.
- Elk bevoegd gezag heeft afspraken met externe partners vastgesteld.
Een extra afspraak is dat provincies de uitvoeringsarrangementen met uitvoeringsdiensten bestuurlijk vaststellen. Dat geldt in ieder geval voor:
- de meervoudige aanvraag
- de afstemming voor advies en instemming
Die zijn nodig om een aanvraag of melding conform de eisen van de Omgevingswet te behandelen.
Daarnaast moet er duidelijkheid zijn over het takenpakket van de uitvoeringsdiensten, te beginnen met het wettelijk vastgesteld basistakenpakket. Afspraken over takenpakket en werkwijze moeten zijn afgestemd en moeten volgens de juiste routeringen voor behandeldiensten in het digitaal stelsel zijn ingeregeld.
Medewerkers moeten zich bewust zijn en kennis hebben van de nieuwe procedures en coördinatie-afspraken en die kunnen toepassen. Hierbij stimuleren wij het werken met de samenwerkingsfunctionaliteit in het DSO en gebruik van een productendienstencatalogus.
Vervolgens kunt u samenwerkingsafspraken maken en beproeven voor de andere onderdelen van de uitvoeringspraktijk.
Tip: bekijk de VNG-tool Klaar voor de Start voor de meest voorkomende samenwerkrelaties
Bent u goed voorbereid op de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)? Met de VNG-tool Klaar voor de Start brengt u in kaart waar uw gemeente staat en wat u nog moet doen. Op inhoud, techniek en organisatie. Bekijk de VNG-tool Klaar voor de Start voor de meest voorkomende samenwerkrelaties.
Verwacht u veel initiatieven op het gebied van gebiedsontwikkeling? Kijk dan naar de benodigde samenwerking bij een wijziging omgevingsplan of buitenplanse omgevingsactiviteit (BOPA) om activiteiten toe te laten.
Overige onderdelen uitvoeringspraktijk
De volgende stap is het maken en beproeven van samenwerkingsafspraken voor de andere onderdelen van de uitvoeringspraktijk. Dit is geen eis voor inwerkingtreding, maar vloeit voort uit de samenhang van uitvoering en handhaving en de plek daarvan in de beleidscyclus. Inventariseer waar uw uitvoeringspraktijk de meeste samenwerkrelaties kent en sluit daarop aan.
De meest voor de hand liggende relaties, waarbij de noodzaak afhangt van de context van rol, verantwoordelijkheid en ambitie:
- samenwerking initiatievenproces
- toezicht en handhaving
- integrale adviestafels
- dienstverleningsovereenkomsten
- uitvoering en beleid
Tip: gebruik kruisjeslijsten
Veel samenwerkende partners maken gebruik van kruisjeslijsten als inventarisatie om rollen en bevoegdheden in kaart te hebben.
7 adviezen voor goede samenwerking
Bij een goede samenwerking staat niet een wettelijke verplichting of een vastgestelde afspraak centraal, maar vooral hoe u met elkaar samenwerkt. Voor de hand liggend, maar goed om u zich te realiseren dat de volgende adviezen helpen bij goede samenwerking:
- Investeer in uw relaties.
- Werk aan gezamenlijke waarden en normen.
- Wees altijd consistent.
- Wees voorspelbaar.
- Werk doorlopend aan vertrouwen.
- Geef ruimte voor samenwerking.
- Kijk daarbij wat nodig is op operationeel, tactisch en strategisch niveau.
Ondersteuning nodig?
Inregelen en beproeven samenwerkingsafspraken (proces)
Wij helpen u bij het inregelen en beproeven van samenwerkingsafspraken. Het is vereist dat uw eigen werkwijzen, processen en systeem zijn ingericht conform de eisen van de Omgevingswet.
Maken van samenwerkingsafspraken
Wilt u verdere afspraken maken op basis van uw samenwerkrelaties of op basis van uw uitvoeringsvraagstukken? Wilt u kijken op welke andere terreinen samenwerkingsafspraken wenselijk zijn of wilt u voorbeelden van andere organisaties? Hiervoor bieden wij inregelsessies aan.
Tip: neem deel aan inregelsessies
Inregelsessies bestaan uit een aantal tests. Met de basistest worden de instellingen van software en DSO getest. Met de vervolgtesten wordt gekeken of uw organisatie op proces en kennis is voorbereid op de inhoudelijke eisen van de Omgevingswet. De inregelsessies zijn vooral gericht op het initiatief- en behandelproces.
Met de standaardwerkplaats Samenwerking in de VTH-keten kunt u ook samenwerkingsafspraken van andere processen oefenen. Neem hiervoor contact op met uw RIO. Kijk voor meer informatie op Aan de slag met de Omgevingswet.
Ondersteuningsproducten
Op het gebied van samenwerkingsafspraken VTH verwijzen we u naar de volgende ondersteuningsproducten, waarvan u gebruik kunt maken. Heeft u naar aanleiding van deze producten vragen of suggesties? Neem dan gerust contact op met uw Regionale Implementatie Ondersteuner (RIO) of mail naar postbusoefenenomgevingswet@minbzk.nl.
- Interbestuurlijke samenwerkingstabel
- VNG-tool Klaar voor de Start
- Webinar werkplaats regio Zeeland
- Webinar Samenwerkingsafspraken voorfase en vergunningen
- Samenwerkingsafspraken ketenproces Zuidoost-Brabant (VNG)
Voorbereiden van uw medewerkers
Als het gaat om inhoudelijke kennis over samenwerking en samenwerkingsafspraken, verwijzen wij naar:
- VTH-netwerkbijeenkomsten VNG
- Het Rijk als samenwerkingspartner
- Toezicht en handhaving door rijkspartijen in de Omgevingswet
- Handreiking vergunningverlening en rijkspartijen
Werkplaats samenwerking in de VTH-keten
In deze werkplaats gaat u in uw regio oefenen met de inhoud, samenwerking en het DSO rond vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH). Dit is een interbestuurlijke werkplaats met eigen casus uitgevoerd/in uitvoering in ODZOB-regio, Limburg en Groningen voor zowel algemene samenwerkingsafspraken als voor bodemactiviteiten (Groningen).
Verder oefenen met de Omgevingswet
Zie de pagina over oefenen om u verder voor te bereiden op de komst van de Omgevingswet.